Φίλες και φίλοι,
ναι, σίγουρα, ''Errare humanum est > Το λανθάνειν εστί ανθρώπινον''…αλλά πολλές φορές συνάδει με τραγικά αποτελέσματα!
ΙΑΤΡΙΚΑ ΛΑΘΗ ή ΣΦΑΛΜΑΤΑ - Τρίτη κύρια αιτία θανάτου μετά από τις καρδιακές παθήσεις και τον καρκίνο;
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΑ ΘΑΝΑΤΟΥ - Μας είναι πάντα γνωστή η «ΑΙΤΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ»;
του Γιάννη Αρβανιτάκη
Μέχρι σήμερα, πάντοτε με οδηγό τους κανόνες της ιατρικής επιστήμης, τέχνης και δεοντολογίας, το καλύτερο δυνατό των γνώσεων μου και με καθαρή συνείδηση έχω υπογράψει εκατοντάδες πιστοποιητικά θανάτου.
Σας διαβεβαιώνω πως δεν είναι μια απλή υπόθεση! Όταν καλούμαι ως οικογενειακός ιατρός να διαπιστώσω τον θάνατο και να υπογράψω ένα πιστοποιητικό θανάτου μιας/ενός ασθενούς μου, γνωρίζω το ιστορικό του και κρίνοντας ανάλογα, αποφασίζω για τα πιο πιθανά αίτια που θα καταχωρήσω. Σε μια τέτοια περίπτωση, για έναν απροσδόκητο θάνατο, π.χ. ενός ατόμου με σακχαρώδη διαβήτη, η πιο συνήθης αιτία είναι το έμφραγμα του μυοκαρδίου, μαζί με τις άλλες παθολογικές καταστάσεις που συνυπήρχαν και συνέβαλαν στην κατάληξη της/του αρρώστου.
Ποτέ όμως, χωρίς να γίνει νεκροψία, δεν θα ξέρουμε με βεβαιότητα την πραγματική αιτία θανάτου. Αν ήταν π.χ. έμφραγμα, εγκεφαλικό, απόκρυφη κακοήθεια, ανεύρυσμα, δηλητηρίαση, σοβαρές παρενέργειες φαρμάκων κτλ.
Αν πρόκειται για άγνωστο άτομο τα πράγματα δυσκολεύουν. Για τον προσδιορισμό του θανάτου και για την σωστή διάγνωση των πιθανών αιτίων, εκτός από την εξέταση του νεκρού ατόμου, πρέπει να βασιστώ στο ιστορικό που θα μου δώσουν οι συγγενείς, στις εκθέσεις κι αναφορές των θεραπόντων ιατρών, τα φάρμακα που έπαιρνε, καθώς και στο πρωτόκολλο της κατ’ οίκον νοσηλείας, αν υπάρχει.
Στα αίτια όμως αυτά που καταχωρούμε στα εκάστοτε πιστοποιητικά βασίζονται οι στατιστικές υπηρεσίες για να βγάλουν ζωτικής σημασίας συμπεράσματα, τα οποία διαμορφώνουν τις πολιτικές κι άλλες πρακτικές στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης.
Στο πιστοποιητικό θανάτου δεν αναγράφεται ο τρόπος προέλευσης, όπως π.χ. ανακοπή, ανεπάρκεια, συγκοπή, καχεξία, εξάντληση, αλλά η νόσος, ή πάθηση ή κάκωση που οδήγησε στον θάνατο.
Σύμφωνα με την ανάλυση των δεδομένων τεσσάρων ξεχωριστών μελετών της οκταετίας 2000 έως 2008, ως προς το ποσοστό θνησιμότητας, από εμπειρογνώμονες του Johns Hopkins για την ασφάλεια των ασθενών, εκτιμάται πως στις Ηνωμένες Πολιτείες, κάθε χρόνο, περισσότεροι από 250.000 άνθρωποι πεθαίνουν λόγω ιατρικών λαθών, καθιστώντας την έτσι ως τρίτη κύρια αιτία θανάτου μετά από τις καρδιακές παθήσεις και τους καρκίνους, μπροστά από τις νόσους του αναπνευστικού (δημοσιεύτηκε στις 3 Μαΐου 2016 στο ‘’The BMJ’’- British Medical Journal).
Η ομάδα του Johns Hopkins δηλώνει ότι ο τρόπος συλλογής των εθνικών στατιστικών για την υγεία από τον CDC (Centers for Disease Control and Prevention - Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων) δεν κατατάσσει τα ιατρικά σφάλματα ξεχωριστά στο πιστοποιητικό θανάτου. Γεγονός που, απ’ όσα γνωρίζω, ισχύει για όλες τις εξελιγμένες χώρες.
Οι αναλυτές υποστηρίζουν την ανάγκη επικαιροποίησης των κριτηρίων ταξινόμησης των θανάτων στα πιστοποιητικά θανάτου.
Τα ποσοστά των θανάτων που αποδίδονται άμεσα στην ιατρική περίθαλψη δεν συμπεριλαμβάνονται σε καμμία τυποποιημένη μέθοδο συλλογής εθνικών στατιστικών στοιχείων, υπογραμμίζει ο Martin Makary, M.D., M.P.H., καθηγητής χειρουργικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Johns Hopkins.
Οι μελετητές σημειώνουν ότι τα περισσότερα ιατρικά λάθη δεν οφείλονται σε εγγενείς κακούς γιατρούς και ότι η αναφορά αυτών των λαθών δεν πρέπει να συνοδεύεται με νομικές ενέργειες ή τιμωρίες. Αντιθέτως, υποστηρίζουν ότι τα περισσότερα σφάλματα συνάδουν με συστημικά προβλήματα, όπως ο κακός συντονισμός της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, τα κατακερματισμένα ασφαλιστικά δίκτυα, η απουσία ή η υποτονική χρήση των δικτύων ασφαλείας κι άλλων πρωτόκολλων, καθώς κι αδικαιολόγητες αποκλίσεις στα πρότυπα ιατρικής πρακτικής τα οποία εμφανίζουν ανεπαρκή υπευθυνότητα.
Τα ευρωπαϊκά δεδομένα, κυρίως από τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μας δεικνύουν ότι τα ιατρικά λάθη και τα ανεπιθύμητα περιστατικά που συνδέονται με την υγειονομική περίθαλψη, συμβαίνουν στο 8% έως 12% των εισαχθέντων για νοσηλεία.
Σύμφωνα με την νοσοκομειακή έκθεση 2014 του ΑΟΚ (Allgemeine Ortskrankenkasse - Γενικό τοπικό ασφαλιστικό ταμείο υγείας) εκτιμάται πως από τις περίπου 19 εκατομμύρια εισαγωγές κατ’ έτος, γύρω στους 19.000 νοσηλευόμενους πεθαίνουν από αποφευκτέα θεραπευτικά σφάλματα.
Για να σχηματίσετε μια εικόνα: Ο αριθμός αυτός είναι πενταπλάσιος των θανάτων από τροχαία!
Την αναφορά συνέταξε το Επιστημονικό Ινστιτούτο του ΑΟΚ (WIdO - Wissenschaftliches Institut der AOK) σε μια περιεκτική έκθεση σχετικά με τα σφάλματα στα γερμανικά νοσοκομεία και βασίζεται σε στοιχεία του 2007.
Έψαξα, ανεπιτυχώς, να βρω περισσότερο πρόσφατα δεδομένα σχετικά με τους θανάτους από ιατρικά σφάλματα. Κατά το 2016 οι εισαγωγές στα γερμανικά νοσοκομεία έδειξαν μια μικρή άνοδο με 19,5 εκατομμύρια περιπτώσεις. Πάντως οι αριθμοί θανάτων από θεραπευτικά ή διαγνωστικά λάθη προέρχονται από εκτιμήσεις κι άγνωστος παραμένει βεβαίως, ο αριθμός των πιθανών σκοτεινών περιστατικών.
Ατελείωτες οι συζητήσεις μεταξύ εκπρόσωπων των ασθενών, γιατρών, πολιτικών, ασφαλιστικών ταμείων και δικηγόρων για τους τρόπους με τους οποίους, μαθαίνοντας από τα λάθη μας, να μπορέσουμε ν’ αποτρέψουμε ανάλογα συμβάντα δημιουργώντας μηχανισμούς πρόληψης ενάντια των ιατρικών σφαλμάτων. Π.χ.:
• Λαμβάνοντας υπ’ όψη πως κάθε χρόνο ένα 4% των νοσηλευόμενων προσβάλλονται από νοσοκομειακές λοιμώξεις, βελτίωση των υγειονομικών συνθηκών.
• Ελαχιστοποίηση των κινδύνων χειρουργικών επεμβάσεων. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, κάθε χρόνο, χειρουργούνται παγκοσμίως 234,2 εκατομμύρια ασθενείς. Διάφορες μελέτες υποδεικνύουν πως στις βιομηχανικές χώρες η θνησιμότητα των χειρουργημένων κυμαίνεται μεταξύ 0,4 έως 0,8. Στις αναπτυσσόμενες χώρες το ποσοστό είναι 10 έως 15 φορές υψηλότερο.
• Ένα μητρώο με στόχο την καλύτερη τεκμηρίωση, παρακολούθηση των ανεπιθύμητων παρενεργειών/συνεπειών ιατρολογικών καινοτομιών.
• Περισσότερη κι ανώτερη εξειδίκευση των νοσοκομείων, κλινικών.
> Οι μετεγχειρητικές επιπλοκές π.χ., είναι λιγότερες στα νοσοκομεία όπου χειρουργούνται περισσότεροι ασθενείς. Το 2012, σύμφωνα με το aQua (Institut für angewandte Qualitätsförderung und Forschung im Gesundheitswesen - Ινστιτούτο για την προαγωγή της εφαρμοσμένης ποιότητας και έρευνας στην Υγεία), από τις 154.000 αρθροπλαστικές του ισχίου, ένα 7,4% των χειρουργηθέντων ανέπτυξαν επιπλοκές και για ένα 4% χρειάστηκε νέα επέμβαση.
Για παράδειγμα: Το ένα πέμπτο των νοσοκομείων με τις λιγότερες επεμβάσεις δεικνύουν κατά 37% υψηλότερο ποσοστό αναθεωρητικών χειρουργικών επεμβάσεων, συγκριτικά με το ένα πέμπτο αυτών με τις περισσότερες.
> Σύμφωνα με τα δεδομένα του ΑΟΚ, οι πιθανότητες επιβίωσης ενός πρόωρου νεογνού κάτω των 1250 γραμμαρίων είναι πολύ υψηλότερες στα νοσοκομεία που αντιμετωπίζουν περισσότερες ανάλογες περιπτώσεις. Για παράδειγμα, σε μια κλινική με 15 γεννήσεις πρόωρων κατ’ έτος, ο κίνδυνος για το νεογνό να πεθάνει είναι 87% υψηλότερες σε σχέσει με μια κλινική με 45 γεννήσεις.
• Δημιουργία ανώνυμων συστημάτων αναφοράς ιατρικών σφαλμάτων ώστε να μαθαίνουμε εξ αυτών και ν’ αποφεύγουμε την επανάληψή τους. Αν και μεταξύ των συναδέλφων θεωρείται αμφιλεγόμενο θέμα, πολλές κλινικές κι ενώσεις έχουν ήδη δημιουργήσει τέτοια συστήματα.
• Ηλεκτρονικά συστήματα συνταγογράφησης, τα οποία ήδη εφαρμόζονται σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες, βοηθούν σημαντικά στην αποφυγή λαθών κατά την κατανομή των φαρμάκων.
Για να αντιλαμβανόμαστε καλύτερα μεταξύ μας, προτού κλείσω θα ήθελα να τονίσω περιληπτικά τα εξής σημεία και θα σας αφήσω να κρίνετε μόνοι σας:
• Αναντίρρητα πρέπει να επιβάλλονται οι ανάλογες κυρώσεις στους γιατρούς, αλλά τότε μόνο, όταν πρόκειται για περιπτώσεις σοβαρής αμέλειας και ανευθυνότητας.
• Δυστυχώς ιατρικά σφάλματα συμβαίνουν και θα συμβαίνουν παγκοσμίως, ακόμη και στις χώρες με εξαιρετικά υψηλό επίπεδο ιατρικής εκπαίδευσης! Ίσως η παντελής εξάλειψη αυτών των περιστατικών να παραμένει προς το παρόν πολύ δύσκολη, είμαι όμως βέβαιος πως μπορεί να περιοριστεί και να μειωθεί σημαντικά.
• Κανένας συνάδελφος δεν είναι διατεθειμένος να διακινδυνεύσει το προσωπικό και επαγγελματικό του κύρος ή την ψυχική του ισορροπία ενεργώντας αντιδεοντολογικά. Οι γιατροί κάνουν λάθη αλλά δεν είναι εγκληματίες. Δεν αντιλέγω, δυστυχώς και πάλι δυστυχώς, υπάρχουν και συνάδελφοι που δεν τιμούν καθόλου το ιατρικό λειτούργημα, πιστεύω όμως ακράδαντα πως στην πλειοψηφία μας τηρούμε τον όρκο του μεγάλου Ιπποκράτους.
• Η δυσμενής έκβαση ενός περιστατικού δεν σημαίνει αναγκαστικά ιατρικό σφάλμα. Πολλές φορές η γενική κατάσταση του πάσχοντος είναι τόσο σοβαρή ώστε να μην μπορεί ν’ αντιμετωπισθεί επιτυχώς. Άλλοτε πάλι το ανεπιθύμητο αποτέλεσμα οφείλεται σε διάφορες επιπλοκές είτε στην έλλειψη εμφανών συμπτωμάτων και συνεπώς στην αδυναμία διάγνωσης, όχι όμως λόγω υπαιτιότητας εκ μέρους του γιατρού. Κάποτε πάλι φταίει το επιβαρυμένο ιστορικό της/του ασθενούς με υποκείμενα νοσήματα, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, οι διάφορες καρδιοπάθειες κ.ο.κ.
• Πουθενά ανά τον κόσμο, κανένας γιατρός δεν μπορεί να εγγυηθεί στον ασθενή του πως δεν θα υπάρξουν επιπλοκές. Όσο γνωστές κι αν είναι οι πιθανές επιπλοκές στον θεράποντα γιατρό, όσο σωστές κι αν υπήρξαν οι ενέργειες του, ποτέ δεν μπορεί να γνωρίζει εκ των προτέρων, αν θα συμβούν στον συγκεκριμένο ασθενή.
• Το έγγραφο συναίνεσης που απαιτείται να υπογράψει ο ασθενής μετά την σχετική ενημέρωση του για τους επιμέρους κινδύνους μιας νόσου/επέμβασης, και που αποτελεί μια απαραίτητη προϋπόθεση ρουτίνας στην Γερμανία κι σ’ άλλες ανεπτυγμένες χώρες, απ’ ό,τι γνωρίζω, στην Χώρα μας δεν είναι υποχρεωτικό.
• Ουκ ολίγες φορές τα ΜΜΕ δημοσιεύουν/παρουσιάζουν φωτογραφίες ή βίντεο ανθρώπων που θρηνούν τον χαμό ενός αγαπημένου τους προσώπου κι οι οποίοι είναι πεπεισμένοι πως προήλθε εξ αιτίας ενός ιατρικού σφάλματος. Μπορεί πράγματι να έφταιξε ο γιατρός αλλά μπορεί και όχι. Ένα φαινόμενο που συνοδεύεται αναπόφευκτα με την δυσφήμηση και καταδίκη των νοσοκομείων, καθώς και την δυσπιστία των ασθενών προς αυτά.
Λογικά λοιπόν, κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες και όντας συναισθηματικά φορτισμένοι, οι συγγενείς μηνύουν τους κατά την γνώμη τους υπευθύνους. Οι πολλαπλές αγωγές και μηνύσεις εναντίον των γιατρών μας οδήγησαν στην λεγόμενη ''αμυντική ιατρική'', με αποτέλεσμα την εκτέλεση σωρείας κλινικών και εργαστηριακών εξετάσεων, που ίσως να μην ήταν αναγκαίες, απλούστατα, μόνο από φόβο μην κατηγορηθούν για αμέλεια!
• Ένα 23% των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ισχυρίζονται ότι υπήρξαν θύματα ιατρικού σφάλματος, ένα ποσοστό 18% δηλώνουν ότι υπέστησαν ένα σοβαρό ιατρικό λάθος στο νοσοκομείο και ένα 11% προβάλλουν ότι τους έχει συνταγογραφηθεί λάθος φάρμακο. Αποδεικτικά στοιχεία για τα ιατρικά σφάλματα δεικνύουν ότι το 50% έως το 70,2% εξ αυτών θα μπορούσαν ν’ αποφευχθούν μέσω εκτεταμένων συστηματικών προσεγγίσεων για την ασφάλεια των ασθενών.
Τα λάθη είναι πανταχού παρόν στην ιατρική, αλλά οι πάροχοι είναι συχνά απροετοίμαστοι για να αντιμετωπίσουν τα επακόλουθα ενός ιατρικού λάθους. Οργανισμοί υγείας έχουν επιδείξει ότι μια πολιτική γνωστοποίησης των σφαλμάτων θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να βελτιώσει την ικανοποίηση των ασθενών, να διευκολύνει την επικοινωνία μεταξύ ασθενούς-ιατρού και να συμβάλλει στην μείωση της ιατρικής ευθύνης.
Φίλες και φίλοι, ως συνήθως, τεράστιο το θέμα, γι’ αυτό δεν υπεισέρχομαι σε εν τω βάθει λεπτομέρειες ούτε σε ό,τι αφορά τις νομοθεσίες και τις νομικές διευθετήσεις. Όσες κι όσοι από εσάς επιθυμείτε να μάθετε περισσότερα σας παραπέμπω στους παρακάτω συνδέσμους και γενικά στο διαδίκτυο.
Γιάννης Αρβανιτάκης
ΠΗΓΕΣ
https://www.hopkinsmedicine.org/news/media/releases/study_suggests_medical_errors_now_third_leading_cause_of_death_in_the_us
http://www.spiegel.de/gesundheit/diagnose/aok-krankenhaus-report-2014-19-000-tote-durch-behandlungsfehler-a-944615.html
http://www.spiegel.de/gesundheit/diagnose/statistisches-bundesamt-zahl-der-krankenhauspatienten-steigt-a-1162738.html
http://www.spiegel.de/wissenschaft/mensch/who-kampagne-checkliste-soll-operationen-sicherer-machen-a-561762.html
http://www.isathens.gr/nomika-themata/arxes-iatrikou-dikaiou.html http://www.spiegel.de/gesundheit/diagnose/maybrit-illner-talk-ueber-behandlungsfehler-unkultur-der-medizin-a-879519.html
http://www.euro.who.int/en/health-topics/Health-systems/patient-safety/data-and-statistics https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5583051/ https://www.medscape.com/viewarticle/904030
ναι, σίγουρα, ''Errare humanum est > Το λανθάνειν εστί ανθρώπινον''…αλλά πολλές φορές συνάδει με τραγικά αποτελέσματα!
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΑ ΘΑΝΑΤΟΥ - Μας είναι πάντα γνωστή η «ΑΙΤΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ»;
του Γιάννη Αρβανιτάκη
Μέχρι σήμερα, πάντοτε με οδηγό τους κανόνες της ιατρικής επιστήμης, τέχνης και δεοντολογίας, το καλύτερο δυνατό των γνώσεων μου και με καθαρή συνείδηση έχω υπογράψει εκατοντάδες πιστοποιητικά θανάτου.
Σας διαβεβαιώνω πως δεν είναι μια απλή υπόθεση! Όταν καλούμαι ως οικογενειακός ιατρός να διαπιστώσω τον θάνατο και να υπογράψω ένα πιστοποιητικό θανάτου μιας/ενός ασθενούς μου, γνωρίζω το ιστορικό του και κρίνοντας ανάλογα, αποφασίζω για τα πιο πιθανά αίτια που θα καταχωρήσω. Σε μια τέτοια περίπτωση, για έναν απροσδόκητο θάνατο, π.χ. ενός ατόμου με σακχαρώδη διαβήτη, η πιο συνήθης αιτία είναι το έμφραγμα του μυοκαρδίου, μαζί με τις άλλες παθολογικές καταστάσεις που συνυπήρχαν και συνέβαλαν στην κατάληξη της/του αρρώστου.
Ποτέ όμως, χωρίς να γίνει νεκροψία, δεν θα ξέρουμε με βεβαιότητα την πραγματική αιτία θανάτου. Αν ήταν π.χ. έμφραγμα, εγκεφαλικό, απόκρυφη κακοήθεια, ανεύρυσμα, δηλητηρίαση, σοβαρές παρενέργειες φαρμάκων κτλ.
Αν πρόκειται για άγνωστο άτομο τα πράγματα δυσκολεύουν. Για τον προσδιορισμό του θανάτου και για την σωστή διάγνωση των πιθανών αιτίων, εκτός από την εξέταση του νεκρού ατόμου, πρέπει να βασιστώ στο ιστορικό που θα μου δώσουν οι συγγενείς, στις εκθέσεις κι αναφορές των θεραπόντων ιατρών, τα φάρμακα που έπαιρνε, καθώς και στο πρωτόκολλο της κατ’ οίκον νοσηλείας, αν υπάρχει.
Στα αίτια όμως αυτά που καταχωρούμε στα εκάστοτε πιστοποιητικά βασίζονται οι στατιστικές υπηρεσίες για να βγάλουν ζωτικής σημασίας συμπεράσματα, τα οποία διαμορφώνουν τις πολιτικές κι άλλες πρακτικές στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης.
Στο πιστοποιητικό θανάτου δεν αναγράφεται ο τρόπος προέλευσης, όπως π.χ. ανακοπή, ανεπάρκεια, συγκοπή, καχεξία, εξάντληση, αλλά η νόσος, ή πάθηση ή κάκωση που οδήγησε στον θάνατο.
Σύμφωνα με την ανάλυση των δεδομένων τεσσάρων ξεχωριστών μελετών της οκταετίας 2000 έως 2008, ως προς το ποσοστό θνησιμότητας, από εμπειρογνώμονες του Johns Hopkins για την ασφάλεια των ασθενών, εκτιμάται πως στις Ηνωμένες Πολιτείες, κάθε χρόνο, περισσότεροι από 250.000 άνθρωποι πεθαίνουν λόγω ιατρικών λαθών, καθιστώντας την έτσι ως τρίτη κύρια αιτία θανάτου μετά από τις καρδιακές παθήσεις και τους καρκίνους, μπροστά από τις νόσους του αναπνευστικού (δημοσιεύτηκε στις 3 Μαΐου 2016 στο ‘’The BMJ’’- British Medical Journal).
Η ομάδα του Johns Hopkins δηλώνει ότι ο τρόπος συλλογής των εθνικών στατιστικών για την υγεία από τον CDC (Centers for Disease Control and Prevention - Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων) δεν κατατάσσει τα ιατρικά σφάλματα ξεχωριστά στο πιστοποιητικό θανάτου. Γεγονός που, απ’ όσα γνωρίζω, ισχύει για όλες τις εξελιγμένες χώρες.
Οι αναλυτές υποστηρίζουν την ανάγκη επικαιροποίησης των κριτηρίων ταξινόμησης των θανάτων στα πιστοποιητικά θανάτου.
Τα ποσοστά των θανάτων που αποδίδονται άμεσα στην ιατρική περίθαλψη δεν συμπεριλαμβάνονται σε καμμία τυποποιημένη μέθοδο συλλογής εθνικών στατιστικών στοιχείων, υπογραμμίζει ο Martin Makary, M.D., M.P.H., καθηγητής χειρουργικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Johns Hopkins.
Οι μελετητές σημειώνουν ότι τα περισσότερα ιατρικά λάθη δεν οφείλονται σε εγγενείς κακούς γιατρούς και ότι η αναφορά αυτών των λαθών δεν πρέπει να συνοδεύεται με νομικές ενέργειες ή τιμωρίες. Αντιθέτως, υποστηρίζουν ότι τα περισσότερα σφάλματα συνάδουν με συστημικά προβλήματα, όπως ο κακός συντονισμός της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, τα κατακερματισμένα ασφαλιστικά δίκτυα, η απουσία ή η υποτονική χρήση των δικτύων ασφαλείας κι άλλων πρωτόκολλων, καθώς κι αδικαιολόγητες αποκλίσεις στα πρότυπα ιατρικής πρακτικής τα οποία εμφανίζουν ανεπαρκή υπευθυνότητα.
Τα ευρωπαϊκά δεδομένα, κυρίως από τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μας δεικνύουν ότι τα ιατρικά λάθη και τα ανεπιθύμητα περιστατικά που συνδέονται με την υγειονομική περίθαλψη, συμβαίνουν στο 8% έως 12% των εισαχθέντων για νοσηλεία.
Σύμφωνα με την νοσοκομειακή έκθεση 2014 του ΑΟΚ (Allgemeine Ortskrankenkasse - Γενικό τοπικό ασφαλιστικό ταμείο υγείας) εκτιμάται πως από τις περίπου 19 εκατομμύρια εισαγωγές κατ’ έτος, γύρω στους 19.000 νοσηλευόμενους πεθαίνουν από αποφευκτέα θεραπευτικά σφάλματα.
Για να σχηματίσετε μια εικόνα: Ο αριθμός αυτός είναι πενταπλάσιος των θανάτων από τροχαία!
Την αναφορά συνέταξε το Επιστημονικό Ινστιτούτο του ΑΟΚ (WIdO - Wissenschaftliches Institut der AOK) σε μια περιεκτική έκθεση σχετικά με τα σφάλματα στα γερμανικά νοσοκομεία και βασίζεται σε στοιχεία του 2007.
Έψαξα, ανεπιτυχώς, να βρω περισσότερο πρόσφατα δεδομένα σχετικά με τους θανάτους από ιατρικά σφάλματα. Κατά το 2016 οι εισαγωγές στα γερμανικά νοσοκομεία έδειξαν μια μικρή άνοδο με 19,5 εκατομμύρια περιπτώσεις. Πάντως οι αριθμοί θανάτων από θεραπευτικά ή διαγνωστικά λάθη προέρχονται από εκτιμήσεις κι άγνωστος παραμένει βεβαίως, ο αριθμός των πιθανών σκοτεινών περιστατικών.
Ατελείωτες οι συζητήσεις μεταξύ εκπρόσωπων των ασθενών, γιατρών, πολιτικών, ασφαλιστικών ταμείων και δικηγόρων για τους τρόπους με τους οποίους, μαθαίνοντας από τα λάθη μας, να μπορέσουμε ν’ αποτρέψουμε ανάλογα συμβάντα δημιουργώντας μηχανισμούς πρόληψης ενάντια των ιατρικών σφαλμάτων. Π.χ.:
• Λαμβάνοντας υπ’ όψη πως κάθε χρόνο ένα 4% των νοσηλευόμενων προσβάλλονται από νοσοκομειακές λοιμώξεις, βελτίωση των υγειονομικών συνθηκών.
• Ελαχιστοποίηση των κινδύνων χειρουργικών επεμβάσεων. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, κάθε χρόνο, χειρουργούνται παγκοσμίως 234,2 εκατομμύρια ασθενείς. Διάφορες μελέτες υποδεικνύουν πως στις βιομηχανικές χώρες η θνησιμότητα των χειρουργημένων κυμαίνεται μεταξύ 0,4 έως 0,8. Στις αναπτυσσόμενες χώρες το ποσοστό είναι 10 έως 15 φορές υψηλότερο.
• Ένα μητρώο με στόχο την καλύτερη τεκμηρίωση, παρακολούθηση των ανεπιθύμητων παρενεργειών/συνεπειών ιατρολογικών καινοτομιών.
• Περισσότερη κι ανώτερη εξειδίκευση των νοσοκομείων, κλινικών.
> Οι μετεγχειρητικές επιπλοκές π.χ., είναι λιγότερες στα νοσοκομεία όπου χειρουργούνται περισσότεροι ασθενείς. Το 2012, σύμφωνα με το aQua (Institut für angewandte Qualitätsförderung und Forschung im Gesundheitswesen - Ινστιτούτο για την προαγωγή της εφαρμοσμένης ποιότητας και έρευνας στην Υγεία), από τις 154.000 αρθροπλαστικές του ισχίου, ένα 7,4% των χειρουργηθέντων ανέπτυξαν επιπλοκές και για ένα 4% χρειάστηκε νέα επέμβαση.
Για παράδειγμα: Το ένα πέμπτο των νοσοκομείων με τις λιγότερες επεμβάσεις δεικνύουν κατά 37% υψηλότερο ποσοστό αναθεωρητικών χειρουργικών επεμβάσεων, συγκριτικά με το ένα πέμπτο αυτών με τις περισσότερες.
> Σύμφωνα με τα δεδομένα του ΑΟΚ, οι πιθανότητες επιβίωσης ενός πρόωρου νεογνού κάτω των 1250 γραμμαρίων είναι πολύ υψηλότερες στα νοσοκομεία που αντιμετωπίζουν περισσότερες ανάλογες περιπτώσεις. Για παράδειγμα, σε μια κλινική με 15 γεννήσεις πρόωρων κατ’ έτος, ο κίνδυνος για το νεογνό να πεθάνει είναι 87% υψηλότερες σε σχέσει με μια κλινική με 45 γεννήσεις.
• Δημιουργία ανώνυμων συστημάτων αναφοράς ιατρικών σφαλμάτων ώστε να μαθαίνουμε εξ αυτών και ν’ αποφεύγουμε την επανάληψή τους. Αν και μεταξύ των συναδέλφων θεωρείται αμφιλεγόμενο θέμα, πολλές κλινικές κι ενώσεις έχουν ήδη δημιουργήσει τέτοια συστήματα.
• Ηλεκτρονικά συστήματα συνταγογράφησης, τα οποία ήδη εφαρμόζονται σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες, βοηθούν σημαντικά στην αποφυγή λαθών κατά την κατανομή των φαρμάκων.
Για να αντιλαμβανόμαστε καλύτερα μεταξύ μας, προτού κλείσω θα ήθελα να τονίσω περιληπτικά τα εξής σημεία και θα σας αφήσω να κρίνετε μόνοι σας:
• Αναντίρρητα πρέπει να επιβάλλονται οι ανάλογες κυρώσεις στους γιατρούς, αλλά τότε μόνο, όταν πρόκειται για περιπτώσεις σοβαρής αμέλειας και ανευθυνότητας.
• Δυστυχώς ιατρικά σφάλματα συμβαίνουν και θα συμβαίνουν παγκοσμίως, ακόμη και στις χώρες με εξαιρετικά υψηλό επίπεδο ιατρικής εκπαίδευσης! Ίσως η παντελής εξάλειψη αυτών των περιστατικών να παραμένει προς το παρόν πολύ δύσκολη, είμαι όμως βέβαιος πως μπορεί να περιοριστεί και να μειωθεί σημαντικά.
• Κανένας συνάδελφος δεν είναι διατεθειμένος να διακινδυνεύσει το προσωπικό και επαγγελματικό του κύρος ή την ψυχική του ισορροπία ενεργώντας αντιδεοντολογικά. Οι γιατροί κάνουν λάθη αλλά δεν είναι εγκληματίες. Δεν αντιλέγω, δυστυχώς και πάλι δυστυχώς, υπάρχουν και συνάδελφοι που δεν τιμούν καθόλου το ιατρικό λειτούργημα, πιστεύω όμως ακράδαντα πως στην πλειοψηφία μας τηρούμε τον όρκο του μεγάλου Ιπποκράτους.
• Η δυσμενής έκβαση ενός περιστατικού δεν σημαίνει αναγκαστικά ιατρικό σφάλμα. Πολλές φορές η γενική κατάσταση του πάσχοντος είναι τόσο σοβαρή ώστε να μην μπορεί ν’ αντιμετωπισθεί επιτυχώς. Άλλοτε πάλι το ανεπιθύμητο αποτέλεσμα οφείλεται σε διάφορες επιπλοκές είτε στην έλλειψη εμφανών συμπτωμάτων και συνεπώς στην αδυναμία διάγνωσης, όχι όμως λόγω υπαιτιότητας εκ μέρους του γιατρού. Κάποτε πάλι φταίει το επιβαρυμένο ιστορικό της/του ασθενούς με υποκείμενα νοσήματα, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, οι διάφορες καρδιοπάθειες κ.ο.κ.
• Πουθενά ανά τον κόσμο, κανένας γιατρός δεν μπορεί να εγγυηθεί στον ασθενή του πως δεν θα υπάρξουν επιπλοκές. Όσο γνωστές κι αν είναι οι πιθανές επιπλοκές στον θεράποντα γιατρό, όσο σωστές κι αν υπήρξαν οι ενέργειες του, ποτέ δεν μπορεί να γνωρίζει εκ των προτέρων, αν θα συμβούν στον συγκεκριμένο ασθενή.
• Το έγγραφο συναίνεσης που απαιτείται να υπογράψει ο ασθενής μετά την σχετική ενημέρωση του για τους επιμέρους κινδύνους μιας νόσου/επέμβασης, και που αποτελεί μια απαραίτητη προϋπόθεση ρουτίνας στην Γερμανία κι σ’ άλλες ανεπτυγμένες χώρες, απ’ ό,τι γνωρίζω, στην Χώρα μας δεν είναι υποχρεωτικό.
• Ουκ ολίγες φορές τα ΜΜΕ δημοσιεύουν/παρουσιάζουν φωτογραφίες ή βίντεο ανθρώπων που θρηνούν τον χαμό ενός αγαπημένου τους προσώπου κι οι οποίοι είναι πεπεισμένοι πως προήλθε εξ αιτίας ενός ιατρικού σφάλματος. Μπορεί πράγματι να έφταιξε ο γιατρός αλλά μπορεί και όχι. Ένα φαινόμενο που συνοδεύεται αναπόφευκτα με την δυσφήμηση και καταδίκη των νοσοκομείων, καθώς και την δυσπιστία των ασθενών προς αυτά.
Λογικά λοιπόν, κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες και όντας συναισθηματικά φορτισμένοι, οι συγγενείς μηνύουν τους κατά την γνώμη τους υπευθύνους. Οι πολλαπλές αγωγές και μηνύσεις εναντίον των γιατρών μας οδήγησαν στην λεγόμενη ''αμυντική ιατρική'', με αποτέλεσμα την εκτέλεση σωρείας κλινικών και εργαστηριακών εξετάσεων, που ίσως να μην ήταν αναγκαίες, απλούστατα, μόνο από φόβο μην κατηγορηθούν για αμέλεια!
• Ένα 23% των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ισχυρίζονται ότι υπήρξαν θύματα ιατρικού σφάλματος, ένα ποσοστό 18% δηλώνουν ότι υπέστησαν ένα σοβαρό ιατρικό λάθος στο νοσοκομείο και ένα 11% προβάλλουν ότι τους έχει συνταγογραφηθεί λάθος φάρμακο. Αποδεικτικά στοιχεία για τα ιατρικά σφάλματα δεικνύουν ότι το 50% έως το 70,2% εξ αυτών θα μπορούσαν ν’ αποφευχθούν μέσω εκτεταμένων συστηματικών προσεγγίσεων για την ασφάλεια των ασθενών.
Τα λάθη είναι πανταχού παρόν στην ιατρική, αλλά οι πάροχοι είναι συχνά απροετοίμαστοι για να αντιμετωπίσουν τα επακόλουθα ενός ιατρικού λάθους. Οργανισμοί υγείας έχουν επιδείξει ότι μια πολιτική γνωστοποίησης των σφαλμάτων θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να βελτιώσει την ικανοποίηση των ασθενών, να διευκολύνει την επικοινωνία μεταξύ ασθενούς-ιατρού και να συμβάλλει στην μείωση της ιατρικής ευθύνης.
Φίλες και φίλοι, ως συνήθως, τεράστιο το θέμα, γι’ αυτό δεν υπεισέρχομαι σε εν τω βάθει λεπτομέρειες ούτε σε ό,τι αφορά τις νομοθεσίες και τις νομικές διευθετήσεις. Όσες κι όσοι από εσάς επιθυμείτε να μάθετε περισσότερα σας παραπέμπω στους παρακάτω συνδέσμους και γενικά στο διαδίκτυο.
Γιάννης Αρβανιτάκης
ΠΗΓΕΣ
https://www.hopkinsmedicine.org/news/media/releases/study_suggests_medical_errors_now_third_leading_cause_of_death_in_the_us
http://www.spiegel.de/gesundheit/diagnose/aok-krankenhaus-report-2014-19-000-tote-durch-behandlungsfehler-a-944615.html
http://www.spiegel.de/gesundheit/diagnose/statistisches-bundesamt-zahl-der-krankenhauspatienten-steigt-a-1162738.html
http://www.spiegel.de/wissenschaft/mensch/who-kampagne-checkliste-soll-operationen-sicherer-machen-a-561762.html
http://www.isathens.gr/nomika-themata/arxes-iatrikou-dikaiou.html http://www.spiegel.de/gesundheit/diagnose/maybrit-illner-talk-ueber-behandlungsfehler-unkultur-der-medizin-a-879519.html
http://www.euro.who.int/en/health-topics/Health-systems/patient-safety/data-and-statistics https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5583051/ https://www.medscape.com/viewarticle/904030
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου