Το ΔΙΚΑΙΩΜΑ της ΕΥΘΑΝΑΣΙΑΣ
Μία αξιοπρεπής αναχώρηση από τη ζωή
‘The Time to Live and the Time to Die’
Φίλες και φίλοι,
Δεν γνωρίζω κατά πόσον είσαστε εξοικειωμένοι ή ψυχολογικά συμφιλιωμένοι με την έννοια και την ιδέα της ‘ευθανασίας’, ούτε αν ασχοληθήκατε, έστω και φιλοσοφικά, μαζί της.
Ζωή και θάνατος! Αρχή και τέλος! Κάθε μέρα που περνά πεθαίνουμε και λιγάκι! Πέφτουμε
για ύπνο και δεν ξέρουμε αν θα ξυπνήσουμε! Όταν οι σοφοί μας πρόγονοι πίστευαν πως ο Ύπνος και ο Θάνατος ήταν δίδυμα αδέλφια, γνώριζαν τι έλεγαν.
Στις συζητήσεις μεταξύ φίλων αλλά και συναδέλφων αναφερόμαστε αρκετά συχνά στο δικαίωμα του "ευ θνήσκειν". Κατά τη γνώμη μου το "ευ θνήσκειν" είναι ένα κομμάτι του "ευ ζην"! Αν το καλοσκεφθούμε, το "ευ θνήσκειν" είναι το τελευταίο και αναπόσπαστο κεφάλαιο του μυθιστορήματος της ζωής! Το "ευ ζην" και το "ευ θνήσκειν" είναι αλληλένδετες, αναπόσπαστες έννοιες που συνυπάρχουν. Δεν μπορεί να στηρίζουμε την πρώτη και να αγνοούμε τη δεύτερη!
Από τη στιγμή που μας έφεραν σ’ αυτό τον κόσμο, αποκτήσαμε και το δικαίωμα να ζούμε και να ελέγχουμε τη ζωή μας, καθώς επίσης, όταν οι συνθήκες το επιβάλλουν, το δικαίωμα της απόφασης ν’ αναχωρήσουμε. Άλλοι φεύγουν νωρίς ή πολύ νωρίς, άλλοι πάλι παρακαλούν να φύγουν αλλά δεν τους αφήνουμε, κι’ άλλοι αναρωτιούνται γιατί δεν έφυγαν ακόμη. Όλοι μας ελπίζουμε κι’ ευχόμαστε, όταν φθάσει η ώρα μας, να κλείσουμε τα μάτια μας όσο πιο ανώδυνα γίνεται. Θέλουμε να πεθάνουμε με αξιοπρέπεια και ει δυνατόν χωρίς πολλές ταλαιπωρίες. Μέσα σ’ έναν αιώνα, στις βιομηχανοποιημένες χώρες, η ιατρική κατάφερε να παρατείνει τον προσδόκιμο χρόνο ζωής και να αναστείλει τον θάνατο για 40-45 χρόνια περίπου.
Φανταστείτε για λίγο το ακόλουθο σκηνικό........
Χώρες στις οποίες η ευθανασία είναι νομιμοποιημένη και εφαρμόζεται στην πράξη:
1. Βέλγιο – Ο νόμος ψηφίσθηκε τον Σεπτέμβριο του 2002. Έκτοτε καταγράφονται γύρω στις 1400 περιπτώσεις ετησίως.
2. Ολλανδία – Μολονότι ο νόμος ισχύει επισήμως από το 2002 για άτομα άνω των 12 χρόνων, τα δικαστήρια αποφάσισαν υπέρ της ευθανασίας από το 1980. Οι γιατροί δεν υποχρεώνονται να κρατήσουν έναν πάσχοντα στη ζωή ενάντια στη θέληση του.
Η Ολλανδία με το ''πρωτόκολλο της Groningen" του 2004, υπό προϋποθέσεις, επιτρέπει την ευθανασία και σε παιδιά κάτω των 12 ετών.
3. Λουξεμβούργο – Στις 18 Μαρτίου 2009, γίνεται η τρίτη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που νομιμοποίησε την ευθανασία.
4. ΗΠΑ - Στις ΗΠΑ η υποβοηθούμενη από τον γιατρό ευθανασία, Physician-assisted suicide (PAS), ισχύει τις Πολιτείες Όρεγκον (1997), Ουάσιγκτον (2009), Μοντάνα (2009), Βέρμοντ (2013), Καλιφόρνια (εν ισχύ από το 6/2016), Κολοράντο (εν ισχύ από το 11/2016), Χαβάη (εν ισχύ από το 1/2019) και προς αποφυγή του ‘τουρισμού ευθανασίας’ (suicide tourism), εφαρμόζεται μόνο για μόνιμους κατοίκους των προαναφερθέντων Πολιτειών.
5. Καναδάς - Η υποβοηθούμενη από τον γιατρό ευθανασία είναι νόμιμη για άτομα πάνω των 18 ετών και καλύπτει μόνο αυτούς που έχουν καναδική ασφάλεια υγείας, για τον ίδιο λόγο όπως και στις ΗΠΑ..
Σ’ αυτό το σημείο θα ήθελα να τονίσω, πως βρίσκω πολύ άστοχη την έκφραση "τουρισμός ευθανασίας". Ένας άνθρωπος που υποφέρει, θα χτυπήσει κάθε πόρτα για να βρει κάποιο τρόπο ν’ απαλλαγεί από το βασανιστήριο του.
6. Ελβετία – Η συνταγογράφηση θανατηφόρων φαρμάκων επιτρέπεται για Ελβετούς και ξένους πολίτες με την προϋπόθεση να συμμετέχουν ενεργά στη λήψη τους.
7. Μεξικό – Προς το παρόν επιτρέπεται μόνο η παθητική ευθανασία.
8. Ινδία - Προς το παρόν επιτρέπεται μόνο η παθητική ευθανασία.
9. Κολομβία – Στις 20 Μαΐου 2010, το Συνταγματικό Δικαστήριο της Κολομβίας έκρινε πως κανένα άτομο δεν θα διώκεται ποινικά, σε περίπτωση τερματισμού της ζωής τερματικά νοσούντων αρρώστων.
Στη Γερμανία τα πράγματα είναι κάπως μπερδεμένα. Για πολλά χρόνια, λίγο-πολύ, κάθε γιατρός, με την συγκατάθεση των πασχόντων και των συγγενών, ασκούσε κατά κάποιο τρόπο την παθητική ευθανασία. Μέχρι πριν από λίγους μήνες, επιτρεπόταν στον καθένα, να υποβοηθήσει ένα άλλο άτομο που ήθελε ν’ αυτοκτονήσει, ανεξάρτητα από το αν το άτομο ήταν άρρωστο ή υγιές (ενεργητική έμμεση ευθανασία).
‘The Time to Live and the Time to Die’
Φίλες και φίλοι,
Δεν γνωρίζω κατά πόσον είσαστε εξοικειωμένοι ή ψυχολογικά συμφιλιωμένοι με την έννοια και την ιδέα της ‘ευθανασίας’, ούτε αν ασχοληθήκατε, έστω και φιλοσοφικά, μαζί της.
Ζωή και θάνατος! Αρχή και τέλος! Κάθε μέρα που περνά πεθαίνουμε και λιγάκι! Πέφτουμε
για ύπνο και δεν ξέρουμε αν θα ξυπνήσουμε! Όταν οι σοφοί μας πρόγονοι πίστευαν πως ο Ύπνος και ο Θάνατος ήταν δίδυμα αδέλφια, γνώριζαν τι έλεγαν.
Στις συζητήσεις μεταξύ φίλων αλλά και συναδέλφων αναφερόμαστε αρκετά συχνά στο δικαίωμα του "ευ θνήσκειν". Κατά τη γνώμη μου το "ευ θνήσκειν" είναι ένα κομμάτι του "ευ ζην"! Αν το καλοσκεφθούμε, το "ευ θνήσκειν" είναι το τελευταίο και αναπόσπαστο κεφάλαιο του μυθιστορήματος της ζωής! Το "ευ ζην" και το "ευ θνήσκειν" είναι αλληλένδετες, αναπόσπαστες έννοιες που συνυπάρχουν. Δεν μπορεί να στηρίζουμε την πρώτη και να αγνοούμε τη δεύτερη!
Από τη στιγμή που μας έφεραν σ’ αυτό τον κόσμο, αποκτήσαμε και το δικαίωμα να ζούμε και να ελέγχουμε τη ζωή μας, καθώς επίσης, όταν οι συνθήκες το επιβάλλουν, το δικαίωμα της απόφασης ν’ αναχωρήσουμε. Άλλοι φεύγουν νωρίς ή πολύ νωρίς, άλλοι πάλι παρακαλούν να φύγουν αλλά δεν τους αφήνουμε, κι’ άλλοι αναρωτιούνται γιατί δεν έφυγαν ακόμη. Όλοι μας ελπίζουμε κι’ ευχόμαστε, όταν φθάσει η ώρα μας, να κλείσουμε τα μάτια μας όσο πιο ανώδυνα γίνεται. Θέλουμε να πεθάνουμε με αξιοπρέπεια και ει δυνατόν χωρίς πολλές ταλαιπωρίες. Μέσα σ’ έναν αιώνα, στις βιομηχανοποιημένες χώρες, η ιατρική κατάφερε να παρατείνει τον προσδόκιμο χρόνο ζωής και να αναστείλει τον θάνατο για 40-45 χρόνια περίπου.
Φανταστείτε για λίγο το ακόλουθο σκηνικό........
Ξημερώνει αργά-αργά, οι πρώτες ακτίνες φωτός εισχωρούν δειλά-δειλά από τα παραθυρόφυλλα, μόλις ανοίγεις τα μάτια σου βλέπεις τους ίδιους τοίχους να σε
περιβάλλουν, κάποιες φωτογραφίες κρέμονται γύρω, αλλά λόγω της απόστασης δεν μπορείς να ξεχωρίσεις τα πρόσωπα. Προσπαθείς να κινήσεις τα άκρα σου αλλά δεν σε υπακούν, νιώθεις τη γλώσσα και τα χείλη σου στεγνά, διψάς. Δίπλα σου ακούγεται ο ρυθμικός ήχος της συσκευής που υποστηρίζει μηχανικά την αναπνοή σου, κάτι σωληνάκια γύρω σου χάνονται κάτω από τα σεντόνια. Συνάμα, σου’ρχεται στο μυαλό το τραγικό δυστύχημα που σου συνέβει πριν μερικές εβδομάδες και μόνο εσύ επέζησες. Έχεις υποστεί ένα κάταγμα στο ύψος του δευτέρου αυχενικού σπονδύλου που σου προκάλεσε πλήρη τετραπληγία και βρίσκεσαι σ’ ένα κέντρο περίθαλψης αναλόγων περιστατικών. Όπου νάναι θα μπει η νοσοκόμα στο δωμάτιο, θα σε καλημερίσει και ανοίγοντας το παράθυρο θα σε ρωτήσει: "Πως κοιμηθήκαμε κύριε ΠΧ;", "Πως νιώθετε σήμερα;". Μολονότι δεν έχει αλλάξει τίποτε, προσπαθεί να σου δώσει κουράγιο. Σε λίγο εισέρχεται και δεύτερη νοσοκόμα για να βοηθήσει στην αλλαγή της πάνας, που δεν ξέρεις αν είναι λερωμένη επειδή δεν το αισθάνεσαι και να σε γυρίσουν στην άλλη πλευρά προς αποφυγή ελκών κατακλίσεων. Εν συνεχεία θα αδειάσουν το σακουλάκι που γέμισε με ούρα, θα ελέγξουν αν λειτουργεί ομαλά η γαστροστομία που κρίθηκε απαραίτητη διότι δεν μπορείς να καταπιείς, θα σε περιποιηθούν, και θα αντικαταστήσουν την φιάλη σίτισης. Η κατάστασή σου απαιτεί παρακολούθηση επί 24ώρου βάσεως και οι αδελφές θα μπαινοβγαίνουν όλη μέρα.
Ενδιάμεσα, ίσως δεχθείς και καμιά επίσκεψη από κανένα συγγενή ή φίλο. Που και που, πιστεύεις επίσης, πως κάποιοι που θεωρούσες φίλους σε ξέχασαν. Πολλές φορές όμως δεν έχουν έτσι τα πράγματα, είναι λυπημένοι γι’ αυτό που σου συνέβει και ενώ θα ήθελαν να σε επισκεφθούν, διστάζουν επειδή δεν ξέρουν πως να σε αντιμετωπίσουν και τι να σου πουν. Εσύ με τη σειρά σου, όταν μένεις μόνος με τις σκέψεις σου, βρίσκεσαι σε αδιέξοδο, ελπίζεις στο θαύμα, σκέφτεσαι πως η ιατρική εξελίσσεται και ίσως βρεθεί μια λύση στο πρόβλημά σου. Κλαις, βρίζεις, κατηγορείς, ζηλεύεις, σε καταπλακώνει η θλίψη, αναρωτιέσαι αν ήταν καλύτερα αν είχες πεθάνει και κάπου-κάπου εύχεσαι να πεθάνεις.
Αυτή η περιγραφή αφορά μεν μια σχετικά ακραία περίπτωση, αλλά πιστέψτε με, αυτή τη στιγμή, πολλοί συνάνθρωποι μας, βρίσκονται σε μια ανάλογη δραματική κατάσταση, γεμάτοι απόγνωση, βασανίζονται, πονούν, υποφέρουν και παρακαλούν να τελειώσει το μαρτύριο τους.
Η σύγχρονη ιατρική επιστήμη και η υψηλή τεχνολογία μας παρέχουν αφάνταστες δυνατότητες, αμφιβάλλω όμως αν κανείς από εμάς θα επιθυμούσε μια παράταση ζωής με κάθε τρόπο και μέσο, αν φυσικά όλες οι διαθέσιμες θεραπευτικές προσπάθειες έχουν ήδη εξαντληθεί και αποβεί άκαρπες, το δε μοιραίο διαφαίνεται πλέον αναπόφευκτο.
Κάθε άνθρωπος, πολύ πιθανόν, να βρέθηκε, να βρίσκεται, η να βρεθεί κάποια στιγμή αντιμέτωπος με περιπτώσεις ανιάτων παθήσεων ή νόσων σε τερματικά στάδια. Όταν μάλιστα αυτές οι καταστάσεις αφορούν τον εαυτόν μας ή αγαπημένα μας πρόσωπα, το ψυχολογικό βάρος είναι πολλαπλάσιο, καταρρέουμε και βυθιζόμαστε στην κατάθλιψη. Η λογική σκέψη μας εγκαταλείπει, αδυνατούμε να συγκεντρωθούμε, ένα τεράστιο κενό μας περιβάλλει και το φάσμα του θανάτου ξεπετάγεται μπροστά μας. Τα διλήμματα τερατώνονται. "Αυτό ήτανε;", "Τι κάνουμε τώρα;", "Τι θα γίνει;", "Τελείωσαν όλα;", "Δεν υπάρχει άλλη θεραπεία;", "Πόσος χρόνος ζωής απομένει;", "Θα υποφέρω ή θα υποφέρει;".
Σίγουρα, ο θάνατος δεν είναι ένα ευχάριστο θέμα συζήτησης, αλλά ανήκει στον κύκλο της ζωής μας. Καλό θα ήταν λοιπόν, να φροντίσουμε να πληροφορήσουμε τους δικούς μας εκ των προτέρων, και κατά προτίμηση εγγράφως, για τις προσωπικές μας επιθυμίες σε περίπτωση που καταλήγαμε κάποτε σε μία τέτοια κατάσταση. Ίσως να τους διευκόλυνε κάπως στη λήψη αυτών των εξαιρετικά δύσκολων αποφάσεων. Βεβαίως το ίδιο ισχύει κι’ αντιστρόφως.
Όταν γράφω για ευθανασία, εννοώ πως πρέπει να πληρούνται και να τηρούνται απαραιτήτως, οι ακόλουθες προϋποθέσεις:
1. Ενυπόγραφη επιθυμία της πασχούσης ή του πάσχοντος, σε ουδέτερο χρόνο, αλλά και μετά το συμβάν, εφ' όσον διατηρείται ακέραια η διαύγεια πνεύματος και κατόπιν λεπτομερούς ενημέρωσης περί της πρόγνωσης και του "τι μέλλει γενέσθαι".
2. Εξάντληση όλων των μέσων που διαθέτει και παρέχει τη δεδομένη στιγμή η ιατρική επιστήμη.
3. Γνωματεύσεις δύο γιατρών.
4. Γνωμάτευση ενός ψυχολόγου.
Θεωρώ πως το να "αποφασίζω" για τη ζωή μου είναι αναφαίρετο και αποκλειστικά προσωπικό μου δικαίωμα, το οποίο θα πρέπει να ισχύει για όλους. Το να διατηρούμε ένα άτομο στη ζωή παρά τη θέληση του, επειδή το επιβάλλει ο νόμος, είναι απάνθρωπο!!
Πιστεύω πως μία βόλτα στα γηροκομεία ή σε άσυλο ανιάτων [‚hospice‘ – όπου περιλαμβάνεται η ημερήσια φροντίδα σε νοσοκομεία και η νοσοκομειακή θεραπεία κατ' οίκον, καθώς και οι ξενώνες για άτομα που βρίσκονται στην τερματική φάση μιας νόσου], πιθανόν να έπειθε και τους διστακτικότερους ν' αναθεωρήσουν τη θέση τους έναντι της ευθανασίας. Επαναλαμβάνω εκ νέου, πως θα πρέπει να πληρούνται πάντοτε οι προαναφερθέντες προϋποθέσεις.
Φίλες και φίλοι, κάθε φορά που επισκέπτομαι ασθενείς στα γηροκομεία, βγαίνω έξω με μια έντονη κατάθλιψη. Οι εικόνες αυτών των ανθρώπων, που κάποτε είχαν το σπιτάκι τους, την οικογένεια και τους φίλους τους, να περιμένουν μέσα στους τέσσερις τοίχους, πότε θα τους επισκεφθεί ο θάνατος, με τραυματίζουν ψυχολογικά, με καταπλακώνουν. Βλέπω κάποτε τον εαυτό μου εκεί και πανικοβάλλομαι. Από ανέκαθεν, στις συνεντεύξεις μου με τους ασθενείς μου, για να τους κατανοήσω καλύτερα, προσπαθούσα να τοποθετηθώ στη θέση τους. Αν και δεν είναι εφικτό στην κυριολεξία, ήθελα να δω πως θα ένιωθα και πως θα αντιδρούσα αν ήμουν εγώ ο πάσχων.
Εδώ, δεν κάνω λόγο για τους οίκους ευγηρίας όπου οι ένοικοι τους βρίσκονται ακόμη σε σχετικά καλή φυσική κατάσταση και συμμετέχουν στην κοινωνική ζωή και στις διάφορες εκδηλώσεις.
Αναφέρομαι σε άτομα κατάκοιτα, ανήμπορα να ανταπροκριθούν στις βασικές δραστηριότητες της καθημερινής ζωής (προσωπική υγιεινή, χρήση τουαλέτας, λειτουργική κινητικότητα, ένδυση, λήψη τροφής, λήψη φαρμάκων, χρήση τηλεφώνου κ.α.) και που χρήζουν μόνιμης φροντίδας επί 24ώρου βάσης, σε άτομα που πάσχουν από άνοια και έχουν χάσει κάθε επαφή με το περιβάλλον, σε άτομα που ουρλιάζουν μέρα-νύχτα, τους χορηγούνται καταπραϋντικά ή κατασταλτικά για να μην ενοχλούν τους άλλους. Επίσης σε άτομα που τα δένουν στα κρεβάτια τους με δικαστικές αποφάσεις και γενικά σε άτομα που φυτοζωούν και που αν είχαν ερωτηθεί πριν καταλήξουν σ΄αυτή την κατάσταση ή αν τη δεδομένη στιγμή, είχαν την επιλογή, θα προτιμούσαν να είχαν πεθάνει.
Παράγοντες αντιτιθέμενοι στην ευθανασία είναι:
1. Ο συναισθηματικός σκεπτικισμός, με την αδυναμία μας να αποχωριστούμε ένα αγαπημένο μας πρόσωπο καθώς και την ελπίδα πως ίσως προκύψει κάτι νέο από την ιατρική έρευνα.
2. Οι σκεπτικιστές που προβάλλουν την πιθανή κατάχρηση ή εκμετάλλευση του νόμου περί του δικαιώματος της ευθανασίας. Όπως π.χ. η εμπορικοποίηση της καθώς και η άσκηση ψυχολογικής πίεσης στους ασθενείς, να πάρουν μια απόφαση ώστε να μην επιβαρύνουν περισσότερο τους γύρω τους.
3. Οι θρησκευτικές μας πεποιθήσεις που παρακωλύουν τις νομοθεσίες περί ευθανασίας. Έχει όμως η θρησκεία πάντα δίκαιο με ό,τι μας υπαγορεύει; Η θρησκεία είναι μία αφηρημένη και επίκτητη έννοια. Ως γνωστόν, κατά τη γέννηση μας, το μυαλό μας, είναι ένα εύφορο, ακαλλιέργητο χωράφι. Στην πορεία της ανάπτυξη μας, ο εγκέφαλος μας τροφοδοτείται με μία πληθώρα πληροφοριών που μας προσφέρουν οι γονείς, τα νηπιαγωγεία, τα σχολεία, η
εκκλησία και γενικά το περιβάλλον μας. Κατα κάποιο τρόπο υφιστάμεθα ένα είδος χειραγώγησης, που σημειωτέον, δεν τελειώνει ποτέ! Εν καιρώ και με την βοήθεια της επιγεννετικής, τα δεδομένα αυτά προσλαμβάνονται, αφομοιώνονται και συντελλούν στη δημιουργία του υποσυνείδητου, το οποίο δεν μένει ανεπιρρέαστο ή αμέτοχο σε παρόμοιες περιπτώσεις όπου απαιτείται αβασάνιστη και σωστή κρίση. Σ’ αυτό το σημείο πρέπει να διαχωρίσουμε τη θρησκεία από τη λογική.
Θέσεις των σημαντικότερων θρησκειών προς την ευθανασία:
Βουδισμός – Μολονότι κάποιοι Βουδιστές συμμερίζονται την ευθανασία για άτομα που υποφέρουν από χρόνιους πόνους, τη θεωρούν ανήθικη, διότι αφαιρεί ανθρώπινη ζωή.
Ινδουισμός – Εδώ παρατηρούμε μία αντιφατική τοποθέτηση. Από μια πλευρά, το να βοηθήσουμε έναν άνθρωπο που υποφέρει, να δώσει τέλος στην επώδυνη ζωή του, φρονείται καλή και ηθική πράξη, αλλά από την άλλη θεωρείται παρέμβαση στο κύκλο της ζωής και της αναγέννησης.
Ιουδαϊσμός – Ο ιατρικός κόσμος είναι κάπως διχασμένος σ’ αυτό το θέμα. Εν τούτοις, σε κάποιες περιπτώσεις υποστηρίζεται η εθελοντική παθητική ευθανασία.
Ισλάμ – Ο μουσουλμανισμός είναι εναντίον της ευθανασίας.
Καθολικισμός – Η επίσημη Καθολική εκκλησία πιστεύει πως η ευθανασία είναι ανήθικη πράξη και την καταδικάζει ως έγκλημα εναντίον της ζωής και του Θεού’.
Προτεσταντισμός – Διαφορετικές προσεγγίσεις στην ευθανασία.
Σιντοϊσμός – Η πλειοψηφία των Σιντοϊστών υποστηρίζει την εθελοντική παθητική ευθανασία.
Διακρίνουμε δύο τύπους ευθανασίας,
α. Την υποβοηθούμενη ενεργητική
ευθανασία ή αυτοκτονία. Κατά την πρώτη, ο γιατρός χορηγεί στην/στον ασθενή μία θανατηφόρο ένεση. Κατά τη δεύτερη, ο/η
ασθενής λαμβάνει από τον γιατρό ένα κοκτέιλ θανατηφόρων φαρμάκων τα οποία παίρνει από μόνη της ή από μόνος του. β. Την παθητική ευθανασία, κατά την οποία η/ο ασθενής δεν λαμβάνει την απαραίτητη αγωγή που θα του παρείχε βραχεία παράταση ζωής.
Ενδιάμεσα, ίσως δεχθείς και καμιά επίσκεψη από κανένα συγγενή ή φίλο. Που και που, πιστεύεις επίσης, πως κάποιοι που θεωρούσες φίλους σε ξέχασαν. Πολλές φορές όμως δεν έχουν έτσι τα πράγματα, είναι λυπημένοι γι’ αυτό που σου συνέβει και ενώ θα ήθελαν να σε επισκεφθούν, διστάζουν επειδή δεν ξέρουν πως να σε αντιμετωπίσουν και τι να σου πουν. Εσύ με τη σειρά σου, όταν μένεις μόνος με τις σκέψεις σου, βρίσκεσαι σε αδιέξοδο, ελπίζεις στο θαύμα, σκέφτεσαι πως η ιατρική εξελίσσεται και ίσως βρεθεί μια λύση στο πρόβλημά σου. Κλαις, βρίζεις, κατηγορείς, ζηλεύεις, σε καταπλακώνει η θλίψη, αναρωτιέσαι αν ήταν καλύτερα αν είχες πεθάνει και κάπου-κάπου εύχεσαι να πεθάνεις.
Αυτή η περιγραφή αφορά μεν μια σχετικά ακραία περίπτωση, αλλά πιστέψτε με, αυτή τη στιγμή, πολλοί συνάνθρωποι μας, βρίσκονται σε μια ανάλογη δραματική κατάσταση, γεμάτοι απόγνωση, βασανίζονται, πονούν, υποφέρουν και παρακαλούν να τελειώσει το μαρτύριο τους.
Η σύγχρονη ιατρική επιστήμη και η υψηλή τεχνολογία μας παρέχουν αφάνταστες δυνατότητες, αμφιβάλλω όμως αν κανείς από εμάς θα επιθυμούσε μια παράταση ζωής με κάθε τρόπο και μέσο, αν φυσικά όλες οι διαθέσιμες θεραπευτικές προσπάθειες έχουν ήδη εξαντληθεί και αποβεί άκαρπες, το δε μοιραίο διαφαίνεται πλέον αναπόφευκτο.
Κάθε άνθρωπος, πολύ πιθανόν, να βρέθηκε, να βρίσκεται, η να βρεθεί κάποια στιγμή αντιμέτωπος με περιπτώσεις ανιάτων παθήσεων ή νόσων σε τερματικά στάδια. Όταν μάλιστα αυτές οι καταστάσεις αφορούν τον εαυτόν μας ή αγαπημένα μας πρόσωπα, το ψυχολογικό βάρος είναι πολλαπλάσιο, καταρρέουμε και βυθιζόμαστε στην κατάθλιψη. Η λογική σκέψη μας εγκαταλείπει, αδυνατούμε να συγκεντρωθούμε, ένα τεράστιο κενό μας περιβάλλει και το φάσμα του θανάτου ξεπετάγεται μπροστά μας. Τα διλήμματα τερατώνονται. "Αυτό ήτανε;", "Τι κάνουμε τώρα;", "Τι θα γίνει;", "Τελείωσαν όλα;", "Δεν υπάρχει άλλη θεραπεία;", "Πόσος χρόνος ζωής απομένει;", "Θα υποφέρω ή θα υποφέρει;".
Σίγουρα, ο θάνατος δεν είναι ένα ευχάριστο θέμα συζήτησης, αλλά ανήκει στον κύκλο της ζωής μας. Καλό θα ήταν λοιπόν, να φροντίσουμε να πληροφορήσουμε τους δικούς μας εκ των προτέρων, και κατά προτίμηση εγγράφως, για τις προσωπικές μας επιθυμίες σε περίπτωση που καταλήγαμε κάποτε σε μία τέτοια κατάσταση. Ίσως να τους διευκόλυνε κάπως στη λήψη αυτών των εξαιρετικά δύσκολων αποφάσεων. Βεβαίως το ίδιο ισχύει κι’ αντιστρόφως.
Όταν γράφω για ευθανασία, εννοώ πως πρέπει να πληρούνται και να τηρούνται απαραιτήτως, οι ακόλουθες προϋποθέσεις:
1. Ενυπόγραφη επιθυμία της πασχούσης ή του πάσχοντος, σε ουδέτερο χρόνο, αλλά και μετά το συμβάν, εφ' όσον διατηρείται ακέραια η διαύγεια πνεύματος και κατόπιν λεπτομερούς ενημέρωσης περί της πρόγνωσης και του "τι μέλλει γενέσθαι".
2. Εξάντληση όλων των μέσων που διαθέτει και παρέχει τη δεδομένη στιγμή η ιατρική επιστήμη.
3. Γνωματεύσεις δύο γιατρών.
4. Γνωμάτευση ενός ψυχολόγου.
Θεωρώ πως το να "αποφασίζω" για τη ζωή μου είναι αναφαίρετο και αποκλειστικά προσωπικό μου δικαίωμα, το οποίο θα πρέπει να ισχύει για όλους. Το να διατηρούμε ένα άτομο στη ζωή παρά τη θέληση του, επειδή το επιβάλλει ο νόμος, είναι απάνθρωπο!!
Πιστεύω πως μία βόλτα στα γηροκομεία ή σε άσυλο ανιάτων [‚hospice‘ – όπου περιλαμβάνεται η ημερήσια φροντίδα σε νοσοκομεία και η νοσοκομειακή θεραπεία κατ' οίκον, καθώς και οι ξενώνες για άτομα που βρίσκονται στην τερματική φάση μιας νόσου], πιθανόν να έπειθε και τους διστακτικότερους ν' αναθεωρήσουν τη θέση τους έναντι της ευθανασίας. Επαναλαμβάνω εκ νέου, πως θα πρέπει να πληρούνται πάντοτε οι προαναφερθέντες προϋποθέσεις.
Φίλες και φίλοι, κάθε φορά που επισκέπτομαι ασθενείς στα γηροκομεία, βγαίνω έξω με μια έντονη κατάθλιψη. Οι εικόνες αυτών των ανθρώπων, που κάποτε είχαν το σπιτάκι τους, την οικογένεια και τους φίλους τους, να περιμένουν μέσα στους τέσσερις τοίχους, πότε θα τους επισκεφθεί ο θάνατος, με τραυματίζουν ψυχολογικά, με καταπλακώνουν. Βλέπω κάποτε τον εαυτό μου εκεί και πανικοβάλλομαι. Από ανέκαθεν, στις συνεντεύξεις μου με τους ασθενείς μου, για να τους κατανοήσω καλύτερα, προσπαθούσα να τοποθετηθώ στη θέση τους. Αν και δεν είναι εφικτό στην κυριολεξία, ήθελα να δω πως θα ένιωθα και πως θα αντιδρούσα αν ήμουν εγώ ο πάσχων.
Εδώ, δεν κάνω λόγο για τους οίκους ευγηρίας όπου οι ένοικοι τους βρίσκονται ακόμη σε σχετικά καλή φυσική κατάσταση και συμμετέχουν στην κοινωνική ζωή και στις διάφορες εκδηλώσεις.
Αναφέρομαι σε άτομα κατάκοιτα, ανήμπορα να ανταπροκριθούν στις βασικές δραστηριότητες της καθημερινής ζωής (προσωπική υγιεινή, χρήση τουαλέτας, λειτουργική κινητικότητα, ένδυση, λήψη τροφής, λήψη φαρμάκων, χρήση τηλεφώνου κ.α.) και που χρήζουν μόνιμης φροντίδας επί 24ώρου βάσης, σε άτομα που πάσχουν από άνοια και έχουν χάσει κάθε επαφή με το περιβάλλον, σε άτομα που ουρλιάζουν μέρα-νύχτα, τους χορηγούνται καταπραϋντικά ή κατασταλτικά για να μην ενοχλούν τους άλλους. Επίσης σε άτομα που τα δένουν στα κρεβάτια τους με δικαστικές αποφάσεις και γενικά σε άτομα που φυτοζωούν και που αν είχαν ερωτηθεί πριν καταλήξουν σ΄αυτή την κατάσταση ή αν τη δεδομένη στιγμή, είχαν την επιλογή, θα προτιμούσαν να είχαν πεθάνει.
Παράγοντες αντιτιθέμενοι στην ευθανασία είναι:
1. Ο συναισθηματικός σκεπτικισμός, με την αδυναμία μας να αποχωριστούμε ένα αγαπημένο μας πρόσωπο καθώς και την ελπίδα πως ίσως προκύψει κάτι νέο από την ιατρική έρευνα.
2. Οι σκεπτικιστές που προβάλλουν την πιθανή κατάχρηση ή εκμετάλλευση του νόμου περί του δικαιώματος της ευθανασίας. Όπως π.χ. η εμπορικοποίηση της καθώς και η άσκηση ψυχολογικής πίεσης στους ασθενείς, να πάρουν μια απόφαση ώστε να μην επιβαρύνουν περισσότερο τους γύρω τους.
3. Οι θρησκευτικές μας πεποιθήσεις που παρακωλύουν τις νομοθεσίες περί ευθανασίας. Έχει όμως η θρησκεία πάντα δίκαιο με ό,τι μας υπαγορεύει; Η θρησκεία είναι μία αφηρημένη και επίκτητη έννοια. Ως γνωστόν, κατά τη γέννηση μας, το μυαλό μας, είναι ένα εύφορο, ακαλλιέργητο χωράφι. Στην πορεία της ανάπτυξη μας, ο εγκέφαλος μας τροφοδοτείται με μία πληθώρα πληροφοριών που μας προσφέρουν οι γονείς, τα νηπιαγωγεία, τα σχολεία, η
Θέσεις των σημαντικότερων θρησκειών προς την ευθανασία:
Βουδισμός – Μολονότι κάποιοι Βουδιστές συμμερίζονται την ευθανασία για άτομα που υποφέρουν από χρόνιους πόνους, τη θεωρούν ανήθικη, διότι αφαιρεί ανθρώπινη ζωή.
Ινδουισμός – Εδώ παρατηρούμε μία αντιφατική τοποθέτηση. Από μια πλευρά, το να βοηθήσουμε έναν άνθρωπο που υποφέρει, να δώσει τέλος στην επώδυνη ζωή του, φρονείται καλή και ηθική πράξη, αλλά από την άλλη θεωρείται παρέμβαση στο κύκλο της ζωής και της αναγέννησης.
Ιουδαϊσμός – Ο ιατρικός κόσμος είναι κάπως διχασμένος σ’ αυτό το θέμα. Εν τούτοις, σε κάποιες περιπτώσεις υποστηρίζεται η εθελοντική παθητική ευθανασία.
Ισλάμ – Ο μουσουλμανισμός είναι εναντίον της ευθανασίας.
Καθολικισμός – Η επίσημη Καθολική εκκλησία πιστεύει πως η ευθανασία είναι ανήθικη πράξη και την καταδικάζει ως έγκλημα εναντίον της ζωής και του Θεού’.
Προτεσταντισμός – Διαφορετικές προσεγγίσεις στην ευθανασία.
Σιντοϊσμός – Η πλειοψηφία των Σιντοϊστών υποστηρίζει την εθελοντική παθητική ευθανασία.
Διακρίνουμε δύο τύπους ευθανασίας,
α. Την υποβοηθούμενη ενεργητική
Χώρες στις οποίες η ευθανασία είναι νομιμοποιημένη και εφαρμόζεται στην πράξη:
1. Βέλγιο – Ο νόμος ψηφίσθηκε τον Σεπτέμβριο του 2002. Έκτοτε καταγράφονται γύρω στις 1400 περιπτώσεις ετησίως.
2. Ολλανδία – Μολονότι ο νόμος ισχύει επισήμως από το 2002 για άτομα άνω των 12 χρόνων, τα δικαστήρια αποφάσισαν υπέρ της ευθανασίας από το 1980. Οι γιατροί δεν υποχρεώνονται να κρατήσουν έναν πάσχοντα στη ζωή ενάντια στη θέληση του.
Η Ολλανδία με το ''πρωτόκολλο της Groningen" του 2004, υπό προϋποθέσεις, επιτρέπει την ευθανασία και σε παιδιά κάτω των 12 ετών.
3. Λουξεμβούργο – Στις 18 Μαρτίου 2009, γίνεται η τρίτη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που νομιμοποίησε την ευθανασία.
4. ΗΠΑ - Στις ΗΠΑ η υποβοηθούμενη από τον γιατρό ευθανασία, Physician-assisted suicide (PAS), ισχύει τις Πολιτείες Όρεγκον (1997), Ουάσιγκτον (2009), Μοντάνα (2009), Βέρμοντ (2013), Καλιφόρνια (εν ισχύ από το 6/2016), Κολοράντο (εν ισχύ από το 11/2016), Χαβάη (εν ισχύ από το 1/2019) και προς αποφυγή του ‘τουρισμού ευθανασίας’ (suicide tourism), εφαρμόζεται μόνο για μόνιμους κατοίκους των προαναφερθέντων Πολιτειών.
5. Καναδάς - Η υποβοηθούμενη από τον γιατρό ευθανασία είναι νόμιμη για άτομα πάνω των 18 ετών και καλύπτει μόνο αυτούς που έχουν καναδική ασφάλεια υγείας, για τον ίδιο λόγο όπως και στις ΗΠΑ..
Σ’ αυτό το σημείο θα ήθελα να τονίσω, πως βρίσκω πολύ άστοχη την έκφραση "τουρισμός ευθανασίας". Ένας άνθρωπος που υποφέρει, θα χτυπήσει κάθε πόρτα για να βρει κάποιο τρόπο ν’ απαλλαγεί από το βασανιστήριο του.
6. Ελβετία – Η συνταγογράφηση θανατηφόρων φαρμάκων επιτρέπεται για Ελβετούς και ξένους πολίτες με την προϋπόθεση να συμμετέχουν ενεργά στη λήψη τους.
7. Μεξικό – Προς το παρόν επιτρέπεται μόνο η παθητική ευθανασία.
8. Ινδία - Προς το παρόν επιτρέπεται μόνο η παθητική ευθανασία.
9. Κολομβία – Στις 20 Μαΐου 2010, το Συνταγματικό Δικαστήριο της Κολομβίας έκρινε πως κανένα άτομο δεν θα διώκεται ποινικά, σε περίπτωση τερματισμού της ζωής τερματικά νοσούντων αρρώστων.
Στη Γερμανία τα πράγματα είναι κάπως μπερδεμένα. Για πολλά χρόνια, λίγο-πολύ, κάθε γιατρός, με την συγκατάθεση των πασχόντων και των συγγενών, ασκούσε κατά κάποιο τρόπο την παθητική ευθανασία. Μέχρι πριν από λίγους μήνες, επιτρεπόταν στον καθένα, να υποβοηθήσει ένα άλλο άτομο που ήθελε ν’ αυτοκτονήσει, ανεξάρτητα από το αν το άτομο ήταν άρρωστο ή υγιές (ενεργητική έμμεση ευθανασία).
Πάνω σ΄αυτό το νομικό πλαίσιο, τα τελευταία χρόνια, ανεπτύχθησαν διάφορες επιχειρήσεις που προσέφεραν βοήθεια σχετικά με την αυτοκτονία, η οποία υποστηρίχθηκε από διάφορους οργανισμούς και ιδιώτες, συμπεριλαμβανομένων ουκ ολίγων γιατρών. Λόγω του διαγραφόμενου κινδύνου, στις 6 Νοεμβρίου 2015, η Γερμανική Βουλή αποφάσισε να ποινικοποιήσει την εμπορικοποίηση της ευθανασίας.
Αυτό που επιτρέπεται στους γιατρούς και το ιατρικό προσωπικό, είναι η χορήγηση φαρμάκων τα οποία δεν συντομεύουν μεν την έλευση του θανάτου, αλλά μπορεί να συμβάλλουν σ’ αυτόν!
Για περισσότερες πληροφορίες περί του νόμου, σας παραπέμπω στους κάτωθι συνδέσμους:
http://www.mdr.de/nachrichten/ratgeber/sterbehilfe-104.htmlhttp://www.lto.de/recht/hintergruende/h/gesetzgebung-sterbehilfe-tatbestandsmerkmale-analyse/
Γιάννης Αρβανιτάκης
ΠΗΓΕΣ
http://www.newhealthguide.org/Where-Is-Euthanasia-Legal.html
http://euthanasia.procon.org/view.resource.php?resourceID=000136
Αυτό που επιτρέπεται στους γιατρούς και το ιατρικό προσωπικό, είναι η χορήγηση φαρμάκων τα οποία δεν συντομεύουν μεν την έλευση του θανάτου, αλλά μπορεί να συμβάλλουν σ’ αυτόν!
Για περισσότερες πληροφορίες περί του νόμου, σας παραπέμπω στους κάτωθι συνδέσμους:
http://www.mdr.de/nachrichten/ratgeber/sterbehilfe-104.htmlhttp://www.lto.de/recht/hintergruende/h/gesetzgebung-sterbehilfe-tatbestandsmerkmale-analyse/
Γιάννης Αρβανιτάκης
ΠΗΓΕΣ
http://www.newhealthguide.org/Where-Is-Euthanasia-Legal.html
http://euthanasia.procon.org/view.resource.php?resourceID=000136
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου