ΕΜΕΙΣ κι’ ΕΚΕΙΝΟΙ 

Εμείς που φύγαμε κι’ αυτοί που έμειναν...
Ένας μικρός απολογισμός 

του Γιάννη Αρβανιτάκη

Φίλες και φίλοι, νιώθω συχνά ένα ψυχοπλάκωμα κι’ ενοχές επειδή δραπέτευσα από τη Χώρα μας! Στο πρόγραμμά μου υπήρχε κι η επιστροφή, όταν όμως θέλησα να γυρίσω, ήταν τόσο αντίξοες οι συγκυρίες που δεν μου το επέτρεψαν.

Επικαλούμαι συχνά την ταινία ''Sliding Doors'' (1998), του Peter Howitt με την Gwyneth Paltrow. Αν δεν την έχετε δει, η ιστορία ξεκινά με την απόλυση της ηρωίδας από τη δουλειά της και ακολούθως να σπεύδει στενοχωρημένη να πάρει το μετρό για να γυρίσει σπίτι.

Η ταινία εξελίσσεται βασιζόμενη πάνω σε δύο παράλληλα σενάρια. Κατά το πρώτο σενάριο, η κοπέλα προλαβαίνει το τρένο, πηγαίνει σπίτι και βρίσκει τον φίλο της στο κρεβάτι με μια άλλη γυναίκα. Στη συνέχεια θα τον εγκαταλείψει

και θα γνωρίσει έναν άλλον άντρα που θα της αλλάξει τελείως τη ζωή της. Κατά το δεύτερο, οι ''συρόμενες πόρτες'' κλείνουν και δεν το προλαβαίνει, οπότε όταν φθάνει σπίτι η γυναίκα έχει φύγει. Η ζωή της συνεχίζεται μέσα στις αμφιβολίες και την κατάθλιψη.
Από τότε που είδα την ταινία, βλέπω τη ζωή μας γεμάτη με συρόμενες πόρτες. Μπαίνεις μέσα, κλείνει πίσω σου, παίρνεις μια αναγκαστική πορεία και δεν μπορείς να κάνεις πίσω. Τα φρένα επειγούσης ανάγκης δεν λειτουργούν. Έστω κι’ αν κατέβεις στην άλλη στάση, θα βρεθείς σε άλλο περιβάλλον...κι όπου σε βγάλει. Το αποτέλεσμα: Συμβιβασμός.
Θα ξεκινήσω με τις συρόμενες πόρτες που διέσχισα λίγο μετά από την απέλαση μου το 1965 από την Κωνσταντινούπολη. Οι γονείς μου με τον αδελφό μου είχαν ήδη απελαθεί 6 μήνες νωρίτερα. Με τα λίγα λεφτά που κατάφερε να φυγαδεύσει ο πατέρας μου ανοίξαμε ένα τυπογραφείο. Ήταν για όλους μας μια καινούρια αρχή. Αγορά των μηχανημάτων με γραμμάτια, κυνήγι πελατών, μεγάλος συναγωνισμός, χαμηλές προσφορές για την επιβίωση, πολλές ώρες εργασίας. Δύσκολα τα χρόνια που ακολούθησαν. 

Πιστεύοντας πως ήμουν ερωτευμένος και λόγω του επικρατούντος δόγματος της εποχής ''πρέπει να πάρεις την κοπέλα που έχεις δεσμό'', ήρθα στην Πατρίδα παρέα με την μνηστή μου. Ο γάμος μας, είχε ήδη αποτύχει πριν καλά-καλά ξεκινήσει και διαλύθηκε οριστικά αρχές του 1973.

Στο μεσοδιάστημα, με πολλά παρακάλια και την αμέριστη υποστήριξη της μητέρας μου, δίνει ο πατέρας μου το πράσινο φως και μπαίνω στην ιατρική. Σίγουρα δίχως την συμπαράσταση του πατέρα μου και του αδελφού μου, θα μου ήταν αδύνατο να προχωρήσω. Συμφωνήσαμε να πηγαίνω να βοηθώ όποτε είχα ελεύθερο χρόνο καθώς και τα Σαββατοκύριακα. Για πολλά χρόνια, είχαμε διαγράψει τη λέξη διακοπές από το λεξιλόγιό μας. Σπανίως κάναμε καμία ημερήσια εκδρομή και ακόμη σπανιότερα διήμερη στις γιορτές.

Στην πορεία των σπουδών μου φθάνω αισίως και δίχως απώλειες στη χρονιά του πτυχίου. Με την βοήθεια του αείμνηστου καθηγητού μου Κοντόπουλου, δράττομαι της ευκαιρίας ν’ απορροφήσω το τρίμηνο της χειρουργικής στο Σαν Φρανσίσκο, Moffit Hospital υπό τον καθηγητή Galante. Πριν φύγω μάλιστα, μου προσέφερε μια θέση στο νοσοκομείο. Πέρασε τις εξετάσεις σου μου είπε και σε περιμένω. Αυτή θα ήταν άλλη μία συρόμενη πόρτα την οποία, αν και αρχικά θεώρησα πολύ δελεαστική, δεν διάβηκα. Η Αμερική δεν ανταποκρίθηκε ποτέ στην κοσμοθεωρία μου!

Δύο με τρεις μήνες μετά την επιστροφή μου από τις ΗΠΑ, γνωρίζομαι με μια εξαιρετική κοπέλα και άνθρωπο, την πρώτη μου μεγάλη αγάπη. Ο δεσμός αυτός εξελίχθηκε σε μία πολύ όμορφη/τρυφερή σχέση η οποία μ’ ανέβασε ψυχολογικά και έγινε αιτία να ξεδιπλωθούν μια σειρά από άγνωστες πτυχές του εαυτού μου. Η σχέση μας έληξε απροσδόκητα λόγω διαφόρων απρόβλεπτων περιστάσεων και γεγονότων, που αν δεν μεσολαβούσαν, πιστεύω πως η ζωή μου θα είχε πάρει μία τελείως διαφορετική κατεύθυνση. Πάντως όπως πηγαίναμε, μάλλον οδεύαμε προς έναν κοινό σκοπό.

Λίγο μετά από την ορκωμοσία διορίζομαι αγροτικός ιατρός και παράλληλα προετοιμάζομαι για τις εξετάσεις του ECFMG για τις ΗΠΑ. Περνώ με την πρώτη το ιατρικό μέρος που κατοχυρώνεται, αλλά αποτυγχάνω στο γλωσσικό στο οποίο επιτυγχάνω την επόμενη φορά. Εν τω μεταξύ όμως είχα αρχίσει να κάνω σκέψεις για Γερμανία. Στον ελεύθερο χρόνο μου ξεκίνησα να μαθαίνω γερμανικά με Linguaphone. Στόχος μου ήταν να κάνω οπωσδήποτε ειδικότητα στο εξωτερικό. Η Γερμανία προσέφερε πολύ καλή μετεκπαίδευση και καλό μισθό.

Εδώ πρέπει να σημειώσω, πως εκείνη την εποχή, παρά τις μεγάλες δυσκολίες που αντιμετώπιζα, έζησα μερικές από τις σημαντικότερες, ομορφότερες και τρυφερότερες στιγμές της ζωής μου.

Όταν τελείωσα την αγροτική μου θητεία, έκανα αίτηση διορισμού στο Κρατικό Πειραιώς για να ειδικευθώ στην χειρουργική. Μισθό δεν είχα πλέον, κάτι λίγα υπόλοιπα μόνο μου είχαν μείνει. Αδυνατούσα να πληρώσω διατροφή και ζούσα με την υποστήριξη των γονέων μου καθώς και με την αμέριστη ψυχολογική –και όχι μόνο- συμπαράσταση της τότε αγαπημένης μου.

Μια μέρα, τέλη του Απρίλη 1976, καθόμασταν στο βιβλιοπωλείο ενός παλιόφιλου στο Γουδί όπου συχνάζαμε και συζητούσαμε διάφορα θέματα. Σε μια στιγμή ένας από τους συνάδελφους μου λέει: 'Ξέρεις ρε Γιάννη, είχα κάνει αίτηση στου Χανδρή για να εργασθώ ως γιατρός κρουαζιερόπλοιου για την καλοκαιρινή περίοδο. Εχθές λοιπόν με κάλεσαν να παρουσιασθώ για συνέντευξη στα γραφεία τους. Προς το παρόν τελειώνω την διατριβή μου και δεν μπορώ να πάω, θα ενδιαφερόσουν να πας στη θέση μου;'

Περιμένοντας τον διορισμό μου, που συχνά κρατούσε μήνες, και λόγω της οικονομικής ανάγκης αποφασίσαμε να ακολουθήσω την πρόκληση! Αν η τότε αγαπημένη μου, μου ζητούσε να μη φύγω, θα έμενα! Άλλη μια συρόμενη πόρτα, άνοιγε!

Αρχές Μαΐου παρουσιάζομαι στα γραφεία της εταιρίας στον Πειραιά. Το πρώτο που μου είπαν ήταν: 'Δεν νομίζετε πως είσθε λιγάκι νέος γι’ αυτή τη θέση;' 'Αυτός είμαι κι’ αυτά γνωρίζω!' απαντώ. 'Σας κάνω;'! Στις 18 του ίδιου μήνα μπάρκαρα! 

Δεν γνώριζα ακόμη πως αυτή θα ήταν μια από τις πιο σημαντικές συρόμενες πόρτες της ζωής μου, που μαζί με τις υπόλοιπες, θα άλλαζε ριζικά την όλη πορεία της επαγγελματικής και προσωπικής μου ζωής.

Δεν εισέρχομαι στις εμπειρίες μου ως γιατρός πλοίου. Ίσως κάποια άλλη φορά. Στους μήνες της επιστασίας μου γνώρισα και μία κοπέλα που στην ακολουθία των εξελίξεων έμελλε να γίνει η δεύτερη μεγάλη μου αγάπη και σύντροφος της ζωής μου μέχρι σήμερα. Άλλη μια υπέροχη προσωπικότητα, ο βηματοδότης, συντονιστής και στυλοβάτης των λειτουργικών μου δυσρυθμιών όλα αυτά τα χρόνια.

Στον απολογισμό των 41 χρόνων, δεν είμαι σε θέση να δώσω στον εαυτό μου συγκεκριμένες απαντήσεις ως προς τα οφέλη και τις απώλειες, ως προς το αν διέσχιζα τη μία ή την άλλη πόρτα. Όταν ξεκινούσα, δεν φαντάστηκα ποτέ πως θα αγκυροβολούσα μονίμως στη Γερμανία!

Αν με ρωτήσετε: 'Το μετάνιωσες που έφυγες;' απαντώ: ''Σε γενικές γραμμές, όχι!'' Για όλο αυτό το διάστημα που έζησα και δικτυώθηκα στο εξωτερικό γνωρίζω τι μου συνέβη. Αυτό που δεν ξέρω είναι, τι θα συνέβαινε αν έμενα στην Πατρίδα!

Δεν ξέρω για όλους αυτούς τους συμπατριώτες μας που ξενιτεύτηκαν αν σκέπτονται όπως κι εγώ, ούτε αν τα συναισθήματα που τους συνοδεύουν είναι τα ίδια. Πάντως, οι περισσότεροι εξ ημών φεύγουμε με τη σκέψη να επιστρέψουμε κάποτε.

Εγώ δεν έφυγα σαν μετανάστης αλλά για να μετεκπαιδευτώ. Στόχος μου ήταν να τελειώσω και να γυρίσω πίσω. Ήθελα να προσφέρω στην επαρχία μας που είχε τόσο μεγάλη ανάγκη από γιατρούς.

Ο λογαριασμός του ''ξενοδόχου'' όμως. Τα πράγματα δεν ήρθαν έτσι όπως τα προγραμμάτιζα, διεύρυναν όμως τους ορίζοντές μου και συνετέλεσαν τα μέγιστα στη διαμόρφωση του τρόπου σκέψεως μου! Απέκτησα νέους φίλους, γνώρισα διαφορετικούς πολιτισμούς, νοοτροπίες, άλλα ήθη κι’ έθιμα.

Ζω σε μια, φαινομενικά τουλάχιστον, ευνομούμενη κοινωνία με πολύ καλά οργανωμένες υποδομές, την καλύτερη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη που γνωρίζω και μία εξαιρετική κοινωνική πρόνοια. Όλ’ αυτά, σε μία χώρα που αναδιοργανώθηκε μέσα από τις στάχτες του ΙΙ Παγκοσμίου Πολέμου και του οποίου υπήρξε υπαίτια.

Πιστεύω πως είχα μια θαυμαστή μετεκπαίδευση σε διάφορους τομείς της ιατρικής, όπως στην ογκολογία, στην χειρουργική, στην παθολογία, στην γυναικολογία, στα επείγοντα περιστατικά, στην αθλητική ιατρική, στην ψυχοθεραπευτική, βελονισμό κ.α.

Τι απώλεσα; Όπως προανέφερα, δεν είμαι σε θέση να απαντήσω. Κρίνοντας βασικά κι από τον εαυτό μου, αυτό που διαπιστώνω και επισημαίνω, είναι η τάση αυτών που φεύγουν, να παραμένουν συναισθηματικά στάσιμοι στο παρελθόν! Ενώ στην πραγματικότητα, ό,τι αφήσαμε πίσω συνεχίζει να ζει και να εξελίσσεται, δεν το συνειδητοποιούμε εν τη γενέσει του, αλλά πολύ αργότερα...και όχι στην συνολική του έκταση. Πάντοτε, βλέποντας τα πράγματα από την οπτική γωνία των ξενιτεμένων και κατά την αυστηρά προσωπική μου γνώμη, η ζωή που ζούμε εμείς έξω είναι ''δυαδική''. Ζούμε σε δύο κόσμους:

1. Τον πραγματικό, δηλαδή αυτόν που επιλέξαμε να ζήσουμε, και
2. Αυτόν του παρελθόντος ή της εικονικής πραγματικότητας.

Ένας αόρατος ομφάλιος λώρος μας κρατά συνδεδεμένους με την κυρά Λέγκω. Θυμάμαι πόσο συγκινήθηκα όταν πρωτάκουσα το τραγούδι του Γιάννη Μαρκόπουλου ''Λένγκω, Λένγκω μάνα'' (Ανεξάρτητα, 1975). Υπηρετούσα ως αγροτικός εκείνη την εποχή. Έκτοτε, κάθε φορά που τ’ ακούω νιώθω μια απερίγραπτη λύπη μέσα μου!

Όποτε βρεθώ στην Πατρίδα, ο ρομαντικός μου εαυτός αρχίζει να με κατηγορεί που εγκατέλειψα την όμορφη Χώρα μας, σύντομα όμως καταφθάνει ο πραγματιστής εαυτός μου για να με ξυπνήσει από το όνειρο και να μου υπενθυμίσει, πως πιθανότατα, αυτή ήταν η πιο σωστή απόφαση!

'Κάθε αποχωρισμός είναι ένας μικρός θάνατος' 

  George Eliot

Γιάννης Αρβανιτάκης