FACEBOOK: ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΠΟΦΥΑΔΕΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΜΑΣ ΕΓΩ - ΕΘΙΣΜΟΣ, ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ, ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ του FB
(Αναδημοσίευση με νέα στατιστικά στοιχεία)
Φίλες και φίλοι,
μια ανάρτηση του αγαπημένου μας φίλου Γιάννη Γιαννικόπουλου που διάβασα χθες και της οποίας το περιεχόμενο ασπάζομαι πλήρως, μου έδωσε την αφορμή να προσθέσω ένα παλαιότερο άρθρο μου περί του facebook, από τις 2 Δεκεμβρίου του 2016, που κατά την γνώμη μου παραμένει… και θα παραμείνει πολύ επίκαιρο γι’ απροσδιόριστο χρόνο.
Είμαι βέβαιος πως αρκετοί από εσάς δεν το έχουν διαβάσει και γι' αυτό σας το παραθέτω εκ νέου, συμπληρώνοντας πρώτα κάποια πρόσφατα στατιστικά στοιχεία:
Ως γνωστόν, το Facebook ξεκίνησε την ιστορία του στις 4 Φεβρουαρίου 2004 από τον Mark Zuckerberg μαζί με τον βραζιλιάνικης καταγωγής συμφοιτητή του στο Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, Eduardo Saverin.
Κατά το τρίτο τρίμηνο του 2018, οι μηνιαίοι ενεργοί χρήστες του Facebook παγκοσμίως, ανέρχονταν στα 2,27 δισεκατομμύρια (πάνω από 307 εκ. Ευρωπαίοι πολίτες). Εξ αυτών πάνω από 1 δις κάνουν χρήση μόνο διαμέσου κινητού τηλεφώνου και γενικά, περίπου 1,49 δισεκατομμύρια άτομα καταγράφονται ως καθημερινοί χρήστες. Επί παγκοσμίου επίπεδου, ένα 38,6% του διαδικτυακού πληθυσμού χρησιμοποιεί το Facebook. Οι μισοί από τους χρήστες διαδικτύου που δεν έχουν λογαριασμό FΒ, ζουν παρέα με κάποιον που έχει. Τα ψεύτικα (fake) προφίλ στο Facebook εκτιμάται πως ανέρχονται στα 83 εκατομμύρια περίπου.
Από τους χρήστες του Facebook 76% είναι γυναίκες (από το 100% όλων των γυναικών) και 66% άνδρες (από το 100% όλων των ανδρών). Το σύνολο των φωτογραφιών που ανεβαίνουν
καθημερινά ξεπερνά τα 300 εκατομμύρια. Ο μέσος χρόνος που διατίθεται σε κάθε επίσκεψη στο Facebook είναι 20 λεπτά.
Από το 2012, το Facebook έχει δαπανήσει πάνω από 25 δισεκατομμύρια δολάρια για την εξαγορά ανταγωνιστών όπως το Instagram, WhatsApp και Oculus. Υπήρξαν κι άλλες πολλές εξαγορές των οποίων το κόστος δεν είναι γνωστό.
Αρκετά όμως με τις στατιστικές…
Κατά το τρίτο τρίμηνο του 2018, οι μηνιαίοι ενεργοί χρήστες του Facebook παγκοσμίως, ανέρχονταν στα 2,27 δισεκατομμύρια (πάνω από 307 εκ. Ευρωπαίοι πολίτες). Εξ αυτών πάνω από 1 δις κάνουν χρήση μόνο διαμέσου κινητού τηλεφώνου και γενικά, περίπου 1,49 δισεκατομμύρια άτομα καταγράφονται ως καθημερινοί χρήστες. Επί παγκοσμίου επίπεδου, ένα 38,6% του διαδικτυακού πληθυσμού χρησιμοποιεί το Facebook. Οι μισοί από τους χρήστες διαδικτύου που δεν έχουν λογαριασμό FΒ, ζουν παρέα με κάποιον που έχει. Τα ψεύτικα (fake) προφίλ στο Facebook εκτιμάται πως ανέρχονται στα 83 εκατομμύρια περίπου.
Από τους χρήστες του Facebook 76% είναι γυναίκες (από το 100% όλων των γυναικών) και 66% άνδρες (από το 100% όλων των ανδρών). Το σύνολο των φωτογραφιών που ανεβαίνουν
Από το 2012, το Facebook έχει δαπανήσει πάνω από 25 δισεκατομμύρια δολάρια για την εξαγορά ανταγωνιστών όπως το Instagram, WhatsApp και Oculus. Υπήρξαν κι άλλες πολλές εξαγορές των οποίων το κόστος δεν είναι γνωστό.
Αρκετά όμως με τις στατιστικές…
Επειδή τελευταία έχω περιορίσει την επαγγελματική μου δραστηριότητα και αναλώνω περισσότερο χρόνο στα κοινωνικά δίκτυα, πιθανότατα πάνω απ’ ό,τι θάπρεπε, άρχισα ν’ αναρωτιέμαι κατά πόσον εφάπτομαι ακόμη στα όρια του φυσιολογικού! Είμαι ήδη εθισμένος στο Facebook; Αν ναι, γιατί; Ποιος ο λόγος; Ποια είναι η φιλοσοφία και η ψυχολογία που το περιβάλλει;
Σίγουρα δεν είμαι ούτε ο πρώτος ούτε κι’ ο τελευταίος που θέτει τέτοια ερωτήματα. Το διαδίκτυο έχει κατακλυσθεί από δημοσιεύματα και μελέτες επιστημόνων ή μη που διερευνούν το θέμα. Κρίνοντας τα πράγματα από τη δική μου οπτική γωνία, διαμέσου προσωπικών μου παραμέτρων, παρατηρήσεων και διεθνών δεδομένων, θα επιχειρήσω μία συνοπτική ανάλυση των πραγμάτων. Δεν νομίζω πως μπορώ να προσφέρω ικανοποιητικές απαντήσεις, αλλά μάλλον ερεθίσματα για βαθύτερες σκέψεις.
Ο Zuckerberg έχει δηλώσει επανειλημμένως, με πεποίθηση, πως μέσω Facebook κτίζουμε έναν κόσμο πιο ανοιχτό, πιο διαφανή, βελτιώνουμε την επικοινωνία, φέρνουμε τους ανθρώπους πιο κοντά τον ένα προς τον άλλον, και καθιστούμε αποτελεσματικότερη την μεταξύ μας συνεννόηση, άρα ένα καλύτερο αύριο για τον κόσμο!!
Αυτό που αμφιβάλλω πέρα ως πέρα είναι το 'ένα καλύτερο αύριο για τον κόσμο'! 'Ευσεβείς και ουτοπικοί πόθοι', θα έλεγα! Μήπως από τότε που ξεκίνησε το Facebook διαπιστώσατε καμιά εξέλιξη στις ΔΙΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ; Ο εκφυλισμός, η παρακμή, η εκμετάλλευση των συνανθρώπων μας και διαφθορά είναι οι πρώτες λέξεις που έρχονται στο μυαλό μου αυτή τη στιγμή! Η ανοδική τους πορεία συνεχίζεται άνευ εμποδίων! Ως συνήθως, τίποτε δεν αλλάζει! Όποιος πιστεύει το αντίθετο, ζει σε άλλη χωροδιάσταση.
Τι είδους μαγνήτης είναι αυτός που προσελκύει τόσους ανθρώπους και δεν φαίνεται να έχει σταματημό; Τι είναι αυτό που κάνει μερικούς από εμάς να περνάμε κατά μέσον όρο τρεις ώρες ημερησίως στο FB ή στο διαδίκτυο; Σίγουρα ένα ρολάκο παίζει και το αποκαλούμενο 'μονοπάτι της απόλαυσης' στο μεσομεταιχμιακό σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου με τους νευροδιαβιβαστές του. Υπάρχουν επίσης ενδείξεις για την συμμετοχή του επικλινούς πυρήνα του εγκεφάλου σ’ αυτή τη διαδικασία, αλλά δεν θα ήθελα τ' αναλύσω περισσότερο.
Εδώ θέλω να επισημάνω επίσης, πως ενώ είμαστε ένθερμοι οπαδοί της προστασίας των προσωπικών δεδομένων, κι όταν πληροφορηθούμε πως κάποιοι κάπου καταπατούν ή καταπάτησαν αυτούς τους θεσμούς, αγανακτούμε, διαμαρτυρόμαστε, φωνάζουμε κτλ. εν τούτοις... δεν διστάζουμε να δηλώσουμε στο FB το πραγματικό μας όνομα, ηλικία, φύλο, επάγγελμα, ρομαντικές σχέσεις, οικογενειακούς δεσμούς, τόπο και χρόνο παραμονής οπουδήποτε, μουσική, βιβλία, ταινίες της αρεσκείας μας, ενδιαφέροντα, χόμπι κ.ο.κ. Ειδικοί ψυχολόγοι και αναλυτές του χαρακτήρα, από τα στοιχεία που τους παραθέτουμε και το περιεχόμενο των αναρτήσεων μας μπορούν να σχηματίσουν σχεδόν ανεπιφύλακτα, μια πλήρη εικόνα της προσωπικότητάς μας. Με άλλα λόγια, παραδινόμαστε 'άνευ όρων'! Τα ψηφιακά μας αποτυπώματα είναι διάσπαρτα σ’ όλο το διαδίκτυο! 'Ολοκληρωτική διαφάνεια', 'The big brother is watching us', ο μεγάλος αδελφός καραδοκεί! Πολλοί θα πουν: 'Α..δεν πειράζει, ούτως ή άλλως δεν έχω να κρύψω τίποτε'! Αν σας ικανοποιεί αυτή απάντηση, δεν έχω να προσθέσω τίποτε άλλο!
Όλοι μας το γνωρίζουμε, αλλά μάλλον λίγο μας ενοχλεί! Κάτι πρέπει να υπερτερεί μέσα μας και να παρακάμπτει τη λογική. Γιατί άραγε; Μήπως επειδή θέλουμε να εκφραστούμε και να ολοκληρώσουμε μια ή πολλές σκέψεις μας δίχως να μας διακόπτει κανείς; Μήπως για να πούμε πράγματα που δεν θα τολμούσαμε να πούμε υπό άλλες συνθήκες; Μήπως επειδή ο γραπτός λόγος μας ευνοεί περισσότερο από τον προφορικό; Μήπως για να δείξουμε έμμεσα τα συναισθήματά μας σε αγαπημένα πρόσωπα που λόγω αναστολών δεν μπορούμε να εκδηλώσουμε; Μήπως πάλι επειδή με μια εικόνα, ένα ποίημα ή ένα ρητό, μπορούμε να εξωτερικεύσουμε τα συναισθήματά μας καλύτερα;
Από τη δική μου σκοπιά, όταν ξεκίνησα με το FB αναζήτησα πρωτίστως την επανασύνδεση με χαμένους φίλους και συμμαθητές από το δημοτικό ή το γυμνάσιο καθώς και με συμφοιτητές μου. Οι προσπάθειες μου καρπώθηκαν εν μέρει και με πολλούς από τους παλιούς φίλους διατηρούμε ακόμη καλή επαφή. Μερικοί απ’ αυτούς απομακρύνθηκαν και πάλι, αλλά παραμένει μια τυπική σχέση με τις καθιερωμένες ευχές και αντευχές στις γιορτές. Παράλληλα βεβαίως, δικτυώθηκα με συγγενείς και φίλους και στην πορεία με ασθενείς μου και με διάφορες ομάδες της αρεσκείας μου. Η προσωπική μου επιδίωξη ήταν και είναι η ανταλλαγή απόψεων, εμπειριών, συναισθημάτων, ευαισθησιών, πληροφοριών, κοινών ενδιαφερόντων και γενικά η επιζήτηση παλινδρομικών αλληλεπιδράσεων.
Εν τω μεταξύ, οι αναρτήσεις έχουν πλέον ξεφύγει πέρα από τα λογικά πλαίσια κι είναι φύσει αδύνατον, όσο κι αν το επιθυμούμε, να παρακολουθούμε και να διαβάζουμε όλες. Έτσι υποχρεωτικά πρέπει να επιλέγουμε και συχνά, πολλές ενδιαφέρουσες αναρτήσεις των φίλων μας, μας διαφεύγουν. Μερικά άτομα είναι πιο φειδωλά με τις δημοσιεύσεις τους, άλλα πάλι πιο διαχυτικά κι ίσως ακόμη πιο πληθωρικά. Άλλα πάλι, ευτυχώς δεν έχουμε τέτοια άτομα μεταξύ των δικών μας φίλων, αρέσκονται να προσβάλλουν, να βρίζουν τα πάντα και τους πάντες, να διαδίδουν ανύπαρκτες ή ψευδείς πληροφορίες κ.ο.κ.
Μια κατηγορία χρηστών τείνει σε αυτοπροβολή και μια άλλη, μικρή κατηγορία χαρακτηρίζεται από την λεγόμενη 'ηδονοβλεπτική δράση', όρος που χρησιμοποίησαν οι Yang & Brown (2012) με την έννοια πως κάποιοι παρακολουθούν τις δραστηριότητες των άλλων δίχως να συμμετέχουν ενεργά.
Με τη σωρεία των πληροφοριών που βομβαρδίζεται το μυαλό μας σήμερα, η κατανόηση κι επεξεργασία των δεδομένων καθίσταται ανέφικτη. Όταν διαβάζω κάποια blog, oυκ ολίγες φορές αιωρούμαι μεταξύ ψεύδους, παραπληροφόρησης, διαφόρων hoax (η ερμηνεία ποικίλει - φάρσα, απάτη, κοροϊδία), φαντασίας, εικασιών, πραγματικότητας και εικονικής πραγματικότητας. Η λευκή εσθήτα της θεάς Αλήθειας βρώμισε και δεν πλένεται.
Τελικά καταλήγω πάντα σ’ αυτό που ανέκαθεν ισχυριζόμουν: ότι ο καθένας από εμάς πιστεύει και υιοθετεί αυτό που είναι προδιατεθειμένος και (αυτο)προγραμματισμένος να πιστέψει εκ των προτέρων!
Ο George Herbert Mead (1863 - 1931, ήταν Αμερικανός φιλόσοφος, κοινωνιολόγος και ψυχολόγος. Ανήκε στην φιλοσοφική-επιστημολογική παράδοση του πραγματισμού και θεωρείται από τους θεμελιωτές της κοινωνικής ψυχολογίας και γενικότερα της Αμερικανικής κοινωνιολογίας.
Υποστηρίζει πως ο εαυτός μας εκδηλώνεται διαμέσου της κοινωνικής μας συμπεριφοράς, ή πως η κοινωνική μας ταυτότητα επηρεάζει τη διαμόρφωση της προσωπικής μας ταυτότητας, ήτοι της έννοιας που αναπτύσσουμε για τον εαυτό μας και που εξελίσσεται κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Μπορεί να περιλαμβάνει επίσης πτυχές της ζωής μας που δεν δυνάμεθα να ελέγξουμε, όπως ο τρόπος, οι συνθήκες και η περιοχή που μεγαλώσαμε ή το χρώμα του δέρματος μας, καθώς και επιλογές που κάναμε μόνοι μας, όπως π.χ. την αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου μας και τα πιστεύω μας.
Φίλες και φίλοι, είμαστε κοινωνικά όντα κι έχουμε ο ένας την ανάγκη του άλλου. Ο καθένας μας είναι κι’ ένας κρίκος της κοινωνικής αλυσίδας. Το 'κοινωνικό μας εγώ' είναι απόρροια των αλληλεπιδράσεων και αλληλεπιρροών μεταξύ μας. Τι θα γινόμασταν αν δεν υπήρχαν οι άλλοι γύρω μας; Θα είχαμε επίγνωση του εγώ μας; Τι διαστάσεις θα είχε το εγώ μας δίχως την κοινωνικότητα; Αναμφισβήτητα, σ’ αυτή την περίπτωση θα απέμενε μόνο το υπαρξιακό εγώ.
Η τιτλοφόρηση που έδωσα στο άρθρο μου, 'FB: μια αποφυάδα του κοινωνικού μας εγώ', οφείλεται στην διαίσθηση της τηλεπικοινωνιακής προέκτασης του εαυτού μου σ’ αυτό.
Τώρα, μπορεί να θεωρηθεί εθισμός η ενασχόληση μας με το FB; Αν ναι, υπάρχουν επιπτώσεις επί της υγείας; Όταν μιλάμε για εθισμό, αντιλαμβανόμαστε συνήθως την εξάρτηση από μία ή και πολλές συγκεκριμένες ουσίες όπως οινοπνευματώδη ποτά, τσιγάρα, ναρκωτικά, ηρεμιστικά, από τις οποίες το άτομο δεν δύναται να απαλλαγεί οικειοθελώς. Στην αρχική φάση του εθισμού παρατηρείται μία προοδευτική αλλαγή της προσωπικότητας του ατόμου, εν συνεχεία της συμπεριφοράς του και τέλος καταλήγει στην πλήρη απώλεια του έλεγχου.
Η Dr. Cecilie Andraessen και οι συνεργάτες της, από το Πανεπιστήμιο Bergen (UiB) της Νορβηγίας, ανέπτυξαν και τελειοποίησαν τη ψυχολογική κλίμακα 'Bergen Facebook Addiction Scale' (BFAS) με 6 βασικά κριτήρια, στα οποία οι ερωτηθέντες έπρεπε να δώσουν μία από τις ακόλουθες απαντήσεις για το καθένα: πολύ σπάνια, σπάνια, καμιά φορά, συχνά και πολύ συχνά. Τα κριτήρια:
1. Σπαταλάτε πολύ χρόνο σκεπτόμενη/-ος το FB ή σχεδιάζοντας τον τρόπο χρήσης του;
2. Νιώθετε μια παρότρυνση να χρησιμοποιείτε το FB όλο και πιο συχνά;
3. Χρησιμοποιείτε το FB για να ξεχνάτε τα προσωπικά σας προβλήματα;
4. Προσπαθήσατε να διακόψετε τη χρήση του χωρίς επιτυχία;
5. Καταβάλλεστε από νευρικότητα ή ανησυχία όταν για κάποιο λόγο εμποδίζεστε να κάνετε χρήση του FB;
6. Χρησιμοποιείτε το FB τόσο συχνά που να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην εργασία ή τις σπουδές σας;
Η Andreassen και συνεργάτες υποστηρίζουν πως απαντώντας 'συχνά' ή 'πολύ συχνά' σε τέσσερα τουλάχιστον από τα 6 κριτήρια, πιθανόν να είμαστε εθισμένοι στο FB.
Παρατηρούν επίσης πως άτομα με νευρωτικά ή εξωστρεφικά προσωπικά χαρακτηριστικά δεικνύουν μια θετική κλίση προς την αναφερθείσα κλίμακα, ενώ τα ευσυνείδητα αρνητική.
Η τελευταία παράγραφος με βρίσκει τελείως αντίθετο με τις απόψεις της κ. Andreassen. Μεταξύ των φίλων και γνωστών μου, συμπεριλαμβανομένου κι’ εμού του ιδίου, που ξοδεύουμε σεβαστό χρόνο στο FB, δεν γνωρίζω κανέναν με νευρώσεις. Επίσης, κατά τον Carl Gustav Young που εισήγαγε τους όρους εξωστρέφεια, εσωστρέφεια και αμφιστρέφεια στην ψυχολογία, η εξωστρέφεια τείνει να εκδηλώνεται με ομιλητική και ενεργητική συμπεριφορά. Προσωπικά, δεν βλέπω κάτι κακό σε άτομα με εξωστρεφικό χαρακτήρα. Κάθε άλλο μάλιστα...αρκεί να μην υπερβάλλουν! Πέραν αυτού, τι σημαίνει ''άτομα με ευσυνείδητα προσωπικά χαρακτηριστικά δεικνύουν αρνητική κλίση στην κλίμακα;''. Δηλαδή τα άτομα αυτά δεν ενδιαφέρονται ή δεν αντιλαμβάνομαι ορθά τα συμπεράσματα της κ. Andreassen;
Σίγουρα δεν είμαι ούτε ο πρώτος ούτε κι’ ο τελευταίος που θέτει τέτοια ερωτήματα. Το διαδίκτυο έχει κατακλυσθεί από δημοσιεύματα και μελέτες επιστημόνων ή μη που διερευνούν το θέμα. Κρίνοντας τα πράγματα από τη δική μου οπτική γωνία, διαμέσου προσωπικών μου παραμέτρων, παρατηρήσεων και διεθνών δεδομένων, θα επιχειρήσω μία συνοπτική ανάλυση των πραγμάτων. Δεν νομίζω πως μπορώ να προσφέρω ικανοποιητικές απαντήσεις, αλλά μάλλον ερεθίσματα για βαθύτερες σκέψεις.
Ο Zuckerberg έχει δηλώσει επανειλημμένως, με πεποίθηση, πως μέσω Facebook κτίζουμε έναν κόσμο πιο ανοιχτό, πιο διαφανή, βελτιώνουμε την επικοινωνία, φέρνουμε τους ανθρώπους πιο κοντά τον ένα προς τον άλλον, και καθιστούμε αποτελεσματικότερη την μεταξύ μας συνεννόηση, άρα ένα καλύτερο αύριο για τον κόσμο!!
Αυτό που αμφιβάλλω πέρα ως πέρα είναι το 'ένα καλύτερο αύριο για τον κόσμο'! 'Ευσεβείς και ουτοπικοί πόθοι', θα έλεγα! Μήπως από τότε που ξεκίνησε το Facebook διαπιστώσατε καμιά εξέλιξη στις ΔΙΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ; Ο εκφυλισμός, η παρακμή, η εκμετάλλευση των συνανθρώπων μας και διαφθορά είναι οι πρώτες λέξεις που έρχονται στο μυαλό μου αυτή τη στιγμή! Η ανοδική τους πορεία συνεχίζεται άνευ εμποδίων! Ως συνήθως, τίποτε δεν αλλάζει! Όποιος πιστεύει το αντίθετο, ζει σε άλλη χωροδιάσταση.
Τι είδους μαγνήτης είναι αυτός που προσελκύει τόσους ανθρώπους και δεν φαίνεται να έχει σταματημό; Τι είναι αυτό που κάνει μερικούς από εμάς να περνάμε κατά μέσον όρο τρεις ώρες ημερησίως στο FB ή στο διαδίκτυο; Σίγουρα ένα ρολάκο παίζει και το αποκαλούμενο 'μονοπάτι της απόλαυσης' στο μεσομεταιχμιακό σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου με τους νευροδιαβιβαστές του. Υπάρχουν επίσης ενδείξεις για την συμμετοχή του επικλινούς πυρήνα του εγκεφάλου σ’ αυτή τη διαδικασία, αλλά δεν θα ήθελα τ' αναλύσω περισσότερο.
Εδώ θέλω να επισημάνω επίσης, πως ενώ είμαστε ένθερμοι οπαδοί της προστασίας των προσωπικών δεδομένων, κι όταν πληροφορηθούμε πως κάποιοι κάπου καταπατούν ή καταπάτησαν αυτούς τους θεσμούς, αγανακτούμε, διαμαρτυρόμαστε, φωνάζουμε κτλ. εν τούτοις... δεν διστάζουμε να δηλώσουμε στο FB το πραγματικό μας όνομα, ηλικία, φύλο, επάγγελμα, ρομαντικές σχέσεις, οικογενειακούς δεσμούς, τόπο και χρόνο παραμονής οπουδήποτε, μουσική, βιβλία, ταινίες της αρεσκείας μας, ενδιαφέροντα, χόμπι κ.ο.κ. Ειδικοί ψυχολόγοι και αναλυτές του χαρακτήρα, από τα στοιχεία που τους παραθέτουμε και το περιεχόμενο των αναρτήσεων μας μπορούν να σχηματίσουν σχεδόν ανεπιφύλακτα, μια πλήρη εικόνα της προσωπικότητάς μας. Με άλλα λόγια, παραδινόμαστε 'άνευ όρων'! Τα ψηφιακά μας αποτυπώματα είναι διάσπαρτα σ’ όλο το διαδίκτυο! 'Ολοκληρωτική διαφάνεια', 'The big brother is watching us', ο μεγάλος αδελφός καραδοκεί! Πολλοί θα πουν: 'Α..δεν πειράζει, ούτως ή άλλως δεν έχω να κρύψω τίποτε'! Αν σας ικανοποιεί αυτή απάντηση, δεν έχω να προσθέσω τίποτε άλλο!
Όλοι μας το γνωρίζουμε, αλλά μάλλον λίγο μας ενοχλεί! Κάτι πρέπει να υπερτερεί μέσα μας και να παρακάμπτει τη λογική. Γιατί άραγε; Μήπως επειδή θέλουμε να εκφραστούμε και να ολοκληρώσουμε μια ή πολλές σκέψεις μας δίχως να μας διακόπτει κανείς; Μήπως για να πούμε πράγματα που δεν θα τολμούσαμε να πούμε υπό άλλες συνθήκες; Μήπως επειδή ο γραπτός λόγος μας ευνοεί περισσότερο από τον προφορικό; Μήπως για να δείξουμε έμμεσα τα συναισθήματά μας σε αγαπημένα πρόσωπα που λόγω αναστολών δεν μπορούμε να εκδηλώσουμε; Μήπως πάλι επειδή με μια εικόνα, ένα ποίημα ή ένα ρητό, μπορούμε να εξωτερικεύσουμε τα συναισθήματά μας καλύτερα;
Από τη δική μου σκοπιά, όταν ξεκίνησα με το FB αναζήτησα πρωτίστως την επανασύνδεση με χαμένους φίλους και συμμαθητές από το δημοτικό ή το γυμνάσιο καθώς και με συμφοιτητές μου. Οι προσπάθειες μου καρπώθηκαν εν μέρει και με πολλούς από τους παλιούς φίλους διατηρούμε ακόμη καλή επαφή. Μερικοί απ’ αυτούς απομακρύνθηκαν και πάλι, αλλά παραμένει μια τυπική σχέση με τις καθιερωμένες ευχές και αντευχές στις γιορτές. Παράλληλα βεβαίως, δικτυώθηκα με συγγενείς και φίλους και στην πορεία με ασθενείς μου και με διάφορες ομάδες της αρεσκείας μου. Η προσωπική μου επιδίωξη ήταν και είναι η ανταλλαγή απόψεων, εμπειριών, συναισθημάτων, ευαισθησιών, πληροφοριών, κοινών ενδιαφερόντων και γενικά η επιζήτηση παλινδρομικών αλληλεπιδράσεων.
Εν τω μεταξύ, οι αναρτήσεις έχουν πλέον ξεφύγει πέρα από τα λογικά πλαίσια κι είναι φύσει αδύνατον, όσο κι αν το επιθυμούμε, να παρακολουθούμε και να διαβάζουμε όλες. Έτσι υποχρεωτικά πρέπει να επιλέγουμε και συχνά, πολλές ενδιαφέρουσες αναρτήσεις των φίλων μας, μας διαφεύγουν. Μερικά άτομα είναι πιο φειδωλά με τις δημοσιεύσεις τους, άλλα πάλι πιο διαχυτικά κι ίσως ακόμη πιο πληθωρικά. Άλλα πάλι, ευτυχώς δεν έχουμε τέτοια άτομα μεταξύ των δικών μας φίλων, αρέσκονται να προσβάλλουν, να βρίζουν τα πάντα και τους πάντες, να διαδίδουν ανύπαρκτες ή ψευδείς πληροφορίες κ.ο.κ.
Μια κατηγορία χρηστών τείνει σε αυτοπροβολή και μια άλλη, μικρή κατηγορία χαρακτηρίζεται από την λεγόμενη 'ηδονοβλεπτική δράση', όρος που χρησιμοποίησαν οι Yang & Brown (2012) με την έννοια πως κάποιοι παρακολουθούν τις δραστηριότητες των άλλων δίχως να συμμετέχουν ενεργά.
Με τη σωρεία των πληροφοριών που βομβαρδίζεται το μυαλό μας σήμερα, η κατανόηση κι επεξεργασία των δεδομένων καθίσταται ανέφικτη. Όταν διαβάζω κάποια blog, oυκ ολίγες φορές αιωρούμαι μεταξύ ψεύδους, παραπληροφόρησης, διαφόρων hoax (η ερμηνεία ποικίλει - φάρσα, απάτη, κοροϊδία), φαντασίας, εικασιών, πραγματικότητας και εικονικής πραγματικότητας. Η λευκή εσθήτα της θεάς Αλήθειας βρώμισε και δεν πλένεται.
Τελικά καταλήγω πάντα σ’ αυτό που ανέκαθεν ισχυριζόμουν: ότι ο καθένας από εμάς πιστεύει και υιοθετεί αυτό που είναι προδιατεθειμένος και (αυτο)προγραμματισμένος να πιστέψει εκ των προτέρων!
Ο George Herbert Mead (1863 - 1931, ήταν Αμερικανός φιλόσοφος, κοινωνιολόγος και ψυχολόγος. Ανήκε στην φιλοσοφική-επιστημολογική παράδοση του πραγματισμού και θεωρείται από τους θεμελιωτές της κοινωνικής ψυχολογίας και γενικότερα της Αμερικανικής κοινωνιολογίας.
Υποστηρίζει πως ο εαυτός μας εκδηλώνεται διαμέσου της κοινωνικής μας συμπεριφοράς, ή πως η κοινωνική μας ταυτότητα επηρεάζει τη διαμόρφωση της προσωπικής μας ταυτότητας, ήτοι της έννοιας που αναπτύσσουμε για τον εαυτό μας και που εξελίσσεται κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Μπορεί να περιλαμβάνει επίσης πτυχές της ζωής μας που δεν δυνάμεθα να ελέγξουμε, όπως ο τρόπος, οι συνθήκες και η περιοχή που μεγαλώσαμε ή το χρώμα του δέρματος μας, καθώς και επιλογές που κάναμε μόνοι μας, όπως π.χ. την αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου μας και τα πιστεύω μας.
Φίλες και φίλοι, είμαστε κοινωνικά όντα κι έχουμε ο ένας την ανάγκη του άλλου. Ο καθένας μας είναι κι’ ένας κρίκος της κοινωνικής αλυσίδας. Το 'κοινωνικό μας εγώ' είναι απόρροια των αλληλεπιδράσεων και αλληλεπιρροών μεταξύ μας. Τι θα γινόμασταν αν δεν υπήρχαν οι άλλοι γύρω μας; Θα είχαμε επίγνωση του εγώ μας; Τι διαστάσεις θα είχε το εγώ μας δίχως την κοινωνικότητα; Αναμφισβήτητα, σ’ αυτή την περίπτωση θα απέμενε μόνο το υπαρξιακό εγώ.
Η τιτλοφόρηση που έδωσα στο άρθρο μου, 'FB: μια αποφυάδα του κοινωνικού μας εγώ', οφείλεται στην διαίσθηση της τηλεπικοινωνιακής προέκτασης του εαυτού μου σ’ αυτό.
Τώρα, μπορεί να θεωρηθεί εθισμός η ενασχόληση μας με το FB; Αν ναι, υπάρχουν επιπτώσεις επί της υγείας; Όταν μιλάμε για εθισμό, αντιλαμβανόμαστε συνήθως την εξάρτηση από μία ή και πολλές συγκεκριμένες ουσίες όπως οινοπνευματώδη ποτά, τσιγάρα, ναρκωτικά, ηρεμιστικά, από τις οποίες το άτομο δεν δύναται να απαλλαγεί οικειοθελώς. Στην αρχική φάση του εθισμού παρατηρείται μία προοδευτική αλλαγή της προσωπικότητας του ατόμου, εν συνεχεία της συμπεριφοράς του και τέλος καταλήγει στην πλήρη απώλεια του έλεγχου.
Η Dr. Cecilie Andraessen και οι συνεργάτες της, από το Πανεπιστήμιο Bergen (UiB) της Νορβηγίας, ανέπτυξαν και τελειοποίησαν τη ψυχολογική κλίμακα 'Bergen Facebook Addiction Scale' (BFAS) με 6 βασικά κριτήρια, στα οποία οι ερωτηθέντες έπρεπε να δώσουν μία από τις ακόλουθες απαντήσεις για το καθένα: πολύ σπάνια, σπάνια, καμιά φορά, συχνά και πολύ συχνά. Τα κριτήρια:
1. Σπαταλάτε πολύ χρόνο σκεπτόμενη/-ος το FB ή σχεδιάζοντας τον τρόπο χρήσης του;
2. Νιώθετε μια παρότρυνση να χρησιμοποιείτε το FB όλο και πιο συχνά;
3. Χρησιμοποιείτε το FB για να ξεχνάτε τα προσωπικά σας προβλήματα;
4. Προσπαθήσατε να διακόψετε τη χρήση του χωρίς επιτυχία;
5. Καταβάλλεστε από νευρικότητα ή ανησυχία όταν για κάποιο λόγο εμποδίζεστε να κάνετε χρήση του FB;
6. Χρησιμοποιείτε το FB τόσο συχνά που να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην εργασία ή τις σπουδές σας;
Η Andreassen και συνεργάτες υποστηρίζουν πως απαντώντας 'συχνά' ή 'πολύ συχνά' σε τέσσερα τουλάχιστον από τα 6 κριτήρια, πιθανόν να είμαστε εθισμένοι στο FB.
Παρατηρούν επίσης πως άτομα με νευρωτικά ή εξωστρεφικά προσωπικά χαρακτηριστικά δεικνύουν μια θετική κλίση προς την αναφερθείσα κλίμακα, ενώ τα ευσυνείδητα αρνητική.
Η τελευταία παράγραφος με βρίσκει τελείως αντίθετο με τις απόψεις της κ. Andreassen. Μεταξύ των φίλων και γνωστών μου, συμπεριλαμβανομένου κι’ εμού του ιδίου, που ξοδεύουμε σεβαστό χρόνο στο FB, δεν γνωρίζω κανέναν με νευρώσεις. Επίσης, κατά τον Carl Gustav Young που εισήγαγε τους όρους εξωστρέφεια, εσωστρέφεια και αμφιστρέφεια στην ψυχολογία, η εξωστρέφεια τείνει να εκδηλώνεται με ομιλητική και ενεργητική συμπεριφορά. Προσωπικά, δεν βλέπω κάτι κακό σε άτομα με εξωστρεφικό χαρακτήρα. Κάθε άλλο μάλιστα...αρκεί να μην υπερβάλλουν! Πέραν αυτού, τι σημαίνει ''άτομα με ευσυνείδητα προσωπικά χαρακτηριστικά δεικνύουν αρνητική κλίση στην κλίμακα;''. Δηλαδή τα άτομα αυτά δεν ενδιαφέρονται ή δεν αντιλαμβάνομαι ορθά τα συμπεράσματα της κ. Andreassen;
Η νορβηγική ομάδα υποστηρίζει επίσης, πως τα φιλόδοξα και πιο οργανωμένα άτομα μάλλον δεν κινδυνεύουν από εθισμό στο FB και τα κοινωνικά μέσα αποτελούν απλώς ένα αναπόσπαστο μέρος της εργασίας τους.
Η ομάδα Andreassen συμπληρώνει επίσης, πως άτομα κοινωνικά ανασφαλή και αγχώδη χρησιμοποιούν συχνότερα το FB εν σχέσει μ‘ αυτά με χαμηλότερο BFAS σκορ. Κρίνοντας πάλι από το περιβάλλον μου, θα διαφωνήσω και μ’ αυτή τη τοποθέτηση.
Τέλος, λένε επίσης πως οι νεότεροι είναι πιο ευεπίφοροι στον εθισμό με το FB σε σύγκριση με τους γηραιότερους. Η ίδια τάση παρατηρείται και στις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες. Ο Dr Mark D Griffiths, Καθηγητής Σπουδών Τυχερών Παιχνιδιών στη Μονάδα Διεθνούς Έρευνας Παιχνιδιών του Nottingham Trent University στη Μεγάλη Βρετανία, γράφει πως τα κοινωνικά διαδίκτυα αλλάζουν και έχουν χάσει πλέον την αρχική τους μορφή προσφέροντας όλο και περισσότερες εναλλακτικές δραστηριότητες. Ίσως, λέει, οι ορολογίες 'Εθισμός στο FB' και 'Εθισμός στο διαδίκτυο' να είναι ήδη ξεπερασμένες. Πάντα, σύμφωνα με τον Griffiths, υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ εθισμών διαμέσου του διαδικτύου και εθισμού στο διαδίκτυο.
Η ψυχαναγκαστική χρήση ιστοσελίδων για ηλεκτρονικά παιχνίδια (obsessive computer game playing), για τυχερά παιχνίδια (obsessive online gambling), σεξουαλικού περιεχομένου (cybersex, cyberporn), για σύναψη σχέσεων (Cyber-relationship) και άλλων παρομοίων, άγει δυνητικά στον εθισμό.
Η μεγάλη πλειονότητα των χρηστών Facebook βλέπουν μόνο τα πλεονεκτήματά του. Η υπερβολική χρήση όμως εγκυμονεί κάποιες αρνητικές συνέπειες.
Σε μία μελέτη των Farooqi και συνεργατών του που έγινε το 2012 στο Dow University Of Health Sciences, εξετάστηκε η επίδραση της υπέρμετρης χρήσης του FB στην κοινωνική ζωή, στην υγεία και στην συμπεριφορά 1000 φοιτητών της ιατρικής. Οι απαντήσεις που προέκυψαν έχουν ως εξής:
1. Λιγότερος διαθέσιμος χρόνος για τους φίλους και την οικογένεια,
2. Ένα 71% των συμμετεχόντων ανέφεραν διακυμάνσεις της ψυχικής διάθεσης και κατάθλιψη,
3. Το 50% δήλωσε ότι τους πέφτει δύσκολο να περάσουν μια μέρα δίχως FB,
4. Μερικοί ανέφεραν πονοκεφάλους και διαταραχές της όρασης.
Τι σημαίνουν τα 'likes' για μας; Τι νόημα έχουν; Τι βαρύτητα φέρουν;
O Martin Graff Ph.D., School of Psychology, University of South Wales, UK. στις 15 Μαρτίου 2016 δημοσίευσε μια ενδιαφέρουσα έρευνα με τον τίτλο: 'Do you crave likes?' (μτφρ. 'εκλιπαρείς για λαϊκ;').
Η έρευνα συμπεριέλαβε διάφορα κοινωνικά μέσα και όχι μόνο το FB. Έλαβαν μέρος 111 άνδρες και 220 γυναίκες ηλικίας 17 μέχρι 78 ετών.
Για να είμαι ειλικρινής, μερικά από τα αποτελέσματα με εξέπληξαν και είμαι βέβαιος πως όσοι από εσάς διαβάζετε αυτή τη στιγμή το
• Προσπάθειες που στοχεύουν να αποκομίσουν πολλά likes, λ.χ. ζητώντας τους άλλους να κάνουν κλικ, ακόμη και επί πληρωμής, συνδέονται με χαμηλά επίπεδα αυτοεκτίμησης, ικανοποίησης, ευσυνειδησίας, ευθύτητας. Χαρακτηρίζονται επίσης από έλλειψη εμπιστοσύνης, μετριοφροσύνης, αυθορμητισμού, φαντασίας και κρατούν αρνητική στάση απέναντι σε νέες εμπειρίες.
• Άτομα που αδιαφορούν για τον αριθμό των likes και αυτοπαρουσιάζονται με ειλικρίνεια, φαίνεται να είναι πιο κοινωνικά και εξωστρεφή.
• Η ανάρτηση μιας φωτογραφίας στο προφίλ με στόχο την συγκομιδή likes, σχετίζεται με χαμηλά επίπεδα αυτοεκτίμησης, ειλικρίνειας και ευσυνειδησίας.
• Άτομα που αποδέχονται αγνώστους ως φίλους ή αναρτούν πληροφορίες άσχετες με το τι πιστεύουν για να συλλέξουν likes, συνδέονται με χαμηλά επίπεδα ευσυνειδησίας και αυθορμητισμού.
• Πρόσωπα που αναρτούν θετικά δημοσιεύματα για των εαυτό τους, σχετίζονται με υψηλότερο βαθμό αυτοπεποίθησης, συναισθηματικής σταθερότητας και ικανοποίησης.
• Τέλος, η έρευνα του Graff δεν βρήκε καμία συσχέτιση με την λήψη likes και την εσωτερική ικανοποίηση.
Φίλες και φίλοι, η κυβερνητική εξελίσσεται αλματωδώς και μια μέρα στο απώτερο μέλλον, μας βλέπω να συνδεόμαστε διανοητικά με τους υπολογιστές και ταυτόχρονα μεταξύ μας μ' ένα είδος Wi-Fi. Με άλλα λόγια δηλαδή, ένα 'εγκεφαλικό διαδίκτυο'!
Δεν ξέρω αν έχετε δει την ταινία Her (Δικός της, 2013) του Spike Jonze, όπου ο ήρωας της Theodore Twombly (Joaquin Phoenix) ερωτεύεται την Samantha, τη θηλυκή φωνή του λειτουργικού συστήματος ενός έξυπνου υπολογιστή. Αν όχι, δείτε την, προς τ’ εκεί οδεύουμε!
Παρεμπιπτόντως, τα αποτελέσματα μιας εργασίας των Wu Youyou, Michal Kosinski και David Stillwell του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, οδηγούν στο συμπέρασμα πως οι εκτιμήσεις της προσωπικότητας ενός ατόμου που γίνονται μέσω ηλεκτρονικών υπολογιστών είναι πιο ακριβείς απ’ αυτές των ανθρώπων!
Η μέρα που οι υπολογιστές θα κρίνουν την καταλληλότητα μας ή μη για την πρόσληψη μας σε μια εργασία δεν απέχει πολύ!!
Κλείνοντας, ζητώ συγνώμη και κατανόηση από τους ξενόγλωσσους φίλους μου, αλλά προτιμώ να γράφω και να εκφράζομαι στη μητρική μου γλώσσα.
Γιάννης Αρβανιτάκης
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
http://www.schirn.de/en/magazine/context/the_philosophy_of_facebook_identity_objects_andor_friends/
http://www.huffingtonpost.de/2014/07/30/facebook-abhaengigkeit-social-media-nutzung-problem_n_5632628.html
https://facetsoffacebook.wordpress.com/2015/09/04/facebook-sucht-entwicklung-und-auswirkungen-der-sucht/
https://blog.bufferapp.com/psychology-of-facebook
http://www.medicalnewstoday.com/articles/265509.php
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3853204/
https://www.psychologytoday.com/blog/love-digitally/201603/do-you-crave-facebook-likes
https://www.brandwatch.com/blog/47-facebook-statistics/
https://research.fb.com/facebook-s-top-open-data-problems/
https://zephoria.com/top-15-valuable-facebook-statistics/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου