COVID-19 – ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ, ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ, ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ

20 Σεπτεμβρίου 2020

του Γιάννη Αρβανιτάκη

Φίλες και φίλοι, 

Πέρασε πάλι καιρός από την τελευταία μου ανάρτησή για τον SARS-CoV-2 και τα πάντα ρει! Καιρός λοιπόν για μια νέα ανασκόπηση/ανακεφαλαίωση/αναθεώρηση και κάποιες προσθήκες νέων στοιχείων γύρω από τις εξελίξεις σ’ αυτόν τον τομέα, σκέφθηκα. Σας παραθέτω λοιπόν πληροφορίες, από τις πρόσφατες δημοσιεύσεις εγκύρων ιατρικών πηγών, οι οποίες πιστεύω είναι γενικού ενδιαφέροντος, προσθέτοντας, όπως πάντα, τις προσωπικές μου απόψεις μέσα στα δικά μου πλαίσια σκέψης.

Τονίζω ότι το άρθρο μου δεν προορίζεται να ενημερώσει, συγνώμη... να παραπληροφορήσει εννοούσα, τους οπαδούς διαφόρων συνωμοσιολογιών, την διεθνή των ψεκασμένων, τους αρνητές της μάσκας, τους παρατηρητές της κλειδαρότρυπας ή τους οποιουσδήποτε αιρετικούς άλλης κατηγορίας...βλέπετε, αυτοί τα ξέρουν και τα κατέχουν όλα καλύτερα(!)

Απευθύνομαι λοιπόν στους υπολοίπους εξ υμών που έχουν διάθεση και χρόνο για ενημέρωση.  

Όσα αναφέρω στις παρακάτω γραμμές δεν αφορούν μόνο την Πατρίδα μας αλλά όλο τον Κόσμο! Μέσα στην οπτικοακουστική καταιγίδα πληροφοριών είναι πολύ δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς την ουσία των πραγμάτων.

Παγκοσμίως, ο αριθμός των κρουσμάτων συνεχίζει την ανοδική του πορεία αλλά η συμπεριφορά του ιού φαίνεται να διαφέρει από χώρα σε χώρα. Οι συνισταμένες βεβαίως ποικίλουν, π.χ. στις ΗΠΑ και Ν. Αμερική ο ιός άρχισε να εξαπλώνεται τουλάχιστον ένα μήνα αργότερα απ’ ότι στην Ευρώπη, οι φτωχότερες χώρες δεν διαθέτουν τις κατάλληλες υποδομές ιατρικής φροντίδας και παρακολούθησης, οπότε δεν μπορούμε να έχουμε μια ακριβή σύγκριση, η συχνότητα των τεστ αυξήθηκε δραματικά, η προσδοκώμενη άνοδος της θερμοκρασίας δεν φαίνεται να επηρέασε και τόσο πολύ τον ιό, κ.ο.κ. Προφανώς όμως η χαλάρωση των μέτρων προστασίας και η ανεύθυνη συμπεριφορά μερικών συνανθρώπων μας συνέβαλαν σημαντικά σ’ αυτήν την εξάπλωση! Εν τούτοις, παρά την αύξηση των κρουσμάτων, οι θάνατοι από την COVID-19 μειώθηκαν. Φαίνεται πως διανύουμε μια νέα έξαρση (το δεύτερο κύμα;) του SARS-CoV-2 αλλά, ίσως στην ασθενέστερή του μορφή. Εν τω μεταξύ ο μέσος όρος ηλικίας των κρουσμάτων έχει μετατεθεί προς τα κάτω! Για να δούμε!

Όλα αυτά, φίλες και φίλοι, συμβάλλουν στην διαφορετικότητα της εικόνας που αποκομίζουμε.

Τώρα, ωσάν μην έφταναν όλα αυτά, έχουμε και τους αιρετικούς που πιστεύουν σε διάφορες συνωμοσίες ή στα fake news που γράφει ή δημοσιεύει ο καθένας! Αλήθεια, πόσο αφελείς πρέπει να είναι αυτοί οι άνθρωποι... κι αποφεύγω συνειδητά να χρησιμοποιήσω άλλα επίθετα...σας αφήνω να τα επιλέξετε εσείς! Η ανευθυνότητα αυτών των ανθρώπων δεν περιγράφεται με λόγια! Στα ΜΜΕ χρησιμοποιούν ήδη τον νέο όρο ''covidiots''. Αν είναι εύστοχος ή όχι, κρίνετε το μόνοι σας.

Δεν καταλαβαίνω όμως τι θέλουν να μας πουν αυτά τα άτομα; Ότι οι μέχρι στιγμής 952.000 θάνατοι (19.09) - και μεταξύ αυτών περίπου 3000 νοσηλευτές και γιατροί - από την COVID-19 είναι φαντασία; Ότι τα γεμάτα νοσοκομεία, κυρίως στις πρώτες εβδομάδες της πανδημίας, καθώς οι αναβολές των εξετάσεων και επεμβάσεων ρουτίνας ανά τον κόσμο, ήταν εικονική; Θα ήθελα να ήξερα από ποια διεθνώς αναγνωρισμένα περιοδικά, επιστημονικά ή όχι, αντλούν αυτά τα άτομα τις πληροφορίες τους; Σε ποια δεδομένα βασίζονται; Ποιες είναι οι πηγές τους; Που είναι δημοσιευμένα; Που είναι τα επίσημα έγγραφα και οι ανάλογες μελέτες που τα συνοδεύουν και τα υποστηρίζουν;

Υποθέτω πως στηρίζονται στα εκάστοτε blog ή τις αναρτήσεις των ψευτοειδικών με τους ανύπαρκτους επιστημονικούς τίτλους; Είναι εύκολο όμως να ερευνήσετε την γνησιότητα κάθε ατόμου που ισχυρίζεται ότι ανήκει σε κάποια επιστημονική ομάδα ή φέρει έναν τίτλο. Υπό κανονικές συνθήκες θα πρέπει να είναι εγγεγραμμένοι στους αντιστοίχους επαγγελματικούς συλλόγους της χώρας που ανήκουν. Πόσοι αλήθεια ψάχνουν να εξακριβώσουν αν τα άτομα αυτά είναι πράγματι επιστήμονες ή τέλος πάντων ειδικοί στην κατηγορία που υποτίθεται αντιπροσωπεύουν; Εν τούτοις, ομολογώ με θλίψη, ότι μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται και πραγματικοί επιστήμονες!

Σου λένε, μεταξύ άλλων, ότι ο Bill Gates και η παρέα του θέλουν να μας τσιπάρουν(!) Θα φτιάξουν δηλαδή εμβόλια με μικροτσίπ τα οποία θα ενεθούν στους εμβολιαζόμενους και αργότερα θα ενεργοποιηθούν με την τεχνολογία 5G για να μας ελέγχουν απόλυτα και να μας υποτάξουν πλήρως! Δίχως να είμαι ειδικός της μικροτεχνολογίας, θα σημείωνα πως τα νάνο-τσιπ και όχι τα μικρο-τσιπ θα ήταν καταλληλότερα για την εξυπηρέτηση αυτού του στόχου!

Αναρωτιέμαι όμως, φίλες και φίλοι, το έχουν πράγματι τόση ανάγκη όλοι αυτοί οι μεγιστάνες; Δηλαδή, αυτοί οι κύριοι της ''ελίτ'' τάξης τα σκαρφίστηκαν όλ’ αυτά για να μας υποδουλώσουν περισσότερο; Δε μου λέτε, ειλικρινά πιστεύετε πως τώρα είμαστε ελεύθεροι, μη ελεγχόμενοι και μη υποταγμένοι; Για σκεφθείτε το λιγάκι!

1. Ποιος δεν διαθέτει κινητό σήμερα; Με το GPS, Παγκόσμιο Σύστημα Στιγματοθέτησης, ή Θεσιθεσίας για να το πούμε και στην γλώσσα μας, στην διάθεση τους μπορούν να μας εντοπίζουν κάθε στιγμή! Πότε πάμε για κατούρημα, πότε κάνουμε έρωτα, πότε την κοπανάμε από την δουλειά κι άλλα πολλά!

2. Ας έρθουμε στο FB με τα 2,5 δισεκατομμύρια μηνιαίο συνολικό αριθμό ενεργών χρηστών. Όλοι μας έχουμε δηλώσει οικειοθελώς τα πάντα γύρω από τους εαυτούς μας (είχα γράψει κάποτε και γι’ αυτό), οικογένεια, παιδιά, σπουδές, προσωπικά ενδιαφέροντα, κτλ. Σιωπηλά τους εξουσιοδοτήσαμε να κάνουν ό,τι θέλουν με τα δεδομένα μας. Μας φιλτράρουν και μας ξεπετάνε κάθε τόσο διαφημίσεις που ως επί το πλείστον δεν μας ενδιαφέρουν...κι αυτό είναι το λιγότερο κατά την ταπεινή μου γνώμη! Ειδικοί αναλυτές, με τα στοιχεία που συσσωρεύουν γύρω από το άτομό μας κατά την διάρκεια της ενεργού δράσης μας στο FB, μπορούν να φτιάξουν το προφίλ μας σε χρόνο μηδέν!   

3. Εφορία, τράπεζες, ΔΕΗ, τηλεφωνικές εταιρίες κτλ. κατέχουν όλα τα στοιχεία για το άτομό μας...κι εμείς ας έχουμε την εντύπωση πως είμαστε ασφαλείς και δεν ελεγχόμαστε(!)

4. Για τους φουκαράδες που πεθαίνουν της πείνας, δεν έχουν προσβάσιμο πόσιμο νερό, που θερίζονται κατά χιλιάδες ημερησίως από αρρώστιες και κακουχίες...έ...τι να γράψω; Αυτοί δεν χρειάζονται ελέγχους! Έχουν βιολογική ''ημερομηνία λήξεως'', η κατάσταση ελέγχεται από την φύση! Ποιος ενδιαφέρεται όμως βρε παιδιά...δε βαριέσαι αδελφέ! Όσο απίστευτο κι ακατανόητο να είναι, σ’ όλο τον κόσμο, ανά 10 δευτερόλεπτα, εξακολουθεί να πεθαίνει ένα παιδί κάτω των 5 ετών ως αποτέλεσμα της πείνας.

Οι παρακάτω σειρές με μικρούς χαρακτήρες αφορούν στατιστικές άσχετες με την COVID-19.

Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Τροφίμων των Ηνωμένων Εθνών (United Nations World Food Program), περίπου 821 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως λιμοκτονούν (2017), δηλαδή περίπου ένας στους εννέα (11%).

Η πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό και η υγιεινή είναι απαραίτητα για την επιβίωση και την ανάπτυξη - ειδικά για μικρά παιδιά. Το ''Νερό και αποχέτευση για όλους'' είναι ο έκτος των Στόχων Αειφόρου Ανάπτυξης του ΟΗΕ (SDG - UN Sustainable Development Goals). Αλλά είμαστε πολύ μακριά απ’ αυτόν.

Για τους μη γνωρίζοντες οι πρώτοι 5 στόχοι έχουν ως εξής:

1: Τερματισμός της φτώχειας σε όλες τις μορφές της.

2: Μηδενική πείνα.

3: Υγεία για όλους.

4: Εκπαίδευση για όλους.

5: Ισότητα των φύλων και χειραφέτηση των γυναικών.

Υπολογίζεται ότι 2,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε βελτιωμένη αποχέτευση (περισσότερο από το 35% του παγκόσμιου πληθυσμού).  Σ’ όλο τον κόσμο, 780 εκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε βελτιωμένη πηγή νερού

Για τις στατιστικές ψάξτε στο διαδίκτυο. ΠΟΥ, UNICEF, ΟΗΕ, UNESCO κτλ.

Πληροφοριακά, οι θεωρίες συνωμοσίας γύρω από την COVID-19 μπορούν να χωριστούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες.

Η πρώτη αποδέχεται την ύπαρξη του ιού και την σοβαρότητα της νόσου και δεν αρνείται τη νομιμότητα των κυβερνητικών αποφάσεων, όπως π.χ. το κλείσιμο των διαφόρων κέντρων συνεστιάσεων, χώρων όπου δημιουργείται συγχρωτισμός, την χρήση μάσκας κτλ. Κατ’ αυτούς η συνωμοσία εστιάζεται στην προέλευση και στην εξάπλωση της νόσου.

Αντίθετα, η ‘Διεθνής των ψεκασμένων’ ή οι ‘Αρνητές του κορωναΐού’ και τελευταία οι ‘Μασκομάχοι’ ανήκουν στην δεύτερη κατηγορία. Αυτοί υποβαθμίζουν τη σοβαρότητα του ιού και αντ’ αυτού ισχυρίζονται ότι ο ίδιος ο ιός είναι ένα ψέμα ή κάτι ανάλογο της κοινής γρίπης, που μεγεθύνεται σε κλίμακα από κυβερνήσεις ή συγκεκριμένες ομάδες για την προώθηση των στόχων τους(!).

Η παραπληροφόρηση αυτού του είδους περιλαμβάνει ψεύτικες, απατηλές ή ανυπόστατες ειδήσεις για τον ιό καθώς και για την θεραπεία ή πρόληψη της COVID-19.

Όπως έχω αναφέρει και στο παρελθόν, πολύ συχνά, για ν’ ακούγονται περισσότερο αληθοφανείς, οι ειδήσεις αυτές εμπεριέχουν και σωστά επιστημονικά δεδομένα σχετικά με την προέλευση, την διάδοση και την σοβαρότητα της νόσου, αλλά ταυτόχρονα πολλά ασύστολα ψεύδη. Απορρίπτουν επίσης την συμβατική ιατρική και την επιστήμη.

Μάλιστα, το ποσοστό των αρνητών μεταξύ των νέων είναι υψηλότερο! Κατά την ταπεινή μου γνώμη, μια πολύ εγωιστική ανευθυνότητα και έλλειψη σεβασμού προς τους ευπαθείς συνανθρώπους μας. Δικαίωμα τους να πιστεύουν ό,τι θέλουν...δεν τους φταίνε όμως οι υπόλοιποι!

Σε μια ανάρτηση ενός φίλου πριν μερικές μέρες διάβασα, με απογοήτευση, μια δημοσίευση του συνάδελφου κυτταρολόγου κ. Αλέξανδρου Παναγιώτου από την Θεσσαλονίκη.

Μεταξύ άλλων, ο κ. συνάδελφος γράφει:

Το τεστ ταυτοποίησης του ιού με τη μέθοδο PCR δεν είναι ούτε ειδικό για τον Covid-19 ούτε ενδεικτικό ενεργού λοίμωξης. Τι σημαίνει αυτό;

Σημαίνει ότι ΟΠΟΙΟΣΔΗΠΟΤΕ ΚΟΡΩΝΑΪΟΣ μπορεί να δώσει θετικό το τεστ ακόμα κι αν είχε προσβάλλει τον οργανισμό ένα τρίμηνο και παραπάνω πριν (και φυσικά πλέον έχει αποδράμει).

Μπορεί με λίγα λόγια να ανιχνευτούν υπολείμματα γενετικού υλικού (RNA) ΟΠΟΙΟΥΔΗΠΟΤΕ ΚΟΡΩΝΑΪΟΥ (από τους οποίους προσβαλλόμαστε πολύ συχνά και τα θεωρούμε "γριπούλες") ακόμα κι αν έχουμε αναρρώσει πλήρως και δεν είμαστε πλέον φορείς !!!...για φαντάσου...

Λοιπόν φίλες και φίλοι, ο κ. συνάδελφος σφάλλει, η μοριακή μέθοδος ταυτοποίησης του ιού είναι ΕΙΔΙΚΗ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΙΟ ΠΟΥ ΑΝΙΧΝΕΥΕΤΑΙ τιουτοτρόπως! Με απλά λόγια, ανιχνεύει το γενετικό υλικό ενός ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥ ΙΟΥ!  

Η μέθοδος RT-PCR θεωρείται το χρυσό πρότυπο για την ανίχνευση πολλών ιών! Με την μέθοδο RT-PCR (reverse transcription polymerase chain reaction - αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης αντίστροφης μεταγραφής), το πρότυπο RNA μετατρέπεται πρώτα σε συμπληρωματικό DNA (cDNA) χρησιμοποιώντας αντίστροφη μεταγραφή. Το cDNA στη συνέχεια χρησιμοποιείται ως πρότυπο για εκθετική ενίσχυση χρησιμοποιώντας PCR.

Για τους μη γνωρίζοντες, όταν αξιολογούμε την καταλληλότητα ενός τεστ χρησιμοποιούμε, εκτός από την ακρίβεια του τεστ, τους όρους ευαισθησία και ειδικότητα. Η ευαισθησία μετρά την αναλογία των θετικών αποτελεσμάτων που ανιχνεύονται σωστά (π.χ., το ποσοστό των ασθενών που αναγνωρίζονται ότι έχουν κάποια ασθένεια).

Η ειδικότητα μετρά την αναλογία των αρνητικών που προσδιορίζονται σωστά (π.χ., το ποσοστό των υγιών ανθρώπων που αναγνωρίζονται ότι δεν έχουν κάποια ασθένεια).

Ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα είναι πιθανό να προκύψουν επειδή τα συλλεχθέντα δείγματα δεν περιείχαν αρκετούς ιούς για να ταυτοποιηθούν με την εξέταση.

Αυτό μπορεί να συμβεί:

1. Στην περίπτωση που ο δειγματολήπτης δεν εισήγαγε τον στυλεό αρκετά βαθιά στη μύτη ή στον φάρυγγα για να συλλέξει επαρκές υλικό.

2. Όταν η δειγματοληψία έγινε πολύ νωρίς ή πολύ αργά, οπότε το ιικό φορτίο είναι ανεπαρκές.

3. Εάν το δείγμα δεν εξετασθεί εγκαίρως, γεγονός που οδηγεί στην κατάρρευση του RNA του ιού.

Το αναφερόμενο ποσοστό ψευδών αρνητικών αποτελεσμάτων - δηλαδή, ενώ έχετε προσβληθεί απ’ αυτόν, η εξέταση σας δείχνει ότι δεν έχετε τον ιό – κυμαίνεται από 2% έως 37%.

Αντιθέτως, το αναφερόμενο ποσοστό ψευδών θετικών - δηλαδή, σας λέει ότι έχετε τον ιό όταν ενώ δεν τον έχετε - είναι 5% ή χαμηλότερο.

Αυτός ο σχετικά υψηλός κίνδυνος ψευδών αρνητικών είναι κι ο λόγος για τον οποίο οι γιατροί δεν βασίζονται απλώς σε μια δοκιμή για να προσδιορίσουν εάν ένα άτομο έχει τον κορωναϊό.

Τεστ σιέλου 

Το τεστ ονομάζεται SalivaDirect και αναπτύχθηκε από ερευνητές στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Yale. Η σίελος συλλέγεται σε αποστειρωμένο δοχείο και στη συνέχεια αποστέλλεται για εξέταση στο εργαστήριο. Το τεστ δεν απαιτεί ειδικά επιχρίσματα ή σωληνάρια συλλογής, και δεδομένου ότι οι δειγματολήπτες δεν πλησιάζουν πολύ κοντά τον εξεταζόμενο, είναι κάπως ασφαλέστερο. Σύμφωνα με την Σχολή Yale, τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα έχουν δείξει ότι το SalivaDirect είναι ένα πολύ ευαίσθητο τεστ και έχει αποφέρει παρόμοια αποτελέσματα με το ρινοφαρυγγικό επίχρισμα

Το κόστος του είναι επίσης αρκετά οικονομικό. Τα εργαστήρια θα μπορούσαν να χρεώσουν μόλις 10 $ ανά δείγμα για τη διεξαγωγή του τεστ, αναφέρει ο Nathan Grubaugh, PhD, μέλος της ομάδας που ανέπτυξε τη δοκιμή.

Τεστ αναπνοής

Όταν ξέσπασε η επιδημία Covid-19 αρχές του έτους, ο ισραηλινός καθηγητής χημικής μηχανικής και νανοτεχνολογίας Hossam Haick, μαζί με τον συνάδελφο του Dr. Yoav Broza και ερευνητές από το Wuhan της Κίνας, άρχισαν να προσαρμόζουν την τεχνολογία "breathalyzer" (αναλυτής της αναπνοής) του Haick για τον νέο κορωναϊό.

Η νέα συσκευή χρησιμοποιεί την νανοτεχνολογία για την ανίχνευση συγκεκριμένων πτητικών οργανικών ενώσεων (VOCs - volatile organic compounds) που βρίσκονται στον εκπνεόμενο αέρα των πνευμόνων σε ασθενείς με κορωναϊό.

Το τεστ λειτουργεί περίπου όπως αυτό του αλκοτέστ, ήτοι ο εξεταζόμενος εμφυσά, για 2 δευτερόλεπτα, στην συσκευή διαμέσου ενός φορητού αναπνευστήρα και το αποτέλεσμα βγαίνει μέσα σε 30 δευτερόλεπτα! Σύμφωνα με τους ερευνητές το τεστ ανιχνεύει με ακρίβεια 92%, ευαισθησία 100% και ειδικότητα 84%, ειδικούς για τη νόσο βιοδείκτες στην αναπνοή.

Αυτή η μέθοδος ανίχνευσης του κορωναϊού θα μπορούσε να σημαίνει επανάσταση για τον έλεγχο του ιού.

Προσφάτως διάβασα ότι αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται στα Κανάρια Νησιά για τον γρήγορο έλεγχο των ταξιδιωτών. Κόστος 15€.

1. Οδοί μετάδοσης της νόσου

α. Στον γενικό πληθυσμό (κοινωνική αλληλεπίδραση)

Η κύρια οδός μετάδοσης του SARS-CoV-2 είναι η αναπνευστική διαμέσου πρόσληψης των ιοφόρων υγρών σωματιδίων που απεκκρίνονται κατά την εκπνοή, βήχα, ομιλία και φτέρνισμα. Ανάλογα με το μέγεθος των σωματιδίων, γίνεται διάκριση μεταξύ σταγονιδίων (μεγαλύτερα από 5 μm) και αερολυμάτων (μικρότερα από 5 μm), με τη μετάβαση μεταξύ των δύο σχημάτων να είναι ρευστή. Ενώ τα μεγαλύτερα αναπνευστικά σταγονίδια κατακάθονται ταχύτερα στο έδαφος, τα αερολύματα μπορούν αιωρούνται στον αέρα για 2-3 ώρες και να διανέμονται σε κλειστά δωμάτια. Ο χρόνος κατακάθισης των σωματιδίων εξαρτάται από το μέγεθος τους και έναν αριθμό άλλων παραγόντων, όπως την θερμοκρασία και την υγρασία.

Προφανώς όταν βήχουμε ή φτερνιζόμαστε απεκκρίνουμε πολύ περισσότερα σταγονίδια απ’ ότι όταν εκπνέουμε ή ομιλούμε. Αλλά, να μη ξεχνάμε, πως όταν φωνάζουμε ή τραγουδάμε συχνά αποβάλλουμε αερολύματα. Η πιθανότητα έκθεσης σε οποιασδήποτε μορφής σταγονίδια αυξάνεται όταν βρισκόμαστε σε ακτίνα 1-2 μέτρων από ένα μολυσμένο άτομο.

Η παραμονή, για μεγάλα χρονικά διαστήματα σε μικρά, κακώς ή μη αεριζόμενα δωμάτια μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα μετάδοσης αερολύματος, ακόμη και σε απόσταση μεγαλύτερη των 2 μέτρων, κυρίως αν ένα μολυσματικό άτομο απεκκρίνει έναν ιδιαίτερα μεγάλο αριθμό μικρών σωματιδίων (αερολυμάτων) και τα εκτιθέμενα άτομα αναπνέουν βαθύτερα. Υπ’ αυτές τις συνθήκες, λόγω της συσσώρευσης και διανομής των αερολυμάτων, η διατήρηση της ελάχιστης απόστασης ενδέχεται να μην είναι πλέον επαρκής. Ένα παράδειγμα αποτελούν οι διασκεδάσεις και τα τραγούδια με παρέες σε κλειστά δωμάτια για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, όπου μπορεί να προκύψουν υψηλά ποσοστά μολύνσεων.

Σ’ αυτό το σημείο σας υπενθυμίζω τους υπερμεταδότες (superspreaders, υπερδιασκορπιστές για κατά λέξη μετάφραση) και τις εκδηλώσεις υπερμεταδοτικότητας (Superspreading events - SSE). Σ’ αυτές τις περιπτώσεις ένα μολυσματικό άτομο δύναται να μεταδώσει τη νόσο σε μεγάλο αριθμό ατόμων, κάτι που ξεπερνά για καλά τον μέσο όρο.

Ένας αποτελεσματικός φυσικός εξαερισμός του χώρου μπορεί να μειώσει τη συγκέντρωση αερολυμάτων σ’ ένα δωμάτιο.

Η μετάδοση του ιού σε εξωτερικούς χώρους είναι σπάνια, εάν μάλιστα τηρείται ταυτόχρονα η ελάχιστη απόσταση, τότε, λόγω της κίνησης του αέρα, η πιθανότητα μόλυνσης είναι πολύ χαμηλή. 

β. Μεταφορά διαμέσου επαφής

Δεδομένου ότι υπό εργαστηριακές συνθήκες οι ιοί SARS-CoV-2 μπορούν να παραμείνουν μολυσματικοί για κάποιο χρονικό διάστημα, δεν μπορεί να αποκλειστεί η μετάδοση μέσω μολυσμένων επιφανειών, ειδικά όταν τα αντικείμενα βρίσκονται σε άμεση γειτνίαση μ’ ένα άτομο φορέα ή πάσχον. Σε αρκετές μελέτες, το RNA του SARS-CoV-2 βρέθηκε σε διάφορες επιφάνειες κοντά σε ασθενείς με COVID-19. Παρά ταύτα όμως, σε καμιά περίπτωση, δεν έχει επιτευχθεί επιτυχής καλλιέργεια του ιού. Εν τούτοις, παραμένει ασαφές αν ο ιός μπορεί να μεταδοθεί από αυτές τις επιφάνειες.

Σε μεμονωμένες περιπτώσεις ασθενών COVID-19, σε εξετάσεις δειγμάτων κοπράνων με PCR ταυτοποιήθηκαν ιοί SARS-CoV-2. Για να προκύψει μόλυνση μέσω κοπράνων οι ιοί πρέπει να μπορούν να πολλαπλασιαστούν. Αυτό σπάνια έχει αποδειχθεί σε μελέτες μέχρι σήμερα.

γ. Επιπεφυκότες

Αν και δείγματα από επιπεφυκότα, σε μεμονωμένες περιπτώσεις, βγήκαν θετικά σε ασθενείς με πνευμονία COVID-19, ωστόσο, αυτό δεν αποτελεί απόδειξη ότι οι επιπεφυκότες λειτουργούν ως πύλη εισόδου.

δ. Κάθετη μετάδοση από μια μολυσμένη μητέρα στο παιδί της πριν, κατά την διάρκεια του τοκετού και μέσω του μητρικού γάλακτος

Βασιζόμενοι σε μελέτες κι αναφορές περιπτώσεων που διαθέτουμε μέχρι σήμερα, συμπεριλαμβανομένων κι αυτών που αφορούν ανοσολογικές αντιδράσεις σε νεογέννητα, η ενδομητρική μετάδοση θεωρείται πιθανή εδώ και καιρό. Η δυνατότητα/πιθανότητα μόλυνσης κατά ή μετά τον τοκετό δεν μπορεί να αποκλειστεί με βεβαιότητα.

Όσον αφορά την πιθανότητα μετάδοσης διαμέσου του μητρικού γάλακτος, σε αρκετές μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί δεν ανιχνεύτηκαν ιοί SARS-COV-2. Αλλά και πάλι δεν έχει διευκρινιστεί οριστικά εάν η COVID-19 θα μπορούσε να μεταδοθεί μέσω του μητρικού γάλακτος.

Στον ιατρικό τομέα δεν εισέρχομαι διότι όλοι οι συνάδελφοι και νοσηλευτές που εμπλέκονται στην αντιμετώπιση της COVID-19 γνωρίζουν πολύ καλά τους κινδύνους καθώς επίσης τους τρόπους αποφυγής και προστασίας.

ε. Μετάδοση από ασυμπτωματικά / προ-συμπτωματικά και συμπτωματικά μολυσματικά άτομα

Εδώ πρέπει να ξεχωρίσουμε,

- αν το μολυσμένο άτομο ήταν ήδη συμπτωματικό κατά τη στιγμή της μετάδοσής του ιού σε άλλο άτομο,

- αν δεν είχε ακόμη εκδηλώσει συμπτώματα,

- ή αν δεν έγινε ποτέ συμπτωματικό στην πορεία (ασυμπτωματική λοίμωξη).

Αν τα μολυσματικά άτομα έχουν ήδη αναπτύξει συμπτώματα οι μεταδόσεις του ιού έχουν μεγαλύτερη σημασία. Τα συμπτώματα που προηγούνται μπορεί να είναι σχετικά ανεπαίσθητα, όπως π.χ. κεφαλαλγία και βουλωμένη μύτη, ακολουθούμενα μετά 1-2 μέρες από τα πιο τυπικά, ήτοι πυρετό ή βήχα.

Επιπλέον, ένα σημαντικό ποσοστό ατόμων είναι πιθανό να μολυνθούν από μολυσματικά άτομα 1-2 ημέρες πριν από την έναρξη των συμπτωμάτων τους. Πόσο μεγάλη είναι αυτή η αναλογία δεν μπορεί να οριοθετηθεί με ακρίβεια, καθώς αρκετές μελέτες δεν περιέγραψαν τον τρόπο με τον οποίο ορίστηκε η εμφάνιση των συμπτωμάτων.

Τέλος, προκύπτουν ενδεχομένως λοιμώξεις από άτομα που είχαν μολυνθεί και ήταν μολυσματικά, αλλά καθόλου άρρωστα (ασυμπτωματική μετάδοση). Ωστόσο, αυτές οι λοιμώξεις παίζουν πιθανώς δευτερεύοντα ρόλο.

Για να μειωθεί ο κίνδυνος μετάδοσης ΩΣ ΧΡΥΣΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ, η γρήγορη απομόνωση θετικών περιστατικών, η ιχνηλάτηση / ταυτοποίηση και η πρώιμη καραντίνα προσώπων στενής επαφής, η διατήρηση της συνιστώμενης απόστασης από άλλα άτομα, η τήρηση των κανόνων υγιεινής και η χρήση μάσκας. 

2. Πορεία της νόσου, συμπτώματα και δημογραφικές επιδράσεις

Δεν υφίσταται μια ''τυπική'' πορεία της νόσου. Η πορεία της νόσου δεν ακολουθεί συγκεκριμένες προδιαγραφές, είναι πολύμορφη και η σοβαρότητά των συμπτωμάτων ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό. Κυμαίνεται από την πλήρη απουσία αυτών, μέχρι βαριά πνευμονία, αναπνευστική ανεπάρκεια και θάνατο!

Θεωρείται ότι το 81% περίπου των περιπτώσεων που έχουν διαγνωστεί με κορωναϊό εμφανίζουν μια ήπια πορεία της νόσου, ένα 14% περίπου βαρύτερη και περίπου το 5% μια κρίσιμη πορεία. Όπως έγραψα και στο παρελθόν, η COVID-19 μπορεί να εκδηλωθεί ποικιλοτρόπως και δεν προσβάλλει μόνο στους πνεύμονες αλλά και άλλα συστήματα οργάνων.

Σύμφωνα με την έκθεση της „WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019“ (Κοινής αποστολής ΠΟΥ-Κίνας για την ασθένεια του κορωναϊού 2019) αναφέρεται ότι τα ήπια περιστατικά έχουν μια μέση διάρκεια 2 εβδομάδων περίπου ενώ τα σοβαρά περιστατικά 3 έως 6 εβδομάδων.

Από το γερμανικό σύστημα αναφοράς διατίθενται κλινικές πληροφορίες για το 85% των περιπτώσεων. Τα συμπτώματα που αναφέρονται συχνότερα είναι βήχας, πυρετός, ρινική καταρροή, ανοσμία και απώλεια γεύσης. Άλλα συμπτώματα: Πονόλαιμος, πονοκέφαλος, μυαλγίες, αρθραλγίες, δύσπνοια, ανορεξία, απώλεια βάρους, ναυτία, κοιλιακό άλγος, εμετός, διάρροια, επιπεφυκίτιδα, δερματικό εξάνθημα, οίδημα των λεμφαδένων, απάθεια, υπνηλία ...

Η θνητότητα όλων των περιπτώσεων που αναφέρθηκαν στη Γερμανία σε σχέση με την νόσο COVID-19 ανέρχεται σε 4,4%.

Για την Χώρα μας, σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα και τους δικούς μου υπολογισμούς, το ποσοστό βρίσκεται περίπου στο 2,3%.

3. Πόσο κινδυνεύουν τα παιδιά;

Εάν τα παιδιά είναι εξίσου ευαίσθητα στη μόλυνση όσο οι ενήλικες δεν έχει διασαφηνιστεί οριστικά. Πολλές μελέτες μας έχουν δείξει ότι τα παιδιά που ζουν στο ίδιο νοικοκυριό μ’ ένα μολυσμένο άτομο μολύνονται σπανιότερα. Γνωρίζουμε επίσης, ότι τα μολυσμένα παιδιά στην πλειονότητά τους παρουσιάζουν πολύ ήπια συμπτώματα. Επί πλέον, επειδή τα στοιχεία που διαθέτουμε μέχρι σήμερα είναι λίγα, δεν έχει διευκρινιστεί ακόμη σε τι βαθμό τα παιδιά και οι έφηβοι συμβάλλουν στη μετάδοση του SARS-CoV-2. 

Σύμφωνα με τα δεδομένα του Ινστιτούτου Ρόμπερτ Κοχ (RKI), μέχρι στιγμής, τρεις ασθενείς κάτω των 20 ετών έχουν πεθάνει από τον κορωναϊό στην Γερμανία. 

Όσον αφορά τα δημοσιεύματα περί παρομοίων συμπτωμάτων με το σύνδρομο Kawasaki (φλεγμονή των αγγείων, πολυήμερος πυρετός, δερματικό εξάνθημα), δεν έχει εξακριβωθεί ακόμη αν σχετίζονται με τον SARS-CoV-2. Βλέπετε ο κορωναϊός δεν έχει απομονωθεί σε όλα τα περιστατικά παιδιών με την παραπάνω συμπτωματολογία.

4. Διάρκεια της μολυσματικότητας

Με βάση τα διαθέσιμα μέχρι στιγμής δεδομένα, η μέση διάρκεια της μολυσματικότητας υπολογίζεται σε 8-9 μέρες. Ωστόσο, σε μεμονωμένα και σοβαρά περιστατικά, έχουν παρατηρηθεί περίοδοι λοίμωξης έως και 20 ημερών. Η μολυσματικότητα στην προσυμπτωματική φάση εκτιμάται σε 2-3 μέρες, μ’ ένα εύρος 1 έως 4 ημερών.

5. Ποια άτομα κινδυνεύουν να νοσήσουν σοβαρά;

Ένας ακριβής ή γενικός προσδιορισμός της ταξινόμησης συνανθρώπων μας σε ομάδες κινδύνου δεν είναι δυνατός. Η εκτίμηση του κινδύνου πρέπει να βασίζεται στα ατομικά κριτήρια.
Στις ακόλουθες κατηγορίες συνανθρώπων μας, παρατηρούνται συχνότερα οι βαρύτερες μορφές της νόσου:

* Στους ηλικιωμένους -  Από τα 50-60 περίπου χρονάκια, όσο μεγαλώνουμε,  αυξάνεται σταθερά κι ο κίνδυνος σοβαρής νόσου. Το 86% των θανόντων από την COVID-19 στην Γερμανία ήταν 70 ετών και άνω (μέση ηλικία 82 έτη).

* Άτομα με υποκείμενα νοσήματα, π.χ.:

- της καρδιάς και του κυκλοφορικού (π.χ. στεφανιαία νόσος, υπέρταση),

- χρονίων πνευμονικών παθήσεων (π.χ. ΧΑΠ χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια),

- χρονίων παθήσεων του ήπατος και των νεφρών,

- σακχαρώδους διαβήτου,

- καρκίνου,

- εξασθενημένου ανοσοποιητικού συστήματος,

- καθώς επίσης ατόμων υπό ανοσοκατασταλτική φαρμακευτική αγωγή,

* Εξαιρετικά παχύσαρκα άτομα.

* Καπνιστές (ανεπαρκείς αποδείξεις).

6. Παρατηρούνται μακροχρόνιες επιπτώσεις στην υγεία μετά την υποχώρηση της νόσου;

Μέχρι στιγμής, λόγω της καινοτόμου κλινικής εικόνας, δεν μπορούν να γίνουν αξιόπιστες δηλώσεις σχετικά με τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις (αναστρέψιμες ή μη) και τις πιθανές επακόλουθες βλάβες που δύνανται να προκληθούν από την νόσο ή την θεραπεία αυτής (π.χ. παρατεταμένη μηχανική υποστήριξη ή φαρμακευτική αγωγή).

Εν τούτοις, σύμφωνα με τα δεδομένα διαφόρων μελετών, άτομα που έχουν νοσήσει με COVID-19 εξακολουθούν να εμφανίζουν συμπτώματα εβδομάδες ή και μήνες μετά, μολονότι η λοίμωξη δεν είναι πλέον οξεία.  Σε μερικές περιπτώσεις ασθενών που ιάθησαν έχουν περιγραφεί συμπτώματα όπως παρατεταμένος περιορισμός της πνευμονικής λειτουργίας, διαταραχές της όσφρησης και της γεύσης, μειωμένη σωματική απόδοση, άγχος, κρίσεις πανικού και κατάθλιψη.

Σημειωτέον επίσης, πως τέτοιου είδους αναρρώσεις, με υπολειπόμενα συμπτώματα, δεν είναι ασυνήθιστες και σε άλλες μολυσματικές ασθένειες.

7. Σύνδρομο συστηματικής υπερφλεγμονής

Μερικοί ασθενείς με σοβαρή λοίμωξη COVID-19, 8 έως 15 ημέρες μετά την έναρξη της νόσου, αναπτύσσουν επιδείνωση με τη μορφή συνδρόμου συστηματικής υπερφλεγμονής η οποία μπορεί να οδηγήσει σε πολλαπλή οργανική ανεπάρκεια, και η οποία συνδέεται με υψηλή θνησιμότητα.

8. Ανοσία

Η μόλυνση με τον SARS-CoV-2 προκαλεί τον σχηματισμό διαφορετικών κατηγοριών αντισωμάτων που στρέφονται κατά της πρωτεΐνης S ή N (Spike protein και N-protein – Nucleoprotein αντιστοίχως) και είναι ανιχνεύσιμα κατά την δεύτερη εβδομάδα μετά την έναρξη των συμπτωμάτων. Προς το παρόν, είναι ακόμα ακαθόριστη η ισχύς, η σταθερότητα και η διάρκεια που έχει ή θα έχει η ανοσία που δημιουργείται.
Οι εμπειρίες με τις άλλες ασθένειες κορωναϊού SARS και MERS  υποδηλώνουν ότι η ανοσία θα μπορούσε να διαρκέσει έως και τρία χρόνια. Για να προσδιοριστεί αυτό με μεγαλύτερη ακρίβεια, απαιτούνται μακροχρόνιες μελέτες.

9. Εμβόλια

Για την πρόοδο των εμβολίων είχα γράψει στις 11 Ιουνίου. Εν τω μεταξύ 33 υποψήφια εμβόλια βρίσκονται ήδη στις φάσεις κλινικών δοκιμών σε εθελοντές (28 Αυγούστου 2020). Τον Ιούλιο εγκρίθηκαν, σε διαφορετικές χώρες, οι πρώτες μελέτες της φάσης ΙΙΙ για τον έλεγχο της κλινικής αποτελεσματικότητας και ασφάλειας διαφόρων υποψηφίων εμβολίων.

Αυτός ο σύνδεσμος https://www.raps.org/news-and-articles/news-articles/2020/3/covid-19-vaccine-tracker σας φέρνει σε μια ιστοσελίδα που μπορείτε να παρακουλουθείτε τις εξελίξεις με τα εμβόλια.

10. Ποιες προστατευτικές μάσκες είναι οι καταλληλότερες;

Ξέρω, διαβάσατε και ξαναδιαβάσατε, ακούσατε και ξανακούσατε πολλά για τις μάσκες, γι’ αυτό συνοψίζω!

Όλες οι μάσκες που καλύπτουν το στόμα και τη μύτη είναι επαρκείς. Αρκούν απλές μάσκες προσώπου, υφασμάτινες μάσκες ή κασκόλ. Σύμφωνα με τις συστάσεις του Ομοσπονδιακού Ινστιτούτου Ναρκωτικών και Ιατρικών Συσκευών Bundesinstitut für Arzneimittel und Medizinprodukte, το ύφασμα πρέπει να είναι υφασμένο όσο το δυνατόν πιο σφιχτά.

Πιστοποιημένες μάσκες δεν είναι απαραίτητες, ούτε και οι λεγόμενες απλές χειρουργικές μάσκες προσώπου είναι αναγκαίες.

Οι αναπνευστικές μάσκες τύπου FFP (filtering face piece, μάσκες φιλτραρίσματος σωματιδίων), θα πρέπει να προορίζονται για το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό σε εγκαταστάσεις φροντίδας και υγείας.

Το πλύσιμο της μάσκας στους 60 βαθμούς ή το σιδέρωμα της είναι αρκετά για τον καθαρισμό της.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΓΝΩΜΕΣ

° Για την ώρα οι μόνοι τρόποι (αλλήλο)προστασίας είναι η χρήση μάσκας εκεί που χρειάζεται, η διατήρηση της συνιστώμενης απόστασης από άλλα άτομα και η τήρηση των κανόνων υγιεινής.

° Αν η φάση ΙΙΙ των υποψηφίων εμβολίων πάει καλά, η έγκριση μέχρι τέλος του έτους ή αρχές του 2021 θα είναι γεγονός και πιστεύω πως θ’ ανήκουμε στους πρώτους

εμβολιασθέντες.

° Απ’ όσα έχω διαβάσει στην διεθνή βιβλιογραφία, προληπτικό φάρμακο για COVID-19 δεν υπάρχει. Αλλά κι αν υπήρχε, διερωτώμαι για πόσο καιρό θα έπρεπε να το παίρνουμε και πόσο ασφαλής θα ήταν η παρατεταμένη χρήση του; Επίσης, δεν υφίστανται ούτε διατροφικά συμπληρώματα που μπορούν να αποτρέψουν τον νέο κορωναϊό.

Ο διακεκριμμένος Έλληνας καθηγητής παθολογίας και φαρμακολογίας Χάρης Θεοχαρίδης του Πανεπιστημίου Tufts στην Βοστώνη, σε μια συνέντευξη που έδωσε στην τηλεόραση της ''ΚρήτηΤV'', βασιζόμενος σε τρεις εργασίες συναδέλφων του με προσομοιώσεις...., ισχυρίστηκε ότι η φλαβινοειδής ουσία λουτεολίνη, η οποία διατίθεται και ως διατροφικό συμπλήρωμα, έχει προληπτικές ιδιότητες εναντίον της COVID-19.

Δεν επεκτείνομαι στον μηχανισμό δράσης της ουσίας. Αν ενδιαφέρεστε ο σύνδεσμος https://www.mastcellmaster.com/purelut.php θα σας οδηγήσει στο αντίστοιχο άρθρο, στην αγγλική κι ελληνική γλώσσα.  

Δίχως να αμφισβητώ το κύρος του καθηγητού κ. Θεοχαρίδη, διατηρώ τις επιφυλάξεις μου. Δεδομένου ότι αυτός ο ιός είναι γνωστός μόνο για μικρό χρονικό διάστημα, δεν υπάρχουν ακόμη μελέτες παρέμβασης σε ανθρώπους που να αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα ορισμένων φυτών, βιταμινών ή μετάλλων εναντίον του. Οι μελέτες που υπάρχουν αναφέρονται είτε  σ' άλλους κορωναΐούς είτε είναι θεωρητικές πραγματείες πιθανών μηχανισμών δράσης. https://www.verbraucherzentrale.de/wissen/lebensmittel/auswaehlen-zubereiten-aufbewahren/coronavirus-was-koennen-nahrungsergaenzungsmittel-45640

° Ο ιός SARS-CoV-2 δεν θα εξαφανιστεί, άλλωστε δεν είμαι ο πρώτος που το λέει, αλλά θα συνεχίσει να κυκλοφορεί και να προσβάλλει κόσμο. Σίγουρα θα υπάρχουν φάσεις έξαρσης και ύφεσης της νόσου, αλλά με τα εμβόλια καθώς επίσης με την ανοσία που θα έχουν αναπτύξει τα άτομα που είχαν νοσήσει, θα δημιουργηθεί μια αμυντική ομπρέλα προστασίας, με άλλα λόγια, η περίφημη ανοσία της αγέλης.

° Σήμερα γνωρίζουμε τον ιό πολύ καλύτερα και μια 14ήμερη καραντίνα, στις περιπτώσεις που είναι αναγκαία, θεωρείται υπερβολική, ειδικά για όσους έχουν μολυνθεί και παραμένουν ασυμπτωματικοί. Ήδη συζητείται από τους ειδικούς η μείωση της σε 7 μέρες. Έχω ακούσει και φωνές που μιλούν για 5 μέρες.

° Η εξέλιξη των διαγνωστικών τεστ συμβάλλει τα μέγιστα στην λήψη σωστών αποφάσεων. Η ακρίβεια, η ευαισθησία, η ειδικότητα, το γρήγορο αποτέλεσμα και το χαμηλό κόστος είναι τα απαιτούμενα στοιχεία κι όπως φαίνεται βρισκόμαστε ήδη σε σωστό δρόμο.

° Φίλες και φίλοι, αλίμονο, σώζονται ζωές, αναγκαίο το κακό, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, αναπόφευκτα, η πανδημία επέφερε δραματική αύξηση στην χρήση αντικειμένων μιας χρήσης, ως επί το πλείστον πλαστικών! Η διαχείριση αυτών των απορριμμάτων είναι μια ακόμη ανησυχητική συνέπεια μιας κρίσης που έχει γονατίσει τις οικονομίες και τα συστήματα υγείας. Με τα lockdown οι στρατηγικές συλλογής και ανακύκλωσης αποβλήτων είχαν εν μέρει βραχυκυκλωθεί...σκεφθείτε τώρα τις φτωχότερες χώρες όπου τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα.

Αυτά για την ώρα!

Γιάννης Αρβανιτάκης

 

ΠΗΓΕΣ

https://www.rki.de/DE/Home/homepage_node.html 
https://www.rki.de/EN/Home/homepage_node.html
https://theconversation.com/coronavirus-tests-are-pretty-accurate-but-far-from-perfect-136671
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7327913/
https://www.fda.gov/consumers/consumer-updates/coronavirus-testing-basics
https://www.ecdc.europa.eu/en/covid-19/latest-evidence/diagnostic-testing
https://www.nature.com/articles/d41586-020-02140-8 https://www.health.harvard.edu/blog/which-test-is-best-for-covid-19-2020081020734    
https://www.cochrane.org/news/new-cochrane-review-assesses-how-accurate-antibody-tests-are-detecting-covid-19
https://www.refinery29.com/en-us/2020/08/9970131/saliva-direct-covid-test-accuracy     
https://www.israel21c.org/breathalyzer-from-israel-a-gamechanger-for-covid-testing/  
https://scitechdaily.com/covid-19-coronavirus-breathalyzer-test-developed/
https://healthierway.gr/maskes-n-95-ffp-123-cheiroyrgikes-apotrepoyn/  https://www.raps.org/news-and-articles/news-articles/2020/3/covid-19-vaccine-tracker  
https://www.mastcellmaster.com/purelut.php https://www.verbraucherzentrale.de/wissen/lebensmittel/auswaehlen-zubereiten-aufbewahren/coronavirus-was-koennen-nahrungsergaenzungsmittel-45640   
https://thevaccinetracker.com/   
https://www.latimes.com/world-nation/story/2020-06-13/coronavirus-pandemic-plastic-waste-recycling