HELLAS - Ελλάς

ΝΑΜΙΜΠΙΑ, ΕΡΗΜΟΣ ΝΑΜΙΜΠ...η έρημος ζει...και κινείται...

Φίλες και φίλοι,

σημερα θα σας ξεναγήσω για λίγο, στη μακρινή Ναμίμπια και συγκεκριμένα στην έρημο Ναμίμπ, την οποία είχαμε την ευκαιρία να επισκεφθούμε το 2003. Είκοσι χρόνια νεότεροι τότε, ακμαίοι ακόμη, γυμνασμένοι και με συγκριτικά διαφορετικές αντοχές... Ακούραστοι, διασχίζαμε την έρημο και ανεβοκατεβαίναμε τους αμμόλοφους,

κάνοντας στάσεις στα εκπληκτικά εθνικά πάρκα και αξιοθέατα. Αξέχαστες εμπειρίες και εντυπώσεις.

Δεν γνωρίζω κατά πόσον έχουν αλλάξει στις μέρες μας οι πόλεις της Ναμίμπια..., σίγουρα όμως η έρημος παραμένει ίδια...

Ανεβαίνοντας τον αμμολοφο 45.

Μέσα στην παράκτια έρημο της Ναμίμπια βρίσκονται οι μεγαλύτεροι αμμόλοφοι (αμμοθίνες) στον κόσμο. Προσελκύουν κάθε χρόνο έναν τεράστιο αριθμό ταξιδιωτών, πολλοί εκ των οποίων έρχονται μόνο και μόνο για να σκαρφαλώσουν στην άμμο και να απολαύσουν τη συναρπαστική θέα.

Δεν γνωρίζω παιδιά που φθάνουν οι γνώσεις σας γύρω από την έρημο Namib και τους αμμολόφους της γι’ αυτό αας παραθέτω μερικές βασικές πληροφορίες:

Με κατ’ εκτίμηση, 55 εκατομμύρια χρόνια στην πλάτη της (κάπου αλλού διάβασα 80) η έρημος Namib (Namib Desert) είναι η αρχαιότερη του κόσμου. Η οικοπεριοχή της ερήμου Namib εκτείνεται κατά μήκος της παράκτιας πεδιάδας της δυτικής Ναμίμπια, από τον
ποταμό Uniab στα βόρεια μέχρι την πόλη Luderitz στο νότο. Στην ενδοχώρα απλώνεται από την ακτογραμμή του Ατλαντικού σε απόσταση μεταξύ 80 και 200 χιλιομέτρων.

Πάντως η έρημος ξεκινά ανατολικά από την Αγκόλα και ξεδιπλώνεται κατά μήκος των ακτών της νοτιοδυτικής Αφρικής, πάνω από 2.000 χιλιόμετρα νοτίως, μέχρι τη Νότια Αφρική.

Η έρημος της Ναμίμπ, μια από τις πιο απομονωμένες έρημους στον κόσμο, είναι εντελώς απαλλαγμένη από επιφανειακά νερά, αλλά
διχοτομημένη από πολλές ξηρές κοίτες ποταμών. Ορισμένες περιοχές έχουν διατηρήσει την ίδια ακαλλιέργητη μορφολογία για εκατομμύρια χρόνια.

Η πρώτη μας διανυκτέρευση μέσα στο πουθενά!

Η περιοχή Sossusvlei, στο νότιο τμήμα της ερήμου Namib, είναι μια λεκάνη από αλάτι και πηλό που περιβάλλεται από εντυπωσιακούς αμμόλοφους. Στη γλώσσα Νάμα, το „sossus“ μεταφράζεται ως αδιέξοδο ή τόπος χωρίς επιστροφή, ενώ στα Αφρικάανς η λέξη „vlei“ αναφέρεται σε μια ρηχή λίμνη ή έλος. Η άμμος του Sossusvlei είναι περίπου πέντε εκατομμυρίων ετών.

Οι αμμόλοφοι στην περιοχή Sossusvlei είναι γνωστοί ως „αστρικοί
αμμόλοφοι“ αλλά και ως σταυρικοί (σταυροειδείς) ή πυραμιδικοί λόγω του σχήματος που παίρνουν όταν ο άνεμος φυσά απ‘ όλες τις κατευθύνσεις. Τα ύψη τους φθάνουν μέχρι τα 300 μέτρα.

Αν ταξιδέψετε κάποτε στη Ναμίμπια, το Sossusvlei πρέπει βρίσκεται οπωσδήποτε στον κατάλογο των «ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΠΙΣΚΕΦΘΩ».

Η άμμος της περιοχής έχει το χαρακτηριστικό κόκκινο χρώμα που οφείλεται στο στρώμα οξειδίου του σιδήρου που την επικαλύπτει. Η χροιά της άμμου αλλάζει σε όλη την έρημο. Πιο κοντά στη θάλασσα, στα δυτικά η άμμος φαίνεται πιο λευκή, ενώ κινούμενη προς την ενδοχώρα αποκτά ροζέ χρώμα.

Αν κάποτε βρεθείτε στην έρημο Ναμίμπ, να θυμάστε ότι η υφή της άμμου είναι εξαιρετικά ψιλή και εισχωρεί παντού! Όταν φυσά άνεμος, να καλύπτετε δεόντως ό,τι ευαίσθητα αντικείμενα διαθέτετε, όπως π.χ. κάμερες, κινητά!

Φως και σκιά στις αμμοθίνες. Κάθε στιγμή διαφορετική.

Η έρημος είναι επίσης γνωστή για την παρουσία της ακτής των Σκελετών (Skeleton Coast), η οποία φημίζεται για τα σκελετικά υπολείμματα των ναυαγίων που έπεσαν στα βράχια, παρέχοντας μια μοναδική θέα για τους επισκέπτες. Αρχικά είχε πάρει το όνομά της από τα οστά των φαλαινών καθώς κι αυτών από τις φώκιες, που
κατέληγαν στην ακτή από τα φαλαινοθηρικά! Να μη ξεχνάμε όμως φίλες και φίλοι τους ναυαγούς που κατάφερναν να φθάσουν στην ακτή αλλά ήταν καταδικασμένοι εκ των προτέρων ν’ αφήσουν τα κοκκαλάκια τους στην έρημο!

Εκτός των αμμολόφων, εντός της άνυδρης αυτής ζώνης υπάρχουν πολλά μικροπεριβάλλοντα, όπως, βραχώδεις ορεινές περιοχές,
πεδιάδες από χαλίκια, αιωνόβιοι υγρότοποι εκβολών ποταμών, παραποτάμια δάση, παράκτιες λεκάνες, λιμνοθάλασσες και απομονωμένες πηγές.

Η έρημος είναι ζωντανή...

Παρά τις ακραίες συνθήκες που επικρατούν, είναι μια περιοχή με μοναδική ομορφιά και πλούσια βιοποικιλότητα,. Η έρημος της Ναμίμπ είναι επίσης σπίτι για πολλά ζώα και φυτά που έχουν προσαρμοστεί στις αντίξοες συνθήκες επιβίωσης. Οι άνυδρες συνθήκες πιθανότατα ξεκίνησαν με την ηπειρωτική διάσπαση της Δυτικής Γκοντβάνα πριν από 130 έως 145 εκατομμύρια χρόνια, όταν αυτή η περιοχή μετατοπίστηκε στη σημερινή της θέση κατά μήκος του Τροπικού του Αιγόκερου. Αυτή η μακρά περίοδος ξηρασίας είχε βαθιά επίδραση στη βιοποικιλότητα της περιοχής.

Συμφωνα με τον ξεναγό μας, αυτό το δέντρο στους πρόποδες
του αμμολόφου 45 το συχνότερα φωτογραφούμενο δέντρο της Ναμίμπ.

Η κύρια πηγή νερού για τη Ναμίμπ είναι οι συχνές πυκνές ομίχλες που σχηματίζονται κατά μήκος της ακτής, παρέχοντας αρκετή υγρασία, απαραίτητη για την επιβίωση των ζώων που κατοικούν στην περιοχή και έχουν προσαρμοστεί στη ζωή με περιορισμένα αποθέματα νερού. Αυτές οι ομίχλες, κατά κάποιον τρόπο, διαμορφώνουν το κυκλοφοριακό σύστημα της ερήμου.

Δεν πρόκειται ν’ απαρριθμήσω όλα τα ζωντανά της ερήμου παιδιά, θα σταθώ όμως σε κάποια είδη που κέντρισαν το ενδιαφέρον μου.

Ίσως τα πιο γνωστά όντα στην περιοχή είναι τα σκαθάρια της ομίχλης. Πολλά από αυτά τα είδη σκαθαριών έχουν εξελιχθεί για να μπορούν να χρησιμοποιούν τις καιρικές συνθήκες της Ναμίμπ προς όφελός τους. Ένα τέτοιο σκαθάρι της ερήμου Namib είναι το σκαθαράκι που στέκεται στο κεφάλι. Αυτό το είδος θα βγει στην κορυφή ενός αμμόλοφου όταν οι συνθήκες είναι ομιχλώδεις και παραδόξως συστρέφεται έτσι ώστε το κεφάλι του να είναι προς τα κάτω και το σώμα του προς τα εμπρός, καταλαμβάνοντας τη μέγιστη επιφάνεια. Καθώς η ομίχλη κατακρημνίζεται πάνω στο σκαθάρι, τρέχει κατά μήκος του σώματός του και καταλήγει στο στόμα του, επιτρέποντάς του να εφυδατωθεί.

Ένας όρυξ ξεδιψά σε μία από τις ελάχιστες πηγές νερού.

Ο όρυξ π.χ. είναι ένα γένος αντιλόπης ιδιαίτερα προσαρμοσμένης στο σκληρό έδαφος της ερήμου και μπορεί να επιβιώσει σ‘ αυτό το άνυδρο περιβάλλον όπου τα περισσότερα ζώα θα χανόταν. Οι όρυγες είναι σε θέση να εξάγουν κάθε σταγόνα υγρασίας από την τροφή
τους κι αν είναι ανάγκη μπορούν να μείνουν χωρίς νερό ακόμη και για μήνες. Για σύγκριση, σύμφωνα με τα επιστημονικά δεδομένα, το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα που το ανθρώπινο σώμα μπορεί να αντέξει χωρίς νερό καθορίζεται ως 1 εβδομάδα.

Πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν την ύπαρξη των μυστηριωδών λεονταριών της ερήμου Ναμίμπ ή αν γνωρίζουν δεν τα έχουν δει

ποτέ. Το νερό που χρειάζεται ο οργανισμός τους το παίρνουν από τα ζώα που σκοτώνουν για τη διατροφή τους. Οι καλύτερες πιθανότητες να συναντήσετε αυτά τα σπάνια λιοντάρια είναι στο Hoanib Skeleton Coast Camp.

Ένα άλλο εξαιρετικά προσαρμοσμένο στο περιβάλλον ζώο της Ναμίμπια είναι ο μοναδικός και σπάνιος ελέφαντας της ερήμου. Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι ένα ζώο που χρειάζεται συνήθως άφθονο νερό ημερησίως μπορεί να επιβιώσει σ‘ αυτό το σκληρό κλίμα μένοντας χωρίς νερό έως και τρεις ημέρες. Αν θέλετε να δείτε αυτούς τους φανταστικούς ελέφαντες, σας προτείνω να κάνετε κράτηση στο πολυτελές

Μητέρα της φυλής Χερέρο με το παιδάκι της.

Mowani Mountain Camp... εγκαίρως.

Αρκετά άλλα μεγάλα είδη ζώων, όπως ρινόκεροι (αν επισκεφθείτε τοDamaraland Camp θα μπορούσατε ίσως να πετύχετε μαύρους ρινόκερους), καμηλοπαρδάλεις και ιπποπόταμοι έχουν εξαφανιστεί τοπικά, λόγω της εξόντωσής τους από ντόπιους αποίκους που τα σκότωναν καθώς έστηναν στρατόπεδο κατά μήκος του ποταμού Orange. Θα βρείτε όμως ιπποπόταμους στους ποταμούς των περιοχών Kavango και Caprivi στα βορειοανατολικά της χώρας.

Οι καμηλοπαρδάλεις είναι καλά προσαρμοσμένες στη ζωή της ερήμου, με την ικανότητα να κλείνουν τα ρουθούνια τους για να κρατούν έξω την άμμο και τη σκόνη και να μένουν για πολλές
εβδομάδες χωρίς νερό αν το απαιτήσουν οι συνθήκες. Θα τις συναντήσετε στο Εθνικό Πάρκο Etosha, καθώς και στα ιδιωτικά καταφύγια Damaraland και Kaokoland.

Λίγο πριν από την είσοδο στο Εθνικό Πάρκο Εtosha.

Όσο για ζέβρες, υπάρχουν δύο είδη στη Ναμίμπια, η ζέβρα του βουνού (Equus zebra) ή ζέβρα του Hartmann και η ζέβρα του κάμπου (Equus quagga) ή του Burchell. Ζέβρες θα βρείτε σχεδόν παντού στη Ναμίμπια. Ειδικά στο προαναφερθέν Εθνικό Πάρκο Etosha μπορείτε να παρατηρήσετε μεγάλα κοπάδια από ζέβρες της πεδιάδας, ενώ την ορεινή ζέβρα, που νιώθει πιο άνετα σε υψόμετρα έως και 2000 μέτρα, θα τη συναντήσετε κυρίως στο πάρκο Namib Naukluft.

Ο μεγαλύτερος πληθυσμός άγριας ζωής βρίσκεται σε εμποροποιημένες γεωργικές εκτάσεις καθώς επίσης σε κρατικά και ιδιωτικά φυσικά καταφύγια. Οι περιοχές βόρεια του Εθνικού Πάρκου
Etosha - με εξαίρεση τη Λωρίδα Caprivi - λόγω της της υψηλής επισκεψιμότητας παρουσιάζουν χαμηλό πληθυσμό άγριας ζωής.

Λίγοι δρόμοι της Ναμίμπιας ειναι ασφαλτοστρωμένοι!

Από τα περίπου 70 είδη ερπετών της οικοπεριοχής Ναμίμπ, εκ των οποίων αρκετά είναι ενδημικά, θα αναφέρω, τη σαύρα με σφηνοειδές ρύγχος (Meroles cuneirostris), τη μικρολεπιδωτή σαύρα άμμου (M. micropholidotus), τη σαύρα που γαβγίζει (Ptenopus kochi) και τη σαύρα της ημέρας (Rhoptropus bradfieldi), μόνο και μόνο λόγω της ασυνήθιστης συμπεριφοράς τους να βουτούν στην άμμο όταν απειλούνται.

Κάτω: Ενδιαφέρουσα επίσης είναι μια μικρή αρσενική σαύρα Namib Rock Agama (Agama planiceps) που της αρέσει να επιδεικνύει το φωτεινό μπλε σώμα της και το φλογερό πορτοκαλοκόκκινο κεφαλάκι της! Όταν πλησιάζει ο κίνδυνος, υιοθετούν την τακτική «το παίζω νεκρός» ώστε να ξεγελούν τα αρπακτικά.

Από τα τρωκτικά, ενδιαφέρον παρουσιάζει ο χρυσός τυφλοπόντικας
του Γκραντ (Eremitalpa granti VU), ο οποίος είναι τόσο καλά προσαρμοσμένος στην έρημο, με την ικανότητα, ας μου επιτραπεί ο όρος, να κολυμπάει μέσα στη χαλαρή, ξηρή άμμο των αμμολόφων Namib.

Η έρημος δεν έχει να επιδείξει μεγάλη βιοποικιλότητα πτηνών. Μόνο 180 είδη έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα. Το πιο σημαντικό εξ αυτών είναι η στρουθοκάμηλος (Struthio camelus). Τα περισσότερα πτηνά συγκεντρώνονται κατά μήκος της ακτογραμμής.

Οι κοινωνικοί υφαντές είναι μικρά, ανεπιτήδευτα πουλάκια των οποίων όμως οι φωλιές κάθε άλλο παρά δυσδιάκριτες είναι. Αυτές οι φωλιές, που μοιάζουν με γιγάντιες θημωνιές, είναι χτισμένες σε ποικίλες κατασκευές όπως δέντρα φαρέτρας, αγκάθια, ανεμόμυλους και κυρίως τηλεφωνικούς στύλους. Οι φωλιές κατασκευάζονται με συλλογική προσπάθεια, με κάθε πουλί να συνεισφέρει γρασίδι και άχυρο για να δημιουργήσει μια τεράστια, περίπλοκα υφασμένη δομή. Είναι ενδημικά στην έρημο Καλαχάρι, τμήμα της οποίας καταλαμβάνει ένα τρίτον της ανατολικής Ναμίμπιας.

Από τις 20 Ιουνίου 2013, η αμμοθάλασσα Ναμίμπ (Namib Sea) ανακηρύχθηκε Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO λόγω του εξαιρετικά ερημικού τοπίου, της πλούσιας χλωρίδας και πανίδας με τη μεγάλη ενδημική ποικιλότητα και γεωλογικές διεργασίες.

Είναι το δεύτερο μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της χώρας μετά το Twyfelfontein (από το 2007), μια περιοχή γεμάτη βραχογραφήματα, από τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις της Αφρικής.

Σας παραθέτω μερικές φωτογραφίες βραχογραφημάτων από τη συλλογή μου.

Ο ύψους 325 μέχρι 380 μέτρων αμμόλοφος „Big Daddy“, προσελκύει χιλιάδες ορειβάτες, αλλά ο ψηλότερος στον κόσμο είναι ο αμμόλοφος 7, ύψους 383 μέτρων.

Ένα περίεργο φαινόμενο της ερήμου Namib είναι κάποιοι άγονοι
κύκλοι διάσπαρτοι στο έδαφος που εμφανίζονται από απότομες αλλαγές στα πρώτυπα της βλάστησης. Αυτοί οι κύκλοι, γνωστοί ως “δαχτυλίδια νεράιδων“ είναι καλύτερα ορατοί από τον αέρα. Για αιώνες, η προέλευση αυτών των κύκλων έχει προκαλέσει ενδιαφέρον και εικασίες στους ερευνητές. Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι τερμίτες της άμμου, που μασουλούν το δρόμο τους μέσα από τα χόρτα μέχρι να φτάσουν σε κάποιο είδος φραγμού, ίσως σε μια ανταγωνιστική αποικία, αλλά και τα φυτά που ανταγωνίζονται μεταξύ τους για νερό δημιουργούν αυτούς τους άγονους κύκλους.

Δεν είναι μόνο οι εντυπωσιακοί αμμόλοφοι που προσελκύουν επισκέπτες, αλλά και οι σπάνιες, εξαιρετικά απρόβλεπτες βροχοπτώσεις, όταν ο ποταμός Tsauchab ρέει στη λεκάνη και πολύς κόσμος ταξιδεύει στη Ναμίμπια για να βιώσει τη μετατροπή του χώρου σε λίμνη. Σημειωτέον ότι υπάρχει εξαιρετική διακύμανση στις βροχοπτώσεις μεταξύ ετών, η μεγαλύτερη της οποίας παρατηρείται στις πιο ξηρές περιοχές της ερήμου.

Από το βασίλειο των φυτών θα περιοριστώ μόνο στο Welwitschia Mirabilis, ένα φυτό ενδημικό της ερήμου Namib και της νότιας

Αγκόλας. Η ονομασία του οφείλεται στον Friedrich Martin Josef Welwitsch (1806 - 1872), Αυστριακό εξερευνητή και βοτανολόγο, ο οποίος ήταν ο πρώτος Ευρωπαίος που περιέγραψε/ανακάλυψε το φυτό το 1859 στην Αγκόλα. Εννοείται πως οι ντόπιοι είχαν δώσει τις δικές του ονομασίες στο φυτό! Οι Herero π.χ. το λένε onyanga (κρεμμύδι της ερήμου) και στα Afrikaans χρησιμοποιούν την πολύ πετυχημένη λέξη Tweeblaarkanniedood (δύο φύλλα που δεν μπορούν να πεθάνουν)! Ο λόγος: Η μεγάλη του ανθεκτικότητά και το γεγονός ότι το φυτό έχει μόνο ένα ζεύγος φύλλων. Αυτά τα δύο φύλλα μεγαλώνουν συνεχώς αλλά αργά, δημιουργώντας την εντύπωση ότι διαθέτει πολλά φύλλα ή ενός σωρού φύλλων, καθώς τα φύλλα, εν καιρώ, σχίζονται και καταστρέφονται ποικιλοτρόπως. Όπως π.χ. με τους ανέμους, τις οπλές των ζώων... καθώς και τα πατούμενα μερικών „προσεκτικών“ τουριστών!

Κοπάδι ζεβρών του κάμπου.

Σημειωτέον πάντως, ότι κατ‘ εκτίμηση, περίπου ένα 5% των welwitschia διαθέτουν 2 ζεύγη φύλλων. Εν τούτοις, οι ειδικοί πιστεύουν ότι πρόκειται για ένα διαφορετικό είδος welwitschia.

Το welwitschia δεν μεγαλώνει κοντά στις ακτές, αλλά πάντα σε αρκετή απόσταση από αυτές, με τον πυκνότερο πληθυσμό να παρατηρείται σε απόσταση 50 έως 60 χλμ. από τον Ατλαντικό. Είναι ένα πραγματικό φυτό της ερήμου που χρειάζεται λίγο νερό.

Τα welwitschtia, εκτός από ένα ευρέως διακλαδισμένο επιφανειακό δίκτυο ριζών με διάμετρο έως και 30 μέτρων, διαθέτουν μια βαθιά ρίζα που μπορεί να φτάσει μέχρι τα υπόγεια ύδατα εάν αυτά δεν είναι βαθύτερα από 3 μέτρα. Το νερό παρέχεται από τη δροσιά την οποία αποθηκεύουν τα καταλλήλως διατεταγμένα φύλλα του φυτού.

Είδος αντιλόπης – Springbock (Antidorcas marsupialis hofmeyri)

Η ηλικία ορισμένων δειγμάτων του φυτού εκτιμάται ότι είναι μεταξύ1000 και 1500 ετών. Υπολογίζεται ότι τα γηραιότερα welwitschia είναι περίπου 2.500 ετών (White 1983, Armstrong 1990, Lovegrove 1993).

Το φυτό μαζί με δύο όρυγες και έναν θαλασσαετό στολίζουν το εθνόσημο της Ναμίμπια.

Παρακάτω παραθέτω μερικές συμπληρωματικές φωτογραφίες από το αρχείο μας. Όλες οι λήψεις έχουν γίνει με συμβατικό φίλμ και κάμερα, εξ ου και η χαμηλότερη ανάλυση.

Παιδιά, αν έχετε φθάσει μέχρι εδώ...αρκετά σας κούρασα! Μη με κατηγορήσετε σας παρακαλώ για τη χρήση του τελικού „ν“...πως να το κάνουμε, προσθέτει περισσότερη μουσικότητα στη γλώσσα μας!

Γιάννης Αρβανιτάκης