ΤΟΥΓΚΙΑΣΗ ή νόσος των ψύλλων της άμμου

του Γιάννη Αρβανιτάκη

Φίλες και φίλοι, 
πρόσφατα, ένας αγαπημένος φίλος επέστρεψε από το ταξίδι του στην Καραϊβική, μεταφέροντας εν αγνοία του, έναν λαθρεπιβάτη στο πόδι του! Η περίπτωσή του αφορά μια άγνωστη για το ευρύ κοινό νόσο, που μου έδωσε την αφορμή να γράψω δύο λόγια γι' αυτήν. 

Πρόκειται για την τουγκίαση ή νόσο των ψύλλων της άμμου (Tungiasis), μια φλεγμονώδη δερματική μόλυνση που προκαλείται από το θηλυκό εκτοπαράσιτο Tunga penetrans, γνωστό επίσης ως ψύλλος chigoe ή nigua, και bicho de pie (κοριός των ποδιών) ή pique στην Λατινική Αμερική. Απαντάται στα τροπικά μέρη της Αφρικής, της Καραϊβικής, της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής, του
Πακιστάν και της Ινδίας. Την πρώτη αναφορά/περιγραφή για την νόσο, έκανε ο ιστορικός και συγγραφέας Gonzalo
Fernández de Oviedo y Valdés (1478 – 1557), 1526 στην Αϊτή.

Tunga penetrans

Έκτοτε, δια μέσου των πλοίων, επεκτάθηκαν βαθμηδόν στις προαναφερθέντες περιοχές. Θεωρητικά, λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη, δεν αποκλείεται να επικρατήσουν κάποτε και στον χώρο της Μεσογείου!

Ο Tunga penetrans είναι ο μικρότερος γνωστός ψύλλος, με διάμετρο 1 mm και ανήκει στο γένος Tunga, το οποίο περιλαμβάνει 13 είδη. Ζει σε θερμά και ξηρά εδάφη κυρίως μέσα στην άμμο, σε βάθος 2-5 εκατοστών. Βαθύτερα δεν μπορεί να αναπνεύσει. Ο αναφερθείς ψύλλος χαρακτηρίζεται από μικρά άλματα γι' αυτό και προσβάλλει κυρίως τα μεσοδακτύλια διαστήματα των ποδιών και τις περιοχές γύρω από τα νύχια. Η προσβολή των χεριών εξηγείται με τα παιχνίδια στην άμμο καθώς επίσης με την χρησιμοποίηση των χεριών για την αποτίναξη της άμμου από άλλα μέρη του σώματος.

Γενικά, η τουγκίαση είναι μια νόσος των φτωχών, κυρίως λόγω έλλειψης υποδομών και υγιεινού περιβάλλοντος. Οι άνθρωποι κυκλοφορούν ξυπόλητοι στην άμμο που περιβάλλει τις υποτυπώδεις κατοικίες τους και τα παιδάκια παίζουν στην άμμο. Κάθε είδους προστασία είναι ανύπαρκτη.

Θα χρειαστούν τριάντα λεπτά έως αρκετές ώρες για να φθάσει ο ψύλλος σ’ ένα αιμοφόρο αγγείο. Τα γεννητικά, απεκκριτικά και αναπνευστικά όργανα προεξέχουν στην

Διογκωμένος θηλυκός ψύλλος της άμμου
Tunga penetrans

επιφάνεια του δέρματος και είναι ορατά ως μαύρες κουκκίδες στο κέντρο.

Από την στιγμή που αρχίζουν να βυζαίνουν το αίμα του ξενιστή μπορούν να διογκωθούν έως και δώδεκα χιλιοστά. Εν τω μεταξύ, κάποιο περαστικό αρσενικό θα γονιμοποιήσει το θηλυκό, το οποίο ξεκινά με την παραγωγή χιλιάδων ωών. Αυτά με την σειρά τους πέφτουν στο έδαφος και εξελίσσονται σε προνύμφες. Σε 3 εβδομάδες περίπου, η ανάπτυξη των ψύλλων της άμμου είναι πλήρης και αρχίζει η αναζήτηση νέου θύματος. Μετά απ’ αυτή την διαδικασία ο θηλυκός ψύλλος ψοφά και παραμένει στο σώμα του ξενιστή, το τσίμπημα αποθεραπεύεται και κάποια στιγμή αποπίπτει. Σημειωτέον πως οι ψύλλοι της άμμου δεν δύνανται ν’ αναπτυχθούν εντός του σώματος παρά μόνο στην άμμο.

Σημειολογία και συμπτώματα

1. Έντονος κνησμός,
2. Πόνος,
3. Φλεγμονή και οίδημα,
4. Ερύθημα, οζίδιο, εξελκώσεις (μοιάζουν με κρατήρες),
5. Σε προχωρημένα στάδια, δευτερογενείς μολύνσεις οι

Στάδιο φλεγμονής και ελαφρού οιδήματος

οποίες αν αφεθούν αθεράπευτες μπορούν να οδηγήσουν σε
βακτηριαιμία με εξαιρετικά επικίνδυνες επιπλοκές και καταστάσεις.

Προληπτικά μέτρα
Προς το παρόν μόνο εντομοαπωθητικά παρασκευάσματα όπως:
1. Αυτά που περιέχουν 30% έως 50% την ουσία DEET (diethyltoluamide), π.χ. NOBITE.
2. Αυτά που περιέχουν την ουσία icaridin 20%, π.χ. Doctan Active.
3. Το φυτικό προϊόν Anti Brumm Naturel (Citriodiol 31%, p-Menthan -3,8-diol ήτοι PMD).
4. Το επίσης φυτικό προϊόν Zanzarin (παράγωγο του ελαίου καρύδας, έλαιο jojoba και αλόη βέρα).
Δεν προσφεύγω σε περισσότερες λεπτομέρειες για τον τρόπο χρήσης. Εν τούτοις, για όσους ενδιαφέρονται, πάντοτε στην διάθεσή τους.

Θεραπεία Συνήθως, ιδίως για τους τουρίστες, με μικροτσιμπήματα η νόσος υποχωρεί από μόνη της. 
Η θεραπεία είναι αναγκαία σε περιπτώσεις δευτεροπαθούς μόλυνσης, με αντιβιοτικά. 
Ενίοτε απαιτείται χειρουργική αφαίρεση.

Παρατηρήσεις
- Ο ταξιδιώτης που επιστρέφει, αν έχει τσιμπηθεί, θα φέρει μία με δύο εστίες το πολύ.
- Ποτέ μην επιχειρήσετε να αφαιρέσετε τον ψύλλο ή το οζίδιο

Προχωρημένο στάδιο της μόλυνσης

μόνοι σας! Συνήθως, κάτι θα πάει στραβά!
- Οι ερευνητές της Charité in Berlin ανακάλυψαν πως η ουσία Dimeti­con είναι δραστική εναντίον των ψύλλων της άμμου. Κυκλοφορεί ήδη ένα σαμπουάν με συμπλήρωμα ελαίου σιλικόνης, το οποίο εξολοθρεύει τις ψείρες μαζί με τις κονίδες. Το διάλυμα εισχωρεί στ’ ανοίγματα των παρασίτων και εμποδίζει την αναπνοή προκαλώντας ασφυξία.

Επ’ ευκαιρία, μερικές πληροφορίες για τα κουνούπια:
- Τα διάφορα αρώματα αν και καμιά φορά δημιουργούν σύγχυση στα οσφρητικά όργανα των κουνουπιών, μιας και  το κουνούπι καθίσει πάνω σας, η οσμή του αίματος υπερτερεί! 
- Το ότι το σκόρδο διώχνει τα κουνούπια...είναι μεγάλο παραμυθάκι! Μάλλον θα απομακρύνει την παρέα σας παρά τα κουνούπια!
- Η βιταμίνη Β θα κάνει καλό στα νεύρα σας...αλλά για τα κουνούπια...πέρα βρέχει!
- Όσο για τα αντικουνουπικά βραχιολάκια... έ, ίσως εκεί που βάλατε το βραχιολάκι να μη σας τσιμπήσει το κουνούπι, αλλά γύρω/γύρω να είσθε σίγουροι! Δεν υφίστανται επιστημονικά δεδομένα που να υποστηρίζουν έστω και την πιο μηδαμινή αποτελεσματικότητα τους!

Γιάννης Αρβανιτάκης

ΠΗΓΕΣ
https://wikivividly.com/wiki/Tungiasis
https://wikivividly.com/wiki/File:Bicho-de-p%C3%A9_1.jpg
https://wikivividly.com/wiki/File:ChiggerBMNH.jpg
http://www.atlasdermatologico.com.br/disease http://www.wisegeek.com/what-is-tungiasis.htm
http://www.biteling.de/sandfloehe-bekaempfen/