ΓΗΡΑΣ – ΑΝΤΙΓΗΡΑΝΤΙΚΑ –ΥΓΙΗΣ ΓΗΡΑΝΣΗ

ΡΑΠΑΜΥΚΙΝΗ, ΜΕΤΦΟΡΜΙΝΗ

Είναι δυνατή η φυσική αθανασία; Υπάρχουν όρια στο πόσο μπορεί να ζήσει ένας οργανισμός;

του Γιάννη Αρβανιτάκη

Φίλες και φίλοι σας χαιρετώ!  

Σίγουρα έρχονται στιγμές που νιώθετε τις αρθρώσεις και τα κοκκαλάκια σας να τρίζουν ή την καρδούλα σας να φτερουγίζει μέσα στο κλουβί της και να σας τσιμπάει λιγάκι ή το μυαλουδάκι σας να κάνει καρουσέλ, να κόβετε η αναπνοή σας, τα σκαλιά να σας φαίνονται ατελείωτα... είτε να ψάχνετε μια λέξη και να μην την βρίσκετε...κι άλλα πολλά!

Όλα αυτά έχουν να κάνουν με τα πλοκάμια του χρόνου που κατά καιρούς μας σφίγγουν κάπως πιο έντονα...ούτως ώστε να μας προσγειώνουν στην πραγματικότητα! Ο χρόνος όμως είναι πονηρός παιδιά, ενδιάμεσα λασκάρει λιγάκι το σφίξιμο για

Το κείμενο της γελοιογραφίας είναι
ελεύθερα μεταφρασμένο από εμένα.

νομίσουμε πως ξεφύγαμε...παίζει όμως παιχνιδάκια μαζί μας...και να’τος πάλι απρόσκλητος στο σβέρκο μας!

Σύμφωνα με την συναρπαστική και πολλές φορές τραγική μυθολογία μας, η θεά Ηώς ερωτεύθηκε τον Τρώα πρίγκιπα Τιθωνό, τον απαγάγει μαζί με τον Γανυμήδη (άλλη όμως ιστορία αυτός) και ζητά από τον Δία να τον κάνει αθάνατο, ξεχνά όμως να του αναφέρει την αιώνια νεότητα. Έτσι, καθώς περνούν τα χρόνια, ο Τιθωνός βυθίζεται στο γήρας ενώ η γλυκιά μας Ηώ που παρέμεινε αλώβητη από τις μαχαιριές του χρόνου, δεν μπορούσε να τον βλέπει σ’ αυτά τα χάλια. Τελικά, οι θεοί τον λυπήθηκαν και τον μεταμόρφωσαν σ’ ένα ένα ζαρωμένο φλύαρο έντομο, τον τέττιγα, κοινώς τζίτζικα. Κατά μία άλλη εκδοχή, η Ηώς τον κλείνει σε ένα θάλαμο του ουράνιου παλατιού της, όπου ακουγόταν η αδύναμη φωνή του να εκλιπαρεί για τον θάνατο...

Φίλες και φίλοι, σε 10 χρόνια περίπου, 1 στους 6 ανθρώπους στον κόσμο θα είναι 60 ετών και άνω. Το μερίδιο των ατόμων άνω των 60, που αριθμούσε 1 δισεκατομμύριο το 2020, θα ανέλθει στο 1,4 και μέχρι το 2050 ο παγκόσμιος πληθυσμός των ανθρώπων 60 ετών και άνω θα έχει διπλασιαστεί (2,1 δισεκατομμύρια). Το 2020, ο αριθμός των ατόμων ηλικίας 60 ετών και άνω υπερτερούσε των παιδιών κάτω των 5 ετών.
Στο διάστημα μεταξύ 2020 έως 2050 τα άτομα 80 ετών και άνω αναμένεται να έχουν φθάσει στα 426 εκατομμύρια περίπου, ήτοι τρεις φορές επάνω απ’ ό,τι είναι σήμερα.

Από την άλλη πλευρά, ο συνεχιζόμενη αύξηση του προσδόκιμου χρόνου ζωής προμηνύει εκτόξευση του αριθμού των ανθρώπων που θα πάσχουν από γεροντικά σύνδρομα, τα οποία συνοδεύονται από σημαντικές επιβαρύνσεις στα κοινωνικο-οικονομικά συστήματα, καθώς και στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης παγκοσμίως.

Μια μεγάλη μερίδα των φίλων μου, εμού συμπεριλαμβανομένου, διανύουμε ήδη την 4η φάση της ζωής μας...ελπίζοντας να ζήσουμε όλοι μας ακόμη μερικά όμορφα, ήρεμα και πολύχρωμα ηλιοβασιλέματα!

''Αχ και να ήμουν πάλι 20 χρονών!’’, μια πολυακουσμένη φράση μεταξύ γηραζόντων και γερόντων. ‘’Να‘ταν τα νιάτα δυο φορές..’’, τραγουδούσε ο Φώτης Πολυμέρης το 1949... ''Πού’ναι τα χρόνια, ωραία χρόνια..'', ο Νταλάρας το 1969... ''Να ‘χα τα χρόνια σου, αχ και να τά’χα..’’, ο Σταμάτης Κόκοτας το 1973... κ.ο.κ.

Σε πολλούς πολιτισμούς η ιστορία είναι γεμάτη με τα όνειρα της αιώνιας νεότητας, αλλά η πραγματική έρευνα για τη μακροζωία ξεκίνησε μόλις τον 20ό αιώνα. Τρέχουν τώρα και ψάχνονται οι επιστήμονες/ερευνητές για να βρουν έναν τρόπο

να φρενάρουν...αν όχι να σταματήσουν την περίφημη απόπτωση των κυττάρων, με απλά λόγια, την διεργασία προγραμματισμένου κυτταρικού θανάτου που παρατηρείται σε πολυκύτταρους οργανισμούς. Ο μέσος ενήλικας άνθρωπος χάνει 50 έως 70 δισεκατομμύρια κύτταρα κάθε μέρα λόγω της απόπτωσης. Ο αντίστοιχος αριθμός απώλειας για ένα 8 έως 14 ετών παιδί ανέρχεται στα 20-30 δισεκατομμύρια κύτταρα περίπου.
Όταν ξεκινήσει η απόπτωση ενός κυττάρου, δεν είναι πλέον αναστρέψιμη. Η απόπτωση σηματοδοτείται/ενεργοποιείται από πολλούς εξωκυτταρικούς και ενδοκυτταρικούς παράγοντες όπως π.χ. θερμότητα, ακτινοβολία, ιογενείς λοιμώξεις, στέρηση θρεπτικών ουσιών, υποξία κ.τ.λ.
Ο κυτταρικός θάνατος είναι απαραίτητος για τη ρύθμιση του αριθμού των κυττάρων. Τα καρκινικά κύτταρα προβάλλουν αντίσταση στην απόπτωση με αποτέλεσμα τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό τους.

Ενώ η μετατόπιση της κατανομής του πληθυσμού μιας χώρας προς μεγαλύτερες ηλικίες ξεκίνησε σε χώρες υψηλών εισοδημάτων, είναι πλέον οι χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος που βιώνουν τη μεγαλύτερη αλλαγή. Υπολογίζεται ότι μέχρι το 2050, το 80% των ηλικιωμένων θα ζει σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.

Η γήρανση είναι το αποτέλεσμα της συσσώρευσης μοριακών και κυτταρικών βλαβών οι οποίες με την πάροδο του χρόνου οδηγούν στη σταδιακή μείωση των σωματικών και πνευματικών ικανοτήτων του ατόμου, στη βαθμιαία επιδείνωση της λειτουργικότητας του ανοσοποιητικού συστήματος, δηλαδή της ικανότητας του ξενιστή να ανταποκρίνεται σε λοιμώξεις καθώς και στην ανάπτυξη μακροπρόθεσμης ανοσολογικής μνήμης, ειδικά μετά από εμβολιασμούς, σε αυξανόμενο κίνδυνο ασθένειας και τελικά στον θάνατο.

Τα άτομα προχωρημένης ηλικίας εμφανίζουν συχνά πολύπλοκες νοσηρές καταστάσεις που λέγονται γηριατρικά σύνδρομα και τα οποία, πολλές φορές, είναι συνέπεια διαφόρων υποκείμενων παραγόντων όπως λ.χ. ευπάθεια, ακράτεια ούρων, πτώσεις, παραλήρημα, έλκη πίεσης κ.α.

Πέρα από τις βιολογικές αλλαγές, η γήρανση συνδέεται συχνά με μεταβάσεις της ζωής σε άλλα κοινωνικά επίπεδα, όπως η συνταξιοδότηση, η μετεγκατάσταση σε πιο κατάλληλη στέγαση και ο θάνατος φίλων και συντρόφων.

Υγιής Γήρανση

Τι σημαίνει ο όρος ηλικιωμένος; Η φυσιογνωμική εμφάνιση και η ημερολογιακή ηλικία δεν αρκούν για να κρίνουμε. Τυπικός όρος ''ηλικιωμένος'', δεν υπάρχει. Μερικοί 80ρηδες έχουν σωματικές και πνευματικές ικανότητες παρόμοιες με πολλούς 30ρηδες. Αρκετοί νεότεροι συνάνθρωποί μας βιώνουν σημαντική μείωση των δυνατοτήτων τους σε πολύ μικρότερες ηλικίες.

Στις 12 Νοεμβρίου 2016 είχα δημοσιεύσει ένα μεγαλούτσικο άρθρο μου γύρω από τα γεράματα και την γήρανση αναφερόμενος, μεταξύ άλλων, στις επιπτώσεις ποικίλων φυσικών και κοινωνικών παραγόντων στη διαμόρφωση μιας υγιούς, ενεργού και επιτυχημένης γήρανσης. Το άρθρο παραμένει επίκαιρο και αν δεν το έχετε διαβάσει, πιστεύω ότι αξίζει τον κόπο να το κάνετε, (https://iarvan-hellas.blogspot.com/2016/11/blog-post.html).

Η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών κήρυξε την περίοδο 2021-2030 ως Δεκαετία Υγιούς Γήρανσης και ζήτησε από τον ΠΟΥ να ηγηθεί της εφαρμογής, με στόχο την μείωση των

ανισοτήτων στον τομέα της υγείας και την βελτίωση της ζωής των ηλικιωμένων, των οικογενειών τους, καθώς επίσης των κοινοτήτων τους, διαμέσου συλλογικής δράσης, εστιάζοντας στα κάτωθι σημεία:

1. Αλλαγές στον τρόπο σκέψης, συναίσθησης και ενέργειας προς την ηλικία και τη γήρανση.
2. Ανάπτυξη μεθόδων που προάγουν τις ικανότητες των ηλικιωμένων.
3. Παροχή ολοκληρωμένης φροντίδας και υπηρεσίες πρωτοβάθμιας υγείας με επίκεντρο τα ηλικιωμένα άτομα.
4. Παροχή πρόσβασης σε ποιοτική μακροχρόνια περίθαλψη για τα ηλικιωμένα άτομα που την έχουν ανάγκη.
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/ageing-and-health

Πάμε παρακάτω...
Επιστημονικές μελέτες υποδεικνύουν ότι η ανθρώπινη ικανότητα να περιέλθει σε χειμερία νάρκη μπορεί να βρίσκεται μέσα στο DNA μας! Μια πολύ παλιά λειτουργία των θηλαστικών, που έχουμε χάσει στην πορεία, αλλά θα μπορούσαμε να επανακτήσουμε κάποτε!
Σύμφωνα με τους ερευνητές, οι μεταβολικές λειτουργίες της χειμερίας νάρκης θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να ξεκλειδώσουμε τα μυστικά της μακροζωίας και τους μηχανισμούς αντιγήρανσης στους ανθρώπους.
Εάν οι χειμερινοί ύπνοι μπορούν να επιδιορθώσουν τις βλάβες του DNA και να αντιμετωπίσουν το μεταβολικό στρες, η κατανόηση αυτών των μηχανισμών μπορεί να βοηθήσει στην επαναφορά του οργανισμού στην κατάσταση προτού υποστεί τη ζημιά.
https://www.inverse.com/science/what-animal-hibernation-can-reveal-about-longevity

Αυτό που μας διαφοροποιεί από τις υπόλοιπες υπάρξεις του πλανήτη μας είναι απλούστατα το DNA μας. Στις μελέτες του DNA έχουν εντοπιστεί γονίδια που επηρεάζουν τη γήρανση και τη μακροζωία σε ένα ευρύ φάσμα ειδών, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων.
Για παράδειγμα, σύμφωνα με τους ερευνητές, εκτιμάται ότι ο καρχαρίας της Γροιλανδίας ζει από 250 έως 500 χρόνια! Εν αντιθέσει το μοναδικό είδος μύγας Dolania americana που απαντάται στις νοτιοανατολικές Ηνωμένες Πολιτείες έχει προσδόκιμο ζωής 5 λεπτών!

Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, οι επιστήμονες ανακάλυψαν μοριακούς μηχανισμούς που εμπλέκονται στη διαδικασία της γήρανσης και που επιτρέπουν την παρέμβαση, επιβράδυνση ή και την αντιστρεψιμότητα αυτής.

Οι μελετητές έχουν ήδη δείξει ότι μπορούν να παρατείνουν τη διάρκεια ζωής σε ζύμες, σκουλήκια, μύγες και ποντίκια, οπότε γιατί όχι σε σκύλους ή ανθρώπους;

Οι πλειονότητα των ερευνητών που ασχολείται με την βιολογία της γήρανσης ελπίζουν να παρατείνουν το προσδόκιμο ζωής όχι μόνο χρονολογικά αλλά και ποιοτικά. Δεν στοχεύουν στην αθανασία, αλλά σε μια περίοδο κατά την οποία οι άνθρωποι θα παραμένουν ακμαίοι και απαλλαγμένοι από ασθένειες, περιορισμό του χρόνου γηρατειών και προσθήκη μιας ή δύο δεκαετιών ζωής. Άλλωστε, τι νόημα έχει η ζωή, αν ο άνθρωπος φθάσει έναν μέσον όρο ζωής 100 ετών, εκ των οποίων όμως, τα 10-15 τα περνά κατάκοιτος σ’ ένα γηροκομείο, να μη θυμάται τίποτα και να μη γνωρίζει που βρίσκεται!

Η συμβατική άποψη είναι ότι το γήρας είναι απλώς μια αναμενόμενη βιολογική διαδικασία της ζωής, ενώ για μια ασθένεια, όπως π.χ. ο καρκίνος, θεωρείται ότι κάτι πήγε στραβά στην πορεία.

Εν τω μεταξύ, ενώ οι προνομιούχοι κάτοικοι στις πλούσιες χώρες θα εξακολουθούν να απολαμβάνουν τα αγαθά που θα τους προσφέρουν τα επιτεύγματα και οι εξελίξεις στον τομέα της ιατρικής, όσοι ζουν στις αναπτυσσόμενες χώρες, εκτός κάποιων εξαιρέσεων, θα συνεχίζουν να πεθαίνουν, συγκριτικά νέοι, αρκούμενοι στα ψίχουλα που θα τους παρέχουν οι εκάστοτε υγειονομικές υπηρεσίες.

Μελλοντικές αντιγηραντικές υποσχέσεις...

1. Ραπαμυκίνη ή Σιρόλιμους
Η ραπαμυκίνη απομονώθηκε το 1972 από το βακτήριο Streptomyces hygroscopicus που βρέθηκε στο νησί του Πάσχα, aka Rapa Nui, εξ ου και η ονομασία.

Το φάρμακο, που αναπτύχθηκε ως ανοσοκατασταλτικό, χορηγείται για την πρόληψη της απόρριψης οργάνων μετά

από μεταμόσχευση. Ήταν στις αρχές δεκαετίας του 2000 όταν διαπιστώθηκε ότι παρατείνει σημαντικά τη διάρκεια ζωής των σκουληκιών, των φρουτομυγών, της μαγιάς και των ποντικών.

Η ραπαμυκίνη δρα αναστέλλοντας την πρωτεΐνη mTOR (mechanistic target of rapamycin - μηχανιστικός στόχος της ραπαμυκίνης), η οποία αποτελεί μέρος μιας οδού σηματοδότησης που επηρεάζει τη γήρανση των ανωτέρω οργανισμών.

Σ’ ένα πείραμα, οι ερευνητές χορήγησαν ραπαμυκίνη σε μικρές δόσεις, σε μια ομάδα ποντικών 20 μηνών, η ηλικία των οποίων αντιστοιχεί μ΄αυτήν ενός συνταξιούχου ατόμου. Μετά τρεις μήνες σταμάτησαν τη χορήγηση του φαρμάκου και περίμεναν να δουν πότε θα πεθάνουν. Σημειωτέον ότι το προσδόκιμο ζωής των ποντικών είναι 30 μήνες περίπου. Στα ποντίκια που χορηγήθηκε ραπαμυκίνη παρατηρήθηκε, κατά μέσον όρο, παράταση ζωής 3 μηνών. Ο τελευταίος επιζών πόντιξ πέθανε πάνω από δύο χρόνια μετά την έναρξη του πειράματος, σε ηλικία 3 ετών και 8 μηνών - ισοδύναμο με 140 ανθρώπινα χρόνια περίπου!

Σ’ αυτόν τον τομέα η ραπαμυκίνη δεν έχει δοκιμαστεί σε ανθρώπους, αλλά λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις βιολογικές ομοιότητες μεταξύ ποντικών και ανθρώπων, πολύ πιθανόν να ισχύει και για εμάς. Πάντως κλινικές μελέτες με ανθρώπους για να διαπιστώσουμε αν παρατείνεται η ζωή μας απαιτεί δεκαετίες και προφανώς, κάτι τέτοιο είναι σχεδόν αδύνατο.

Εν τω μεταξύ, πολλοί βιογεροντολόγοι βλέπουν στην ραπαμυκίνη και σε παρόμοια φάρμακα, την καλύτερη ελπίδα που έχουμε για φαρμακολογική επιβράδυνση της διαδικασίας γήρανσης.

Ελπίδες; ...ΕΑΝ στο μεσοδιάστημα δεν φαγωθούμε μεταξύ μας ή αν δεν ξεπεταχτεί κάποιος νέος, δύσκολα αντιμετωπίσιμος ιός, για να μας εξολοθρεύσει ή αν η ανθρωποκινούμενη κλιματική αλλαγή δεν καταστρέψει τον πλανήτη μας και υποχρεωθούμε να επιβιώνουμε σε γυάλες...ή...ή...ή...😟

Πάντως, μετά από την ανακοίνωση της ανακάλυψης των δυνατοτήτων παράτασης ζωής που υπόσχεται η ραπαμυκίνη, κι αφού το φάρμακο είναι συνταγογραφούμενο ως ανοσοκατασταλτικό, πολλοί συνάνθρωποι μας, λάτρεις της αντιγήρανσης, βρίσκουν τρόπους να το προμηθεύονται από το ζοφερό διαδίκτυο, από κάποια φαρμακεία του εξωτερικού με αμφισβητούμενο κύρος ή από προμηθευτές του υπόκοσμου. Δε λέω, πολλά ξένα χάπια είναι καλά, άλλα όμως όχι, οπότε μερικές φορές, αναπόφευκτα, να έχουμε σοβαρές συνέπειες. Τα χάπια αμφιβόλου προέλευσης μπορεί να είναι πλαστά, μολυσμένα, ανασφαλή ή όλα μαζί. Μπορούν να σας αρρωστήσουν, να οδηγήσουν σε επικίνδυνες αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα που ίσως παίρνετε, ακόμη και να σας σκοτώσουν.

Αν λοιπόν παιδιά, καμια φορά διαπιστώσετε, ότι η/ο συνομήλικη/ος κολλητή/ός σας δεν αλλάζει πολύ εμφανισιακά, ξεχειλίζει ενέργεια, πατά εδώ και βρίσκεται εκεί,

ενώ εσείς νιώθετε τα πόδια σας να βαραίνουν, τα κοκκαλάκια σας να μη σας ανήκουν, το δερματάκι σας να ζαρώνει και κρέμεται, έ, τότε... κάτι τρέχει στα γύφτικα...😏...Μήπως η ραπαμυκίνη;

θα μπορούσαν βέβαια να έχουν δίκαιο, και ενώ εμείς ακολουθούμε πιστά το πεπρωμένο μας, οι τολμήσαντες θα κυκλοφορούν μεταξύ μας απολαμβάνοντας την βελτιωμένη λειτουργία της καρδιάς του εγκεφάλου κ.ο.κ.

Ωστόσο, μολονότι η ραπαμυκίνη είναι ένα φάρμακο εγκεκριμένο από τον FDA που χορηγείται σε εκατομμύρια ασθενείς, ορισμένοι επιστήμονες πιστεύουν ότι προκαλεί επιβλαβείς μεταβολικές αλλαγές ή ακόμη και διαβήτη, ως εκ τούτου, δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια ως αντιγηραντικό στον άνθρωπο.

Μετφορμίνη...ως αντιγηραντικό; Είναι για όλους;
Η μετφορμίνη είναι ένα πολύ γνωστό φάρμακο σε άτομα που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 καθώς και στους συγγενείς τους.

Η ιστορία της μετφορμίνης συνδέεται με το φυτό Galega officinalis, ένα παραδοσιακό φυτικό φάρμακο τον οποίο φαίνεται να χρησιμοποιείται στην Ευρώπη από τον Μεσαίωνα, αλλά και στην αρχαία Αίγυπτο.
Το φυτό είναι πλούσιο σε γουανιδίνη, της οποίας η υπογλυκαιμική δράση αποδείχθηκε το 1918. Η μετφορμίνη και παράγωγα της γουανιδίνης, χρησιμοποιήθηκαν για τη θεραπεία του διαβήτη τη δεκαετία του 1920 και του 1930, αλλά λόγω τοξικότητας και της ολοένα αυξανόμενης διαθεσιμότητας της ινσουλίνης, η χρήση τους διεκόπη. Την δεκαετία του 1940, στις έρευνες για αντιελονοσιακά φάρμακα, η μετφορμίνη βγαίνει πάλι από το μπαούλο και διαπιστώνεται εκ νέου η υπογλυκαιμική της ιδιότητα. Το 1957 ο Γάλλος γιατρός Jean Sterne άρχισε να την χρησιμοποιεί στη θεραπεία του διαβήτη.

Πάντως, η μετφορμίνη είναι ένα παρεξηγημένο φάρμακο και δεν έλαβε τότε τη δέουσα προσοχή. Θυμάμαι, στα φοιτητικά μου χρόνια, να μας διδάσκουν ότι λόγω υψηλού κινδύνου γαλακτικής οξέωσης, ήταν επικίνδυνη η χρήση του. Στην πραγματικότητα όμως, υπεύθυνα για τη ζημιά ήταν τα αδελφάκια της μετφορμίνης, ήτοι η φαινφορμίνη και η βουφορμίνη.

Έτσι, εν καιρώ, η μετφορμίνη έπεισε τον επιστημονικούς κύκλους για τις δυνατότητές της και από το 1995 περίπου αποτελεί το φάρμακο πρώτης επιλογής για την αντιμετώπιση του τύπου 2 διαβήτη παγκοσμίως.

Μέχρι σήμερα ένας αυξανόμενος αριθμός μελετών έχει δείξει ότι η μετφορμίνη μπορεί να φρενάρει τη γήρανση και να καθυστερήσει την εμφάνιση ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία, όπως:

1. Μακροπρόθεσμα καρδιαγγειακά οφέλη, τα οποία διαπιστώθηκαν ήδη το 1998, από την Προοπτική Μελέτη Διαβήτη του Ηνωμένου Βασιλείου (UKPDS, UK Prospective Diabetes Study).
2. Αποτελεσματικότητα εναντίον διαφόρων καρκίνων, συμπεριλαμβανομένων αυτών του πνεύμονα, του ήπατος, του παγκρέατος, του μαστού, του παχέος εντέρου και του προστάτη.
3. Παρέμβαση στην παθογένεση της νόσου του Πάρκινσον, διατηρώντας τους νευρώνες, μειώνοντας τη φλεγμονή και προστατεύοντας τις λειτουργίες των μιτοχονδρίων. Είναι μια πολλά υποσχόμενη θεραπεία για τη νόσο του Πάρκινσον, αλλά απαιτούνται ακόμη περαιτέρω μελέτες για την κατανόηση της επίδρασης και της δοσολογίας.
4. Ευεργετικά αποτελέσματα της μετφορμίνης έχουν παρατηρηθεί επίσης σε άτομα πάσχοντα από λιπώδη ηπατοπάθεια μη αλκοολικής αιτιολογίας και σκλήρυνση κατά πλάκας.

Αν και οι τρέχουσες μελέτες βλέπουν στη μετφορμίνη ένα υποσχόμενο αντιγηραντικό φάρμακο, εξακολουθούν να υπάρχουν ανησυχίες που πρέπει να διερευνηθούν κι αυτό δεν ισχύει μόνο για τη μετφορμίνη αλλά γενικά για την έρευνα άλλων ουσιών καθώς και για τους μηχανισμούς αντιγήρανσης.

Καταλήγοντας, αν και η ιδέα παράτασης ζωής στο σύνολό της, διαμέσου αναστολής των παθήσεων της προχωρημένης ηλικίας, είναι πολύ δελεαστική, το ερώτημα των μακροχρόνιων παρενεργειών από τη χρήση αντιγηραντικών φαρμάκων παραμένει ανοικτό. Απαντήσεις θα πάρουν οι απόγονοι μας μετά από δεκαετίες.

ΥΓ – Επειδή ο αγαπημένος μου φίλος Λάκης θέλει πάντα ένα αισιόδοξο τέλος, με..."Happy End"…λέω να του δωρίσω χαπάκια ραπαμυκίνης...για ένα χρόνο😉...

Γιάννης Αρβανιτάκης

ΠΗΓΕΣ
https://www.newscientist.com/definition/rapamycin/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28776081/
https://www.protothema.gr/ugeia/article/718833/-metformini-i-aspirini-tou-21ou-aiona/
https://www.gowinglife.com/is-hibernation-the-secret-to-human-longevity/
https://www.inverse.com/science/what-animal-hibernation-can-reveal-about-longevity
https://www.britannica.com/science/aging-life-process/Anti-aging-and-longevity-research
https://www.menshealth.com/health/a28440858/anti-aging-rapamycin/
https://www.protagon.gr/epikairotita/sti-groilandia-kykloforei-karxarias-etwn-300-isws-kai-500-44342119867
https://en.wikipedia.org/wiki/Greenland_shark
https://www.zooportraits.com/animal-longevity/#:~:text=According%20to%20the%20longevity%20records,found%20across%20South%20East%20Asia.
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/agm2.12135 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7990352/

Το μνημείο Anse Cafard (Le Diamant) στην Μαρτινίκα

Le Memorial de l'Anse Cafard (Le Diamant) 

του Γιάννη Αρβανιτάκη

Γεια σας παιδιά,

έχουμε διαβάσει βιβλία κι έχουμε δει πολλές ταινίες ή ντοκιουμαντέρ που αφηγούνται την εκμετάλλευση συνανθρώπων μας από άλλους ΄΄ανθρώπους΄΄ και τα δεινά που υπέστησαν στο παρελθόν οι μαύροι ή άλλες σκουρόχρωμες φυλές από τους δουλέμπορους. Τραγωδίες απερίγραπτες, ξερριζωμοί, δολοφονίες, βιασμοί, κτηνωδίες που ξεπερνούν κάθε φαντασία ή λογική. Κάθε φορά συγκινούμαστε και βουρκώνουμε, όταν όμως βρεθούμε μπροστά σ' ένα μνημείο που αναφέρεται σε κάποιο τραγικό ιστορικό συμβάν, τότε το άγγιγμα ψυχής, τουλάχιστον για όλους εσάς που γνωρίζω, είναι πολύ βαθύτερο και η συγκίνηση μας εντονότερη. Όσο κι αν μια εικόνα λέει πολλά, άλλο είναι να την βλέπεις ζωντανά.

Σήμερα θα σας φυγαδεύσω πίσω στις 24 Μαρτίου 2006, όταν οδηγώντας στους δρόμους της μακρινής Μαρτινίκας η ματιά μας έπεσε πάνω σε μερικές σιλουέτες που αγνάντευαν το πέλαγος. Δεν γνωρίζαμε γι’ αυτό το μνημείο και από περιέργεια, να δούμε περί τίνος πρόκειται, αποφασίσαμε να πλησιάσουμε. Το αντίκρυσμα και μόνο της τραγικής έκφρασης στα πρόσωπα των αγαλμάτων μας φόρτισε συναισθηματικά κι αρχίσαμε την ανάγνωση του ιστορικού.  

Το μεσημεράκι της 8ης Απριλίου 1830 ο Φρανσουά Ντιζάκ (François Dizac), διευθυντής μιας φυτείας, πρόσεξε ένα πλοίο να κάνει περίεργους ελιγμούς έξω από την ακτή του ακρωτηρίου πάνω από το Anse Cafard (anse = μικρός κόλπος, cafard = κατσαρίδα, και μη με ρωτάτε γιατί ονομάστηκε έτσι, το έψαξα αλλά δεν το βρήκα). Μετά από αρκετή ταλαιπωρία το πλοίο κατάφερε να αγκυροβολήσει γύρω στις 5 το απόγευμα. Εν τω μεταξύ η έντονη φουσκωθαλασσιά

εμπόδιζε τον Ντιζάκ να ρίξει βάρκα στο νερό για να προειδοποιήσει τον καπετάνιο ότι το πλοίο του κινδυνεύει. Τις προσπάθειες επικοινωνίας με σήματα ο καπετάνιος δεν τις πρόσεξε ή τις αγνόησε. Κατά τις 11 το βράδυ ένας τρομακτικός θόρυβος ξύλων που σπάνε, συνοδευόμενος από κραυγές αγωνίας και τρόμου διέσχισαν τον αέρα. Το πλοίο του οποίου το όνομα και η εθνικότητα παραμένουν άγνωστα τσακίστηκε στα βράχια και καταστράφηκε ολοσχερώς.

Ο Ντιζάκ και οι σκλάβοι κατάφεραν να σώσουν 86 άτομα - 26 άνδρες και 60 γυναίκες - όλοι Αφρικανοί που προορίζονταν να πουληθούν ως δούλοι. Τα υπόλοιπα 46 άτομα επί του πλοίου πνίγηκαν και τα σώματά τους ξεβράστηκαν στην ακτή. Όλοι τους ήταν αλυσσοδεμένοι με χειροπέδες. Βγάλτε τα συμπεράσματά σας από τις

φωτογραφίες των αναρτήσεων, γύρω από το μνημείο. Τα κείμενα, τα οποία έχω μεταφράσει εν μέρει, είναι στη γαλλική και αγγλική γλώσσα.

Εκτιμάται ότι το πλοίο μετέφερε γύρω στα 300 άτομα. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες των διασωθέντων αφρικανών, το πλοίο βρισκόταν εν πλω 4 μήνες περίπου και οι περισσότεροι λευκοί καθώς επίσης 70

Τα δεσμά (χειροπέδες) με τα οποία ήταν δεμένοι οι άτυχοι σκλάβοι

μαύροι απεβίωσαν κατα την διαδρομή από αρρώστιες. Τις σορούς των νεκρών τις έριχναν στη θάλασσα.

Οι δουλέμποροι θάφτηκαν στο νεκροταφείο του γειτονικού χωριού Diamant, οι δε Αφρικανοί σε μικρή απόσταση από την ακτή, στο σημείο όπου βρίσκεται το μνημείο.

Το μνημείο Anse Cafard είναι δημιούργημα του Μαρτινικανού γλύπτη Laurent Valére το 1998, στην 150η επέτειο της τελικής κατάργησης της δουλείας στις αποικίες της Γαλλίας. Η δουλεία είχε καταργηθεί για πρώτη φορά το 1794, αλλά αποκαταστάθηκε το 1802.

Εν συνεχεία, στις 8 Φεβρουαρίου 1815, απαγορεύτηκε εκ νέου στο Συνέδριο της Βιέννης και στις 15 Απριλίου 1818 και 25 Απριλίου 1827 επικυρώθηκε νομικά από τη Γαλλία. Εν τούτοις απαγόρευση, ως συνήθως, δεν σήμαινε και κατάργηση! Έτσι το δουλεμπόριο συνεχίστηκε παρανόμως για πολλά ακόμη χρόνια.

Εξαιρετική η έμπνευση και η απόδοση της τραγωδίας από την φαντασία του καλλιτέχνη παιδιά. Δεκαπέντε ανθρωπόμορφα αγάλματα διατεταγμένα σε σχήμα τριγώνου, με κεκλιμμένες τις κεφαλές τους και την βαθειά έκφραση θλίψης χαραγμένης στα πρόσωπά τους, ατενίζουν προς την αφρικανική τους πατρίδα.

Κάθε άγαλμα έχει ύψος 2,5 μέτρων περίπου, ζυγίζει 4 τόνους και είναι θαμμένο στη γη μέχρι τους γοφούς. Η τριγωνική διάταξη των αγαλμάτων παραπέμπει στη διαδρομή του δουλεμπορίου μεταξύ Αφρικής, Αμερικής και Ευρώπης.

Διαδρομή του δουλεμπορίου

Το λευκό είναι το παραδοσιακό χρώμα πένθους στην Καραϊβική. Η άκρη του τριγώνου δείχνει μια πορεία πυξίδας 110 μοιρών προς τη Γουινέα στη Δυτική Αφρική, από την οποία προέρχονταν τα πλοία με τους σκλάβους.

Η μείωση των τιμών της ζάχαρης που προκάλεσε την απώλεια της πολιτικής επιρροής των καλλιεργητών στις αρχές του 1800, οι εξεγέρσεις των σκλάβων το 1789, 1815 και 1822, καθώς επίσης οι εκστρατείες των καταργητών της δουλείας, ώθησαν τη γαλλική κυβέρνηση να τερματίσει τη δουλεία στις Γαλλικές Δυτικές Ινδίες το 1848.

Φίλες και φίλοι, τελειώνοντας θα ήθελα να προσθέσω μερικές γραμμές γι' αυτό το πολύ όμορφο νησί της Καραϊβικής. Η Μαρτινίκα ή Μαρτινίκη είναι μια υπερπόντια περιοχή της Γαλλίας στις Μικρές

Αντίλλες. Μία από τις ανεπίσημες ονομασίες του νησιού είναι "Το Νησί των λουλουδιών" (Ile aux Fleurs) και άλλη μία, επικαλούμενη τη μαγική γοητεία του, είναι ‘’Η Γη των επιστρεφόντων’’ (Pays des Revenants).

Οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού ήταν οι Αραουάκοι ή Αραουάκ, μία από τις φυλές των ιθαγενών λαών των Δυτικών Ινδιών, και αργότερα οι Καλινάγος, Καραΐβοι ή Καρίμπ, ιθαγενής αμερικάνικος λαός που μετανάστευσε προς τα νησιά της Καραϊβικής κατά τα τέλη του 9ου αιώνα μ.Χ. από τη βόρεια Βενεζουέλα.

Το νησί αποικήθηκε από την Γαλλία το 1635, και εκτός από τρεις σύντομες περιόδους βρετανικής κυριαρχίας, παρέμεινε έκτοτε Γαλλική κτήση. Το 1946 η Γαλλική Εθνοσυνέλευση ψήφισε ομόφωνα για να μετατρέψει την αποικία σε υπερπόντιο νομό της Γαλλίας. Στο δημοψήφισμα της 10ης Ιανουαρίου του 2010 οι ψηφοφόροι της Μαρτινίκας απέρριψαν με 80% την πρόταση της Γαλλίας για αυξημένη ημιαυτονομία. Την πρόταση είχε κάνει ο Νικολά Σαρκοζί κατά την επίσκεψή του στην περιοχή το 2009.

Σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση για το 2021, ο πληθυσμός της Μαρτινίκας ανέρχεται σε 374.500 κατοίκους περίπου.

Η περίοδος από τα μέσα Νοεμβρίου μέχρι τέλος Απριλίου είναι

πιστεύω η καλύτερη εποχή για ένα ταξίδι στο νησί. Βροχοπτώσεις παρατηρούνται από τον Ιούνιο έως και τον Οκτώβριο. Ας μη ξεχνάμε και τους τυφώνες που κατά διαστήματα επισκέπτονται την περιοχή.

Εθνική ταυτότητα - Η κοινωνία της Μαρτινίκας απεικονίζει περισσότερο τα χαρακτηριστικά της Γαλλίας παρά των άλλων νησιών της Καραϊβικής. Οι περισσότεροι Μαρτινικανοί, ενώ διαφυλάσσουν τη γαλλική δυτική ινδική πολιτιστική ταυτότητα μέσω της γλώσσας των Κρεολών, της μουσικής, της κουζίνας, των ηθών και παραδόσεων, προτιμούν να μην διακόψουν τους πολιτικούς τους δεσμούς με το γαλλικό έθνος.

Σύμφωνα με ορισμένα λεξικά, το ουσιαστικό ή επίθετο Κρεόλ (Créole) χαρακτηρίζει το άτομο που γεννήθηκε σε πρώην αποικία από Ευρωπαίους γονείς και πέρασε στη γαλλική και αγγλική γλώσσα μεταξύ 1595 και 1605. Η λέξη "crioulo" προέρχεται από το πορτογαλικό criado που σημαίνει υπηρέτης.

Η επίσημη γλώσσα της Μαρτινίκας για την κυβέρνηση, τα σχολεία, τις εφημερίδες και τα μέσα ενημέρωσης είναι η γαλλική. Ωστόσο, η καθομιλούμενη γλώσσα στα περισσότερα ανεπίσημα και

οικογενειακά πλαίσια είναι η κρεολική. Προέρχεται κυρίως από τα γαλλικά με προσμίξεις από αφρικανικές, αμερικάνικες και αγγλικές διαλέκτους. Η γραμματική της κρεολικής είναι απλή και αναπτύχθηκε από την ανάγκη των Αφρικανών σκλάβων να επικοινωνούν μεταξύ τους καθώς επίσης για να κατανοούν τις εντολές των Γάλλων κυρίων τους.

Εθνοτικές Σχέσεις - Οι μπεκέδες (les békés), λευκοί απόγονοι των αρχικών Γάλλων εποίκων, αποτελούν εδώ και καιρό την τοπική ελίτ που προκαλεί ποικίλους βαθμούς δυσαρέσκειας και φθόνου.

Οι φυλετικές προτιμήσεις, εντός του μη λευκού πληθυσμού (προτιμάται το πιο ανοιχτόχρωμο από το σκούρο δέρμα), εξακολουθούν να σηματοδοτούν τις συζυγικές και άλλες κοινωνικές επιλογές. Οι μετρός (metros, συντομογραφία για τους metropolitans, δηλαδή οι λευκοί από τη Γαλλία) θεωρούνται ως ξένοι από όλους τους Μαρτινικανούς.

Οι μετρός συχνά καταλαμβάνουν καλές θέσεις στην κυβέρνηση, στις δημόσια διοίκηση και στην εκπαίδευση, για τις οποίες οι τοπικοί εθνικιστές διαμαρτύρονται, και δικαίως κατά την ταπεινή μου γνώμη. Οι γάμοι μεταξύ Μαρτινικανών και μετρός είναι αρκετά συνηθισμένοι.

Η επιμιξία (metissage) πολλαπλών φυλών και εθνοτήτων, ιδιαίτερα γαλλικών και αφρικανικών αλλά και ανατολικών Ινδιάνων και Κινέζων σε μια σύνθετη, πολυφυλετική κοινωνία, περιλαμβάνει τις αμφιλεγόμενες έννοιες της μαύρης συνείδησης (négritude), της Δυτικής Ινδικότητας (antillanité) και της κρεολιτέ (créolité, διαπολιτισμική σύντηξη με έμφαση στην Καραϊβική).

Αυτά για σήμερα.

Γιάννης Αρβανιτάκης

ΠΗΓΕΣ

Προσωπικές σημειώσεις, ταξιδιωτικά φυλλάδια, εν μέρει μεταφράσεις των αναρτήσεων.

Δύο διαφορετικά εμβόλια κατά της COVID-19: NOVAVAX και VALNEVA!
REGEN-COV (μονοκλωνικά αντισώματα, Casirivimab/Imdevimab)

του Γιάννη Αρβανιτάκη

Γεια σας παιδιά,

καιρός να γράψω πάλι δύο λόγια για τις εξελίξεις σκέφθηκα, και ο συνήθως ύποπτος, αγαπημένος φίλος Λάκης, συνέβαλε με το πραξικοπηματικό δακτυλάκι του... ζητώντας με να γράψω δύο λόγια για τα νέα εμβόλια, NOVAVAX, το οποίο αναμένεται να εγκριθεί στις ΗΠΑ το τέταρτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, και για το VLA2001 της γαλλοαυστριακής εταιρίας VALNEVA, το οποίο διανύει την κλινική φάση ΙΙΙ που αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Οκτώβριο. 

Τα εμβόλια αυτά ίσως να είναι πιο προσιτά για κάποιους παραδοσιακά αγχώδεις, διστακτικούς ή αναποφάσιστους συνανθρώπους μας.

Εκτός όμως από τα προαναφερθέντα εμβόλια θα προσθέσω και μερικές πληροφορίες γενικού ενδιαφέροντος.

Προειδοποιητικά σας λέω, ότι όσο κι αν προσπαθώ να κουτσουρεύω τα άρθρα μου...😏στο τέλος βγαίνουν μεγάλα! Με το...''Ά, να προσθέσω τούτο'', ''Ά, κι αυτό καλό είναι'', πάλι εκεί κατέληξα! Από εσάς εξαρτάται πλέον! Έχετε τον χρόνο και την όρεξη για διάβασμα; Θέλετε να μάθετε δυο πράγματα παραπάνω; Τότε, έστω και αποσπασματικά, συνεχίστε την ανάγνωση!

Προτού ξεκινήσω, φίλες και φίλοι, υπενθυμίζω ότι πάνω από ενάμιση χρόνο η ανθρωπότητα ζει τη μεγαλύτερη πανδημία του 21ου αιώνα, κι ακόμη να καταλάβουμε ότι η μάχη που δίνουμε δεν είναι μόνο εναντίον του ιού αλλά και εναντίον των εαυτών μας. Ο χειρότερος εχθρός μας δεν είναι μόνο η COVID-19 αλλά κάτι ακόμη, εξίσου μεταδοτικό και επικίνδυνο...η ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ!

Δυστυχώς, και λυπάμαι πολύ γι’ αυτό😟, υπάρχουν επιστήμονες διαφόρων κατηγοριών, μεταξύ αυτών δε αρκετοί άσχετοι με την ιατρική, οι οποίοι χωρίς να διαθέτουν τις αντίστοιχες επιστημονικές μελέτες που να αποδεικνύουν ή να υποστηρίζουν τα λεγόμενά τους, σπέρνουν ανασφάλεια και αβεβαιότητα! Σήμερα, αρκεί κάποιος να κατέχει ένα επιστημονικό πτυχίο - αλλά πολλές φορές ούτε καν αυτό – μαζί με την ικανότητα να κατασκευάζει μίγματα αληθοψευδών πληροφοριών, να μεταμορφώνεται σε αυλητή του Χάμελιν και να παρασύρει στο ποτάμι έναν ήδη μπερδεμένο από τα ΜΜΕ πληθυσμό.

Μην ακούτε μόνο ένα άτομο παιδιά, βασανίστε το λιγάκι, ψάχτε κι άλλες πηγές για να δείτε κατά πόσον συμφωνεί ή διαφωνεί η επιστημονική κοινότητα. Μη θαμπώνεστε από ένα δίπλωμα, κι ο πιο έξυπνος άνθρωπος στον κόσμο μπορεί να ισχυρίζεται και να προβάλλει ανυπόστατες πληροφορίες και ασύστολα ψεύδη! Πολλοί εξ αυτών αναζητούν απλώς την δημοσιότητα για να αυτοπροβάλλονται, δίχως να υπολογίζουν τον αντίκτυπο πάνω στους επιστημονικά αδαείς συνανθρώπους μας.

Η ανεύθυνη παραπληροφόρηση ή διάδοση ψευδών ειδήσεων γύρω από την COVID-19 μπορεί(-ουν) όχι μόνο να προκαλέσει(-ουν) βλάβη αλλά και τον θάνατο! Για τις περιπτώσεις θανάτων από τα εμβόλια γνωρίζουμε και υπάρχουν στατιστικές. Τί γίνεται όμως με τους συνανθρώπους μας, οι οποίοι πίστεψαν στα ψεύδη κι έχασαν τη ζωή τους; Πόσοι άραγε να είναι αυτοί... αναρωτιέμαι;

Τον Μάιο του τρέχοντος έτους, σύμφωνα με μία ανακοίνωση του Κέντρου για την Καταπολέμηση του Ψηφιακού Μίσους, στο Λονδίνο (Center for Countering Digital Hate – CCDH), μόλις δώδεκα αντιεμβολιαστές "The Disinformation Dozen" (η δωδεκάδα παραπληροφόρησης) είναι υπεύθυνοι, σχεδόν για τα δύο τρίτα, των παραπλανητικών ισχυρισμών και ψευδών ειδήσεων που κυκλοφορούν στις πλατφόρμες κοινωνικών μέσων.

Πληροφορίες για τα άτομα αυτά θα βρείτε στον σύνδεσμο https://www.counterhate.com/disinformationdozen

Τα ΜΜΕ, από τη δική τους πλευρά, τη δουλειά τους κάνουν και καθήκον τους είναι η ενημέρωση του κόσμου, όμως, ένας σοβαρός δημοσιογράφος πρέπει πρώτα να ερευνά αν τα εκάστοτε λεγόμενα ή γραφόμενα, που είτε αναπαράγονται είτε αναδημοσιεύονται, προέρχονται από έγκυρες πηγές/μελέτες.

ΕΠΙΣΗΜΑΙΝΩ, και γίνομαι κουραστικός, ότι:

• Τα εμβόλια ενάντια της COVID-19 όχι μόνο προστατεύουν το εμβολιασμένο άτομο από τον ιό, αλλά δύνανται επίσης να αποτρέψουν τη μόλυνση άλλων διαμέσου αυτού. Σύμφωνα με τα στοιχεία που διαθέτουμε προς το παρόν, αν ένα εμβολιασμένο άτομο μολυνθεί από τον ιό, το ιικό φορτίο είναι πολύ χαμηλό και ως εκ τούτου η απέκκριση του μειωμένη. Δεν μπορεί να αμφισβητηθεί επίσης, ότι τα εμβόλια προλαμβάνουν τις πιο επιθετικές μορφές της COVID-19 με αποτέλεσμα λιγότερες εισαγωγές στα νοσοκομεία και λιγότερους θανάτους.

Χωρίς να είστε πτυχιούχοι μαθηματικών, σίγουρα διαπιστώσατε ότι στις χώρες με υψηλό ποσοστό εμβολιασμών οι θάνατοι από τον κορωναϊό έχουν περιοριστεί σημαντικά και το 90% περίπου των εισαγωγών στις ΜΕΘ αφορούν ανεμβολίαστα άτομα.

• Εάν τα εμβόλια ήταν πράγματι τοξικά ή επιβλαβή για την υγεία μας, όπως ισχυρίζονται κάποιοι, δεν πιστεύετε ότι μετά από εκατομμύρια εμβολιασμών, θα αντιμετωπίζαμε πολλές σοβαρές παρενέργειες και θανάτους; Και, μη μου πετάξετε τώρα μπροστά τα πολύ λίγα περιστατικά που δημοσιεύτηκαν κατά διαστήματα, τα οποία

στατιστικά ωχριούν μπροστά στα εκατομμύρια εμβολιασμών, αλλά ούτε και τις ελαφρές παρενέργειες που εμφάνισαν ή εμφανίζουν μερικά άτομα!

• Τα περιστατικά του κορωναϊού που καταγράφηκαν παγκοσμίως στις 10 Σεπτεμβρίου ανέρχονταν σε 224,265,652 και οι θάνατοι 4,624,257.

• Σημειωτέον ότι οι μελέτες συνεχίζονται για να διερευνηθεί πόσο καλά αποτρέπεται η σοβαρή πορεία της COVID-19 από τα εμβόλια και σε ποιο βαθμό ο εμβολιασμός μειώνει την μετάδοση και τη μόλυνση άλλων ατόμων.

• Σε εξέλιξη επίσης βρίσκονται μελέτες για να διαπιστωθεί η διάρκεια προστασίας από την COVID-19 μετά τον εμβολιασμό και πόσο γρήγορα μπορεί να επαναμολυνθεί ένα άτομο μετά από μια προηγηθείσα μόλυνση.

• 3η δόση (ή 1η αναμνηστική) – Στην Γερμανία, από 1η Σεπτεμβρίου η 3η δόση συνιστάται σε:

- Όσους έχουν ανάγκη από φροντίδα.
- Ατομα άνω των 80 ετών.
- Ατομα ανοσοκατεσταλμένα.
- Ατομα εμβολιασμένα πλήρως με Vaxzevria (Astra-Zeneca) ή με Janssen (Johnson & Johnson). Στην περίπτωση Janssen βεβαίως θα είναι η 2η δόση.

Προϋπόθεση να έχουν περάσει τουλάχιστον 6 μήνες από τον τελευταίο εμβολιασμό εναντίον της COVID-19.

Η Χώρα μας (το παραθέτω για σύγκριση) ξεκινά την τρίτη δόση σε άτομα με αυξημένο κίνδυνο λόγω νοσημάτων που δυσκολεύουν την οικοδόμηση ανοσίας. Στην ομάδα αυτή ανήκουν:

- Άτομα μεταμοσχευμένα ή ευρισκόμενα σε κατάλογο αναμονής για μεταμόσχευση.
- Καρκινοπαθείς.
- Νεφροπαθείς σε αιμοκάθαρση.
- Άτομα με άλλα χρόνια σοβαρά προβλήματα ή νοσήματα σε ειδική θεραπεία που μειώνουν την αμυντική αντίδραση του οργανισμού και καθιστούν τα άτομα ευάλωτα.

Θα ακολουθήσουν ομάδες ατόμων που διαμένουν σε μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων και άτομα άνω των 60 ετών.
https://ourworldindata.org/explorers/coronavirus-data-explorer
https://www.webmd.com/lung/news/20210826/docs-spreading-false-covid-info-lose-licenses
https://www.worldometers.info/coronavirus/


NOVAVAX

Σε αντίθεση με τα προηγουμένως εγκεκριμένα στην Ευρώπη εμβόλια, το εμβόλιο Novavax NVX -CoV2373 δεν ανήκει στην κατηγορία των εμβολίων mRNA (Biontech, Moderna), ούτε αυτών που χρησιμοποιούν ιό ως φορέα (AstraΖeneca και Johnson & Johnson).

Το εμβόλιο περιέχει ήδη νανοσωματίδια από την εργαστηριακή έκδοση της διάσημης πλέον πρωτεΐνης της ακίδας του Sars-CoV-2, η οποία μόνη της είναι ακίνδυνη και δεν μπορεί να προκαλέσει νόσο.

Όταν εισέλθει στο σώμα, το ανοσοποιητικό μας σύστημα αντιδρά και παράγει αντισώματα εναντίον της, τα οποία μας προστατεύουν από μελλοντικές μολύνσεις.

Σε αντίθεση με τα εμβόλια mRNA, στο εμβόλιο Novavax η πρωτεΐνη της ακίδας είναι ήδη προπαρασκευασμένη και έτσι παρακάμπτεται η φάση στην οποία το σώμα πρέπει να παράγει πρώτα την ίδια την πρωτεΐνη.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η μέθοδος που χρησιμοποιεί η εταιρία Novavax για την παραγωγή πρωτεΐνης της ακίδας, και συγκεκριμένα κύτταρα νυχτοπεταλούδας (σκώρου). Η διαδικασία έχει ως εξής:

1. Επιλογή των γονιδίων που είναι υπεύθυνα για την παραγωγή αντιγόνων SARS-CoV-2, στην προκειμένη περίπτωση της πρωτεΐνης της ακίδας.       
2. Τα γονίδια φορτώνονται σε έναν βακουλοϊό, έναν ιό που προσβάλλει μόνο έντομα. Μην ανησυχείτε...για τον βακουλοϊό κι εγώ δεν ήξερα πολλά!
3. Ο βακουλοϊός, με τη σειρά του, μολύνει τα κύτταρα της νυχτοπεταλούδας και αναπαράγεται μέσα σε αυτά.
4. Μ’ αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται πολλές πρωτεΐνες της ακίδας.
5. Οι ερευνητές εξάγουν και καθαρίζουν τις πρωτεΐνες της ακίδας από ανεπιθύμιτα συστατικά.
6. Ως ανοσοενισχυντικό χρησιμοποιείται το προσθετικό Matrix-M από μια σαπωνίνη που εκχυλίζεται από τον φλοιό του σαπονοδέντρου (Quillaja saponaria) το οποίο καθιστά δυνατή την επίτευξη ανοσίας με μια μικρότερη δόση πρωτεΐνης της ακίδας.

Πληροφοριακά, οι σαπωνίνες απαντώνται σε διάφορα είδη φυτών όπως π.χ. τα φασόλια, τη γλυκόριζα, τα όσπρια, ο αρακάς κ.τ.λ. Χρησιμοποιούνται στη φαρμακολογία, στη γεωργία, στις ζωοτροφές, στα κτηνιατρικά εμβόλια κ.τ.λ., ξέφυγα όμως πάλι. Περισσότερα για σαπωνίνες στον σύνδεσμο:

https://el.taylrrenee.com/obrazovanie/88716-saponiny-chto-eto-takoe-harakteristika-opisanie.html

Τώρα βέβαια, αν κάποια/-ος ανήκει στην κατηγορία των συνομωσιολόγων, εμβολιοαρνητών, ψεκασμένων και Σια... ίσως φανταστεί ότι το εμβόλιο θα αλλάξει το DNA του και θα μεταμορφωθεί σε νυχτοπεταλούδα! Έ, ποιος ξέρει;;;😏

Το εμβόλιο NVX-CoV2373 χορηγείται επίσης σε δύο δόσεις. Τον Ιούνιο που μας πέρασε, η εταιρία Novavax ανακοίνωσε ότι σε μια μελέτη Φάσης ΙΙΙ η αποτελεσματικότητα του εμβολίου έφθασε στο 90,4%.

Πάντοτε σύμφωνα με την φαρμακευτική εταιρία, στη μελέτη έλαβαν μέρος 29.960 άτομα από τις ΗΠΑ και το Μεξικό, και σε γενικές γραμμές η ανεκτικότητα του εμβολίου ήταν καλή. Οι συμμετέχοντες ανέφεραν προσωρινό πόνο στο σημείο της ένεσης, κόπωση, πονοκέφαλο και μυαλγίες.

Η αρμόδια Επιτροπή της ΕΕ ανακοίνωσε ότι, κατόπιν συμφωνίας με την εταιρία, αρχικά εξασφάλισε για τα κράτη μέλη 100 εκατομμύρια δόσεις Novavax, με τη δυνατότητα αγοράς άλλων 100 εκατομμυρίων μόλις το εμβόλιο εγκριθεί από την ΕΜΑ (Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων).

                                                                                        ~~~~~~~~~~~~

Ως γνωστόν, μέχρι σήμερα, η χορήγηση των εμβολίων COVID-19 συνιστάται να γίνεται μόνη της, δηλαδή να τηρείται ένα ελάχιστο χρονικό διάστημα 14 ημερών πριν ή μετά τη χορήγηση οποιωνδήποτε άλλων εμβολίων. Αυτό οφείλεται στην ανάγκη παρακολούθησης επειδή αυτά τα εμβόλια ήταν καινούρια και όχι λόγω ανησυχιών για την ασφάλεια ή την ανοσογονικότητα

Ωστόσο, σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών των ΗΠΑ (Centers for Disease Control and Prevention), έχουν συλλεχθεί σημαντικά δεδομένα σχετικά με την ασφάλεια των εμβολίων COVID-19 που έχουν εγκριθεί από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA - Food and Drug Administration), ούτως ώστε να μπορούν τώρα να χορηγηθούν χωρίς τη μεσολάβηση χρονικής περιόδου με τα άλλα εμβόλια.

Εντούτοις, προς το παρόν, εξακολουθεί να ισχύει το 14ήμερο. Πιστεύω ότι σύντομα θα μας δοθούν νέες οδηγίες. Η υπευθυνότητα της απόφασης πάντως θα παραμένει στα χέρια των θεράποντων γιατρών.

Εν τω μεταξύ, η εταιρία ξεκίνησε ήδη δοκιμές του εμβολίου Covid-NanoFlu, έναν συνδυασμό του NVX-CoV2373 και του αντιγριπικού NanoFlu με ανοσοενισχυντικό το προσθετικό Matrix-M σε ένα σκεύασμα. Τα αποτελέσματα της μελέτης αναμένονται στο πρώτο εξάμηνο του 2022.
https://www.cdc.gov/vaccines/covid-19/clinical-considerations/covid-19-vaccines-us.html#Coadministration
https://www.vfa.de/de/arzneimittel-forschung/woran-wir-forschen/impfstoffe-zum-schutz-vor-coronavirus-2019-ncov

VALNEVA

Είναι το μόνο εμβόλιο, κατά της Covid-19, στην Ευρώπη που χρησιμοποιεί ολόκληρο τον ιό αδρανοποιημένο, που σημαίνει ότι δεν έχει την ικανότητα να πολλαπλιασιαστεί ούτε να προκαλέσει νόσο.

Το εμβόλιο της γαλλοαυστριακής εταιρίας Valneva, με την προσωρινή ονομασία VLA2001, βασίζεται σε δοκιμασμένη τεχνολογία παραγωγής εμβολίων όπως π.χ. κατά της πολιομυελίτιδας και ορισμένων τύπων ενάντια της γρίπης. Εδώ και μερικά χρόνια, η εταιρία διαθέτει ήδη ένα εμπορικά διαθέσιμο εμβόλιο κατά της ιαπωνικής εγκεφαλίτιδας, κατασκευασμένο με την ίδια τεχνολογία.

Αυτή η προσέγγιση ανάπτυξης εμβολίων παρέχει στο ανοσοποιητικό μας σύστημα όλα τα δομικά συστατικά του SARS-CoV-2 και όχι μόνο την πρωτεΐνη της ακίδας, όπως κάνουν πολλά άλλα εμβόλια κατά της COVID-19.

Η προφανής δυνατότητά του να προκαλεί μια γενικότερη

ανοσοαπόκριση έναντι του SARS-CoV-2, αντί να βασίζεται μόνο στην πρωτεΐνη της ακίδας (spike protein), έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον διαφόρων χωρών.

Πιθανόν, αυτό το εμβόλιο να είναι αποτελεσματικότερο κατά των ήδη γνωστών μεταλλάξεων και κατά αυτών που μπορεί να εμφανιστούν μελλοντικά. Υπάρχουν επίσης ελπίδες ότι τα εμβόλια που χρησιμοποιούν αυτήν την τεχνολογία θα είναι σε θέση να παρέχουν προστασία για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Οψόμεθα!

Σύμφωνα με την εταιρία, δεν έχουν προκύψει προβλήματα ασφάλειας ή σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες κατά τη διάρκεια των πρώιμων κλινικών δοκιμών με το VLA2001.

Η Valneva έχει υποβάλει αίτηση κυλιόμενης διαδικασίας έγκρισης στη Βρετανική Αρχή Έγκρισης (The Medicines and Healthcare products Regulatory Agency – MHRA) για το εμβόλιο VLA2001.

Σύμφωνα με τον κατασκευαστή, αναμένεται να απαιτηθούν δύο δόσεις του εμβολίου σε απόσταση 28 ημερών.

Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των αδρανοποιημένων εμβολίων ολόκληρου του ιού:

- Ως απλούστερη μορφή εμβολίων μπορεί να παραχθεί γρήγορα και εύκολα.
- Είναι πολύ ανοσογόνα και εμφανίζουν σχεδόν όλα τα σχετικά αντιγόνα για να προκαλέσουν ανοσοαπόκριση.
- Εκτός των αντισωμάτων, προκαλείται ο σχηματισμός μόνο των βοηθητικών Τ κυττάρων CD4 + τα οποία, όπως υποδηλώνει κι η ονομασία τους, βοηθούν άλλα ανοσοκύτταρα να απελευθερώσουν κυτοκίνες.

- Σε αντίθεση με τα εμβόλια mRNA ή ιών φορέων, οι αδρανοποιημένοι ιοί δεν μπορούν να ενεργοποιήσουν την παραγωγή κυτταροτοξικών CD8 + Τ κυττάρων ή φονικών Τ κυττάρων τα οποία είναι σε θέση να εξουδετερώσουν άμεσα κύτταρα μολυσμένα με ιό.

ΜΟΝΟΚΛΩΝΙΚΑ ΑΝΤΙΣΩΜΑΤΑ έναντι ΕΜΒΟΛΙΩΝ

Φίλοι κι ασθενείς, συχνά με ρωτούν για τον ρόλο που παίζουν τα μονοκλωνικά αντισώματα. Προσθέτω λοιπόν μερικές γραμμές με την ελπίδα να λύσω κάποιες απορίες.

Τα μονοκλωνικά αντισώματα είναι όπως και τα αντισώματα που παράγει ο οργανισμός μας για την καταπολέμηση διαφόρων ιών και άλλων εισβολέων, μόνο που παράγονται στα εργαστήρια των φαρμακευτικών εταιριών. Στην περίπτωση του κορωναϊού είναι σχεδιασμένα να στοχεύουν την πρωτείνη της ακίδας, κάτι σαν έξυπνα βλήματα δηλαδή, με αποτέλεσμα να την δεσμεύσουν και συνεπώς να εμποδίσουν τη διείσδυση του ιού στο κύτταρο. Όταν ο ιός δεν μπορεί να εισέλθει στα κύτταρα, δεν μπορεί πλέον να αναπαραχθεί και να συνεχίσει την εξάπλωσή του στο σώμα.

Τώρα, εάν ένα άτομο ήδη νοσεί, αυτό σημαίνει ότι τα μονοκλωνικά αντισώματα μπλοκάρουν την εκδήλωση σοβαρών συμπτωμάτων

που θα απαιτούσαν νοσηλεία. Εάν πάλι έχει εκτεθεί, τα μονοκλωνικά αντισώματα μπορούν να το προστατεύσουν από τον ιό και να το εμποδίσουν να αρρωστήσει.

Κλινικές δοκιμές μας δείχνουν ότι η θεραπεία με τον συνδυασμό δύο μονοκλωνικών αντισωμάτων της Regeneron, (Casirivimab/Imdevimab κασιριβιμάμπη και ιμντεβιμάμπη), μειώνει τη νοσηλεία ή τους θανάτους που σχετίζονται με την COVID-19 σε ασθενείς υψηλού κινδύνου κατά 70% περίπου.

Η Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) εξουσιοδότησε το REGEN-COV για επείγουσα χρήση (Emergency Use Autorisation EUA), ως προφύλαξη, μόνο μετά την έκθεση στον SARS-CoV-2 σε ενήλικες και παιδιά ηλικίας 12 ετών και άνω που ζυγίζουν τουλάχιστον 40 κιλά. Το φάρμακο δεν έχει εγκριθεί ως προφύλαξη από τη μόλυνση με κορωναϊό ούτε αντικαθιστά το εμβόλιο .

Καθώς ο κορωναϊός μεταλλάσσεται, τα μονοκλωνικά αντισώματα που είναι σχεδιασμένα να στοχεύουν την αρχική μορφή του ιού μπορεί να απωλέσουν εν μέρει την αποτελεσματικότητά τους.

Ο χρόνος είναι κρίσιμος για τα μονοκλωνικά αντισώματα. Όσο νωρίτερα χορηγηθούν τόσο πιο αποτελεσματική θα είναι η θεραπεία ή η πρόληψη της COVID-19, λέει η λοιμωξιολόγος Lindsay Petty του Πανεπιστήμιου Μίσιγκαν, όχι όμως 10 μέρες μετά την έναρξη των συμπτωμάτων.

Καλύτερα μέσα στις πρώτες 4 έως 5 ημέρες, συμπληρώνει ο επίσης λοιμωξιολόγος David Wohl από το Πανεπιστήμιου της Βόρειας Καρολίνας

Τα μονοκλωνικά αντισώματα έχουν εγκριθεί αρχικά για ενδοφλέβια χορήγηση, σε ειδικά κέντρα κυρίως. Εν τούτοις μια πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι αν είναι αναγκαίο μπορούν επίσης να ενεθούν και στην κοιλιά.

Ο FDA έχει διευρύνει προσφάτως τον κατάλογο των υποκείμενων νοσημάτων που συμπεριλαμβάνονται στην κατηγορία υψηλού κινδύνου για σοβαρή COVID-19, ήτοι άτομα με αρτηριακή υπέρταση, καρδιακές παθήσεις, αυτοάνοση διαταραχή, δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) άνω των 30, καθώς επίσης ασθενείς που παίρνουν ανοσοκατασταλτικά φάρμακα και εγκυμονούσες.

Τα εμβόλια βεβαίως υπερτερούν των μονοκλωνικών αντισωμάτων επειδή ενεργοποιούν και προετοιμάζουν το ανοσοποιητικό σύστημα, ούτως ώστε όταν ο οργανισμός μας προσβληθεί από τον ιό να αντιδράσει αμέσως. Με απλά λόγια, το ανοσοποιητικό μας σύστημα φτιάχνει τα απαιτούμενα αντισώματα προτού ακόμη τα χρειαστούμε.

Φίλες και φίλοι, τελειώνοντας, επαναλαμβάνω εκ νέου, ότι τα γραφόμενα μου βαζίζονται πάντοτε σε έγκυρες επιστημονικές πηγές, στην διεθνή βιβλιογραφία και σε προσωπικές μου εμπειρίες. Δεν είναι οδηγίες αλλά πληροφορίες! Για οτιδήποτε σχετικό να συμβουλέβευεστε πάντοτε τον οικογενειακό ή θεράποντα γιατρό σας!

Ευχαριστώ για τον χρόνο σας.

Γιάννης Αρβανιτάκης

ΠΗΓΕΣ

https://www.pei.de/SharedDocs/Downloads/DE/newsroom/dossiers/regncov-2-fachinformation.pdf?__blob=publicationFile&v=5
https://www.aerzteblatt.de/nachrichten/117138/COVID-19-Zweiter-Hersteller-meldet-Wirkung-von-Antikoerper-Praeparaten-bei-ambulanten-Patienten
https://www.fda.gov/drugs/drug-safety-and-availability/fda-authorizes-regen-cov-monoclonal-antibody-therapy-post-exposure-prophylaxis-prevention-covid-19
https://www.pharmazeutische-zeitung.de/erster-ganzvirus-impfstoff-gegen-covid-19-wird-geprueft-127618/
https://www.hna.de/gesundheit/infektionsverstaerkende-antikoerper-nach-corona-impfung-ade-effekt-als-theoretisches-risiko-90943443.html
https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/expect/after.html
https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/facts.html
https://iarvan-hellas.blogspot.com/2021/02/blog-post.html (περί εμβολίων)
https://iarvan-hellas.blogspot.com/2020/12/covid-19-sars-cov-2-17-2020.html
https://www.ophthalmologytimes.com/view/aavcovid-vaccine-a-combination-of-factors-harnessing-covid-19
https://theconversation.com/whats-the-valneva-covid-19-vaccine-the-french-shot-thats-supposed-to-be-variant-proof-160345
https://www.hna.de/verbraucher/corona-impfstoff-tot-impfstoff-valneva-impfung-vla2001-zulassung-pandemie-hna-zr-90954797.html
https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/de/IP_21_4061

Άνοια ή νόσος του Alzheimer - Aducanumab, το νέο φάρμακο για τη θεραπεία της νόσου

Φίλες και φίλοι,

Στις 7 Ιουνίου 2021, η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA, Food and Drug Administration) των ΗΠΑ ενέκρινε την ουσία αντουκανουμάμπη (aducanumab) για τη θεραπεία της νόσου του Αλτσχάιμερ. Εν συνεχεία όλα τα ΜΜΕ έσπευσαν να μοιράσουν ελπίδες στους πάσχοντες συνανθρώπους μας, αλλά κυρίως στις οικογένειές τους, που βλέπουν με απόγνωση, τους

αγαπημένους τους να φθίνουν εγκεφαλικά και να μετατρέπονται βαθμιαίως σε αγνώστους, ενώ οι δυνατότητες βοήθειας που μπορούν να προσφέρουν είναι περιορισμένες!

Προ ημερών υποσχέθηκα, στη φίλη μας Λίτσα Κασάπη Χαρετίδου και στον φίλο μας Λάκη, να γράψω λίγα λόγια για το νέο φάρμακο εναντίον της νόσου του Alzheimer, όπως γνωρίζετε όμως, πολλές φορές, τα λίγα λόγια δεν είναι αρκετά. Έτσι, προς καλύτερη κατανόηση των πραγμάτων, σκέφθηκα να συνδυάσω το θέμα της έγκρισης του φαρμάκου με τη νόσο.

Ενδομύχως εύχομαι να είναι πράγματι μια πρωτοποριακή ανακάλυψη για την αποτελεσματική καταπολέμηση της νόσου! Έχουν όμως έτσι τα πράγματα; Μήπως βιάστηκαν οι ειδικοί να αδειοδοτήσουν το φάρμακο;

Δεν είμαι ο ειδικός και ό,τι γράφω βασίζεται σε άρθρα επιστημονικών ανακοινώσεων, ωστόσο μερικά από τα ερωτήματα που θέτω πηγάζουν από τις αυστηρά προσωπικές μου σκέψεις ή απόψεις.

Όσο μεγαλώνουμε, ο εγκέφαλός μας αλλάζει, αλλά η νόσος του Αλτσχάιμερ και οι σχετικές άνοιες δεν αποτελούν αναπόσπαστο ούτε αναπόφευκτο τμήμα

της γήρανσης. Σημειωτέον, ότι έως και το 40% των περιπτώσεων άνοιας μπορεί να προληφθεί ή τουλάχιστον να επιβραδυνθεί η εξέλιξή τους.

Η φυσιολογική γήρανση του εγκεφάλου μπορεί να σημαίνει χαμηλότερες ταχύτητες επεξεργασίας και περισσότερα προβλήματα σε περίπλοκες (δι)εργασίες, αλλά η μνήμη ρουτίνας, οι δεξιότητες και οι γνώσεις είναι σταθερές και μπορεί ακόμη να βελτιωθούν με την πρόοδο της ηλικίας. Το να ξεχνάμε περιστασιακά πρόσφατα γεγονότα, όπως π.χ. το όνομα ενός ατόμου που μόλις γνωρίσαμε ή που αφήσαμε τα κλειδιά μας, είναι κάτι φυσιολογικό.

Το 1901 ο Γερμανός νευρολόγος, ψυχίατρος Alois Alzheimer περιέγραψε πρώτη φορά την ''Ασθένεια της λήθης'', η οποία σήμερα φέρει το όνομα του και αποτελεί την πιο κοινή μορφή άνοιας.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, στην Ευρωπαϊκή Ένωση ζουν σήμερα περίπου 7,9 εκατομμύρια ασθενείς με άνοια. Όταν συμπεριλάβουμε άλλα 10

ευρωπαϊκά κράτη μέλη της ''Αλτσχάιμερ Ευρώπη'' (Alzheimer Europe), συν της Νορβηγίας, της Ισλανδίας και της Μεγάλης Βρετανίας, ο αριθμός ανέρχεται στα 9,8 εκατομμύρια. Εξ αυτών τα 6,7 εκατομμύρια είναι γυναίκες και τα 3,1 άνδρες. Μέχρι το 2050, οι ειδικοί προβλέπουν σχεδόν διπλασιασμό των περιπτώσεων άνοιας στην Ευρώπη.

Το 2020 στις ΗΠΑ, 5,8 εκατομμύρια Αμερικανοί ζούσαν με τη νόσο του Αλτσχάιμερ. Οι εκτιμήσεις για το 2060 ανεβάζουν τον αριθμό στα 14 εκ. άτομα.

Η νόσος του Αλτσχάιμερ, που ανάλογα με την ηλικία έναρξης, διακρίνεται σε προγεροντική (πριν από 65 ετών) και γεροντική άνοια (μετά από 65 χρόνια), εκδηλώνεται μέσω διαταραχών της μνήμης, όπου η μακροχρόνια μνήμη εξακολουθεί να διατηρείται για μεγάλο χρονικό διάστημα, καθώς επίσης, αργότερα, με προβλήματα προσανατολισμού και εύρεσης λέξεων. Αρχικά, η απώλεια μνήμης είναι ήπια αλλά χειροτερεύει προοδευτικά μέχρι που το άτομο χάνει την ικανότητά του να συνεχίσει μια κουβέντα και παύει να ανταποκρίνεται στο περιβάλλον. Η νόσος προσβάλλει περιοχές του εγκεφάλου που ελέγχουν τη σκέψη, τη μνήμη (ιππόκαμπος) και τη γλώσσα.
Οι προσβληθέντες διατηρούν συνήθως την εξωτερική τους εμφάνιση για πολύ χρόνο ακόμη.

Ιστοπαθολογικά χαρακτηριστικά της νόσου αποτελούν οι πλάκες βήτα-αμυλοειδούς και τα ινίδια πρωτεΐνης ταυ (από το ελληνικό γράμμα τ) ή του Αλτσχάιμερ.

Όσον αφορά τη διαγνωστική, εκτός από το ιστορικό και τη φυσική εξέταση, μπορούμε να συλλέξουμε πληροφορίες μέσω νευροψυχολογικών δοκιμών, εργαστηριακών και απεικονιστικών εξετάσεων. Προκειμένου να εξακριβωθεί η διάγνωση, είναι απαραίτητο να αποκλειστούν άλλες αιτίες.

Διαφορική διαγνωστική

Ήπια γνωστική εξασθένηση
Ψευδοάνοια κατάθλιψης
Παραλήρημα
Άλλες πρωτογενείς μορφές άνοιας
        α. Αγγειακή άνοια
        β. Μετωπική άνοια
        γ. Άνοια σώματος Lewy
Σύνδρομα δευτερογενούς άνοιας

Προδιαθεσικοί παράγοντες

° Ηλικία - Ο πιο γνωστός παράγοντας κινδύνου για τη νόσο του Αλτσχάιμερ. Μετά την ηλικία των 65 ετών ο αριθμός των ατόμων που ζουν με την ασθένεια διπλασιάζεται κάθε 5 χρόνια.

° Οικογενειακό ιστορικό - Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η γενετική μπορεί να παίζει ρόλο στην ανάπτυξη της νόσου του Alzheimer, ωστόσο, αν και έχουν εντοπιστεί αρκετά αιτιολογικά υπεύθυνα γονιδιακά ελαττώματα (χρωμοσώματα 14, 19, 21), τα γονίδια δεν σημαίνουν καταδίκη! Η ακριβής παθογένεια της πάθησης παραμένει ασαφής.

Ένας υγιεινός τρόπος ζωής μπορεί να συμβάλλει στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης της νόσου. Δύο μεγάλες, μακροχρόνιες μελέτες υποδεικνύουν ότι επαρκής σωματική δραστηριότητα, θρεπτική διατροφή, περιορισμένη κατανάλωση αλκοόλ και αποχή από το κάπνισμα μπορούν να μας βοηθήσουν ν’ αποφύγουμε δυσάρεστες εξελίξεις. Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα σχετικά με τις μελέτες, ακούστε το κάτωθι σύντομο podcast στην αγγλική γλώσσα: https://tools.cdc.gov/medialibrary/index.aspx#/media/id/402234

° Μόρφωση, διατροφή και περιβάλλον - Οι ερευνητές μελετούν εάν αυτοί οι παράγοντες επηρρεάζουν την ανάπτυξη της νόσου του Alzheimer.

° Υγιείς συμπεριφορές – Όλο και περισσότερα επιστημονικά δεδομένα μας υποδεικνύουν ότι υγιείς συμπεριφορές, που αποδεδειγμένα επέδειξαν προληπτική επίδραση κατά του καρκίνου, του σακχαρώδους διαβήτου και των καρδιακών παθήσεων, μπορούν επίσης να ελαττώσουν τον κίνδυνο υποκειμενικής γνωστικής μείωσης.

Συμπτωματολογία της νόσου του Alzheimer; Προειδοποιητικές ενδείξεις, αλλά και σημάδια της νόσου στην εξέλιξή της

Εκτός από τα προβλήματα μνήμης, ένα άτομο με συμπτώματα της νόσου του Alzheimer μπορεί να εμφανίσει ένα ή περισσότερα από τα κάτωθι:

- Απώλεια προσανατολισμού εντός οικείου χώρου. Ο ασθενής χάνεται μέσα στο σπίτι του.
- Επαναλήψεις ερωτήσεων.
- Συμπτωματολογία κατάθλιψης.
- Αδυναμία εκτέλεσης συνηθισμένων καθημερινών εργασιών στο σπίτι, στη δουλειά ή στον ελεύθερο χρόνο.
- Προβλήματα με τη διαχείριση χρημάτων και τις πληρωμές λογαριασμών.
- Κακή ή μειωμένη κρίση.
- Ο ασθενής τοποθετεί προσωπικά ή μη αντικείμενα σε λανθασμένους χώρους και δεν μπορεί κατόπιν να τα βρει.
- Διαταραχές ύπνου.
- Αλλαγές συμπεριφοράς, διάθεσης ή προσωπικότητας.
- Συναισθηματική αστάθεια, όπως απάθεια, αδιαφορία, εκρήξεις επιθετικής συμπεριφοράς, ευσυγκινησία.
- Ψυχωτικά φαινόμενα παρανοϊκού χαρακτήρα.

ΣΗΜΕΙΩΣΤΕ ΟΜΩΣ ΦΙΛΕΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΙ...
ΑΚΟΜΗ ΚΙ ΑΝ ΕΣΕΙΣ Η ΕΝΑ ΔΙΚΟΣ ΣΑΣ ΠΡΟΣΩΠΟ ΕΜΦΑΝΙΖΕΙ ΚΑΠΟΙΕΣ Η ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΡΟΑΝΑΦΕΡΘΕΝΤΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ, ΔΕΝ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΩΣ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΝΟΣΟΣ ΤΟΥ ΑΛΤΣΧΑΙΜΕΡ.

Δεν εισέρχομαι σε περισσότερες λεπτομέρειες γύρω από τη διάγνωση.

Θεραπεία

Δυστυχώς, μέχρι στιγμής η νόσος του Alzheimer παραμένει ανίατος. Εν τούτοις, διαθέτουμε ορισμένα φαρμακευτικά παρασκευάσματα και μερικές μη φαρμακευτικές υποστηρικτικές μεθόδους οι οποίες συνδυαζόμενες επιβραδύνουν κάπως την πορεία της νόσου.

Στην ελαφρά και μέτρια μορφή της νόσου χρησιμοποιούνται οι αναστολείς της ακετυλοχολινεστεράσης δονεπεζίλη (donepezil), γκαλανταμίνη (galantamine) και ριβαστιγμίνη (rivastigmine).

Στη μέτρια έως σοβαρή μορφή της νόσου η μεμαντίνη, μια ουσία που ανταγωνίζεται τους υποδοχείς της NMDA (= N-Methyl-D-Aspartat) μπορεί να βελτιώσει κάπως τα συμπτώματα.

Δεν συνιστάται η ταυτόχρονη χορήγηση αναστολέων της ακετυλοχολινεστεράσης και μεμαντίνης.

Πάντοτε θα πρέπει να προηγείται η κριτική αξιολόγηση των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων μιας φαρμακευτικής αγωγής και να έπεται η κοινή λήψη αποφάσεων με τους ασθενείς (εφ’ όσον είναι εφικτό), τους συγγενείς και, εάν θεωρηθεί απαραίτητο, με τους περιθάλποντες.

Στόχος μας είναι να ενισχύσουμε, όσο το δυνατόν καλύτερα, την καθημερινή λειτουργικότητα των ασθενών και να προσπαθήσουμε να διατηρήσουμε τις όποιες ικανότητες εξακολουθούν να υπάρχουν. Αρωγοί στην προσπάθεια αυτή, η ψυχοθεραπεία, με την προϋπόθεση βεβαίως να είναι το άτομο επιδεκτικό στη θεραπεία και η ψυχοκοινωνική φροντίδα.

Ας περάσουμε τώρα στην αντουκανουμάμπη το διαφημιζόμενο νέο φάρμακο.

Πριν από την έγκριση

Οι ομάδες ασθενών και οικογενειών / συγγενών, που χρόνια τώρα ανυπόμονα περίμεναν μια θεραπεία, ασκούσαν πίεση για την έγκριση του φαρμάκου και ενάντια στις αντιρρήσεις διαφόρων διακεκριμένων εμπειρογνωμόνων στο πεδίο της άνοιας Alzheimer, το φάρμακο ενεκρίθει από την ανεξάρτητη συμβουλευτική επιτροπή του FDA.

"Δεν πρέπει να εγκριθεί, επειδή δεν έχουν αποδειχθεί ουσιαστικά στοιχεία αποτελεσματικότητας", είχε δηλώσει ο Dr Lon Schneider, διευθυντής του Κέντρου της νόσου Alzheimer (California Alzheimer Disease Center) στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας και ένας από πολλούς ερευνητές που συνέβαλαν στην διεξαγωγή μιας των δοκιμών με aducanumab. "Υπάρχει πολύ μικρή πιθανότητα ότι αυτό θα καλύψει τις ανάγκες των ασθενών", είχε συμπληρώσει.

Τα ίδια περίπου δήλωσε και ο Dr G. Caleb Alexander, παθολόγος, επιδημιολόγος, μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής FDA και ειδικός για την ασφάλεια και αποτελεσματικότητα των φαρμάκων στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Johns Hopkins Bloomberg. Μεταξύ άλλων, ο Dr Alexander είπε: ''Απλώς, με τις μέχρι σήμερον κοινοποιήσεις, λόγω της απουσίας στοιχείων που αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα του προϊόντος, δεν διακρίνω μια οδό έγκρισης του φαρμάκου.’’

Ωστόσο, ιατρικές συναντήσεις και παρουσιάσεις της FDA αναφέρουν ότι τα στοιχεία παρέχουν γνωστικό όφελος. Σημειωτέον επίσης ότι αρκετοί ειδήμονες της νόσου Alzheimer, των οποίων οι εμπειρίες συμπεριλαμβάνουν συμβουλευτικές υπηρεσίες για τη Biogen, έγραψαν προσφάτως ότι η αντουκανουμάμπη ’'''επιτυγχάνει το επίπεδο της ουσιαστικής αποτελεσματικότητας με επαρκή ασφάλεια’’ (“...achieves the standard of meaningful efficacy with adequate safety”).

Η συζήτηση εστιάζει σε δύο ανολοκλήρωτες δοκιμές φάσης 3 που αντιφάσκουν μεταξύ τους. Η μία υποδεικνύει ότι μια υψηλή δόση θα μπορούσε να επιβραδύνει ελαφρώς τη φθίνουσα γνωστική ικανότητα του ατόμου, ενώ η άλλη δεν επέδειξε κανένα όφελος. Η Biogen, με τη σειρά της, λέει ότι δεδομένης της ανάγκης για φάρμακα εναντίον της νόσου του Αλτσχάιμερ, μια θετική δοκιμή συν τα αποτελέσματα μιας μικρής δοκιμής ασφάλειας και η ικανότητα του aducanumab να μειώσει μια βασική πρωτεΐνη, θα πρέπει να δικαιολογεί την έγκριση.

Η FDA ακολουθεί, συνήθως, τις συστάσεις της συμβουλευτικής επιτροπής και απαιτεί, εν γένει, δύο πειστικές μελέτες για την έγκριση, αλλά έχει κάνει κι εξαιρέσεις, ιδιαιτέρως για σοβαρές ασθένειες που δεν διαθέτουν θεραπείες.

Άλλα δύο φάρμακα που βρίσκονται τώρα υπό μελέτη και τα οποία, σύμφωνα με τους ειδικούς, φαίνονται να είναι περισσότερο ελπιδοφόρα από το aducanumab, απαιτούν τρία ή τέσσερα χρόνια ακόμη, προτού συγκεντρώσουν τα απαραίτητα δεδομένα ώστε να πάρουν την έγκριση.

Πολλές οικογένειες όμως, ευλόγως, ανυπομονούν και λένε ότι είναι πολύς ο χρόνος για να περιμένουν. Αναμφίβολα, η επιτακτική ανάγκη ανακάλυψης ενός φαρμάκου για τη θεραπεία της νόσου ή έστω που να φρενάρει την πορεία της, υφίσταται εδώ και πολλά χρόνια. Εν τούτοις, εάν εγκρίνουμε ένα φάρμακο όπου τα δεδομένα δεν είναι ιδιαιτέρως ισχυρά είτε ανεπαρκή, καθυστερούμε πιθανότατα την έρευνα για να πετύχουμε κάτι καλύτερο.

Η κατασκευαστική εταιρία του φαρμάκου Biogen, είχε διακόψει αρχικά τις κλινικές δοκιμές, αργότερα επανεκτίμησε τα δεδομένα της, προσδιορίζοντας ότι μια μελέτη ήταν θετική και μία ήταν αρνητική. Βασιζόμενη σ’ αυτό, η Biogen, ζήτησε την έγκριση της FDA, αλλά τον Νοέμβριο του 2020 μια συμβουλευτική επιτροπή της FDA καταψήφισε την έγκρισή του.

Οι αντίπαλοι της έγκρισης ήθελαν να δουν ισχυρότερα δεδομένα που να δείχνουν ότι το φάρμακο θα μπορούσε να επιβραδύνει την εξέλιξη της νόσου του Alzheimer.

Μετά την έγκριση

''Τα μικρά οφέλη του aducanumab αποτελούν πραγματική πρόκληση για να δικαιολογήσουν τη μεγάλη επένδυση σε χρόνο και προσπάθεια εκ μέρους του ασθενούς και της οικογένειας του, καθώς και του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης", είχε δηλώσει ο Dr. David Knopman, νευρολόγος της κλινικής Mayo, Rochester, Minnesota, που δεν συμμετείχε στη συνάντηση των συμβούλων του Νοεμβρίου 2020 επειδή ήταν ερευνητής σε κλινικές δοκιμές του φαρμάκου της Biogen. Μετά την έγκριση του φαρμάκου ο Dr. Knopman παραιτήθηκε από την συμβουλευτική επιτροπή.

Ο καθηγητής νευρολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Washington στο St Louis, Missouri, Joel Perlmutter, MD, παραιτήθηκε επίσης επειδή η έγκριση του φαρμάκου είχε έρθει χωρίς πρόσθετη διαβούλευση με τη συμβουλευτική επιτροπή.

Ενα τρίτο μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής της FDA που παραιτήθηκε επίσης, σύμφωνα με το πρακτορείο Reuters, είναι ο καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Harvard, στη Βοστώνη, Aaron Kesselheim, MD.

Εν τω μεταξύ, ετοιμάζοντας το άρθρο, διάβασα ότι κι άλλα μέλη της συμβουλευτικής επιτροπής έχουν παραιτηθεί.

Στις κλινικές δοκιμές, το aducanumab χορηγήθηκε ενδοφλεβίως, σε άτομα που βρίσκονταν στο πρώϊμο στάδιο της νόσου του Alzheimer με συμπτώματα όπως απώλεια μνήμης και που παρουσίαζαν θετικά αποτελέσματα για πλάκες β-αμυλοειδούς στον εγκέφαλο.

Τώρα που το φάρμακο έχει εγκριθεί, δεν έχει καθοριστεί ακόμη συγκεκριμένη καθοδήγηση σχετικά με την επιλεξιμότητα των ασθενών, αλλά οι ασθενείς και οι οικογένειές τους ενθαρρύνονται να μιλήσουν με τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης.

"Νομίζω ότι αυτό είναι καλό νέο για τους ασθενείς μας που πάσχουν από τη νόσο του Αλτσχάιμερ, αφού τώρα υπάρχει μια θεραπεία που επιτίθεται σε μία από τις υποκείμενες αιτίες της νόσου", είπε ο Ronald Petersen, MD, Ph.D., νευρολόγος και διευθυντής του Κέντρου Έρευνας της Mayo Clinic για την ασθένεια Alzheimer. '''Λόγω της υποκείμενης φύσης της διαδικασίας της άνοιας Alzheimer, δεν θα αναμενόταν η θεραπεία του β-αμυλοειδούς να αποφέρει/παράγει μεγάλα κλινικά αποτελέσματα, ωστόσο η FDA ήταν πεπεισμένη ότι είχαν υποβληθεί επαρκή αποδεικτικά στοιχεία για την έγκριση’’, πρόσθεσε ο Dr. Petersen.

''Έχουμε ακόμη πολλή δουλειά μπροστά μας για να προσδιορίσουμε ποιοί ασθενείς θα είναι κατάλληλοι να επιλεγούν για θεραπεία και ασφαλή παρακολούθηση.’’ συμπλήρωσε ο Dr. Petersen.

Η FDA ενέκρινε το aducanumab ακολουθώντας την διαδικασία ταχείας έγκρισης, η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί όταν ένα φάρμακο παρέχει ουσιαστικό θεραπευτικό πλεονέκτημα έναντι των υπαρχουσών θεραπειών για μια σοβαρή ή απειλητική για τη ζωή ασθένεια.

Ωστόσο, σε αυτήν την περίπτωση, η FDA απαιτεί από τη Biogen να διεξάγει μια νέα τυχαιοποιημένη, ελεγχόμενη κλινική δοκιμή για να επαληθεύσει το κλινικό όφελος του φαρμάκου.

Το φάρμακο aducanumab ή Αduhelm με την εμπορική του ονομασία

- Το φάρμακο aducanumab, από τις εταιρίες Biogen και Eisai, είναι ένα μονοκλωνικό αντίσωμα

που καθαρίζει τον εγκέφαλο από μια τοξική πρωτεΐνη που ονομάζεται βήτα-αμυλοειδές.

- Το φάρμακο δεν μπορεί να αντιστρέψει τη βλάβη που έχει ήδη προκληθεί από το β-αμυλοειδές. Η υπόσχεση της δράσης του έγκειται στην καταπολέμηση του αμυλοειδούς προτού κάνει τη ζημιά.

- Η θεραπεία με aducanumab θα κοστίσει δυνητικά δισεκατομμύρια δολάρια, τα οποία θα μπορούσαν να δαπανηθούν καλύτερα για την χρηματοδότηση περαιτέρω μελετών με το aducanumab ή για άλλες θεραπευτικές παρεμβάσεις.

- Μία από τις συχνές ανεπιθύμητες παρενέργειες της θεραπείας με Αduhelm είναι η ARIA (Amyloid Related Imaging Abnormalities), δηλαδή απεικονιστικές ανωμαλίες σχετιζόμενες με το αμυλοειδές, υπό μορφήν οιδήματος, μικροαιμοραγίας ή επιφανειακής σιδέρωσης. Γι’ αυτό τον λόγο συνιστάται αυξημένη κλινική επαγρύπνηση για την έγκαιρη αναγνώριση μιας πιθανής ARIA κατά τη διάρκεια των πρώτων 8 δόσεων θεραπείας, κυρίως κατά την τιτλοδότηση.

- Η συνιστώμενη δόση συντήρησης είναι 10 mg/kg χορηγούμενη ως ενδοφλέβια έγχυση για περίπου μία ώρα κάθε 3 έως 4 εβδομάδες.

- Πριν από την έναρξη θεραπείας απαραίτητη είναι μια εγκεφαλική μαγνητική τομογραφία (MRI).

- Πριν από την 7η και 12η έγχυση, συνιστώνται μαγνητικές τομογραφίες. Αν διαπιστωθούν ανωμαλίες, η θεραπεία μπορεί να συνεχιστεί με προσοχή και μόνο μετά από ανάλογη κλινική αξιολόγηση. Περιττό να πούμε ότι σε περίπτωση παρουσίας συμπτωμάτων εκτελείται μαγνητική ανεξαρτήτως χρονοδιαγράματος.

- Η τιμή καταλόγου της Biogen για το Aduhelm ανέρχεται στα 4.312$ ανά έγχυση ή 56.000$ ετησίως για έναν ασθενή μέσου βάρους. Ήτοι, πολλαπλώς υψηλότερη από το ετήσιο κόστος των 8.300 έως 10.000$, που είχαν προεκτιμήσει οι ειδικοί. Κι όλα αυτά με ανεπαρκή στοιχεία να υποστηρίζουν την ωφελιμότητα του.

Ερωτηματικά

- Το φάρμακο είναι για την ώρα εγκεκριμένο μόνο στις ΗΠΑ. Για να δούμε πότε και αν θα έρθει στην Ευρώπη και τις υπόλοιπες χώρες.

- Ας υποθέσουμε ότι κάποτε αποδεικνύεται ότι η αντουκανουμάμπη είναι πράγματι η λύση για τα πρώϊμα στάδια της νόσου. Ποιο κρατικό ταμείο θ’ αντέξει το τεράστιο οικονομικό βάρος.

- Πιθανές δυσκολίες στην πρόσβαση πασχόντων σε θεραπείες λόγω των απαιτήσεων παρακολούθησης και της δυνατότητας των ασθενών να μεταβούν σε κλινική έγχυσης.

- Πιθανές δυσκολίες στην πρόσβαση για θεραπεία λόγω του κόστους.

Θα με ρωτούσατε ίσως, τι θα έκανα, αν εγώ ή ένα κοντινό μου άτομο παρουσίαζε πρώϊμα συμπτώματα της νόσου Alzheimer; Ειλικρινά παιδιά, θα το σκεπτόμουν πολύ και δεν είμαι βέβαιος για την απόφαση που θα έπαιρνα! Απ’ όσα διάβασα μέχρι στιγμής, τα στοιχεία δεν είναι αρκετά. Αλλά...εδώ που τα λέμε..."Ο πνιγμένος απ' τα μαλλιά του πιάνεται"! Αν υπήρχε η σωστή έγκαιρη διάγνωση και η ανάλογη οικονομική ευχέρια, ίσως, λέω ίσως, να το ρίσκαρα... με την βοήθεια μιας άλλης παροιμίας..."Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα."

Τελειώνοντας φίλες και φίλοι, τονίζω πως σκοπός του άρθρου μου είναι να σας μεταφέρω μερικές βασικές γνώσεις γύρω από τη νόσο του Αλτσχάιμερ. Απευθύνομαι αποκλειστικά σε άτομα άσχετα με την ιατρική. Ό,τι γράφω δεν είναι συστάσεις αλλά πληροφορίες με βάση τη διεθνή βιβλιογραφία και τις προσωπικές μου εμπειρίες. Για όλα τα σχετικά προβλήματα, τη διαγνωστική και τις φαρμακευτικές ή μη αγωγές, να συμβουλεύεστε οπωσδήποτε τον θεράποντα ιατρό σας.

Ευχαριστώ για τον χρόνο σας.

Γιάννης Αρβανιτάκης


ΠΗΓΕΣ - ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

https://www.medscape.com/viewarticle/952802?src=soc_fb_210610_mscpedt_news_mdscp_fdapanel&faf=1#vp_2
https://www.nytimes.com/2021/06/05/health/alzheimers-aducanumab-fda.html
https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2021/761178s000lbl.pdf
https://www.alzheimer-forschung.de/forschung/aktuell/aducanumab/
https://newsnetwork.mayoclinic.org/discussion/fda-approves-aducanumab-to-treat-alzheimers-disease/
https://www.fiercepharma.com/pharma/alzheimer-s-fda-nod-bag-biogen-faces-historic-drug-launch-and-10b-potential-sales-analysts
https://thesocialmedwork.com/aduhelm-aducanumab-avwa
https://www.reuters.com/world/us/two-members-us-fda-advisory-panel-resign-over-alzheimers-drug-approval-2021-06-09/
https://www.scinexx.de/news/medizin/demenz-knapp-zehn-millionen-europaeer-sind-betroffen/
https://www.healthtimes.gr/alzheimer-nosos-aitia-therapeia/