ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΟΥ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ (ΔΑΦ)
Autism spectrum disorder (ASD)
του Γιάννη Αρβανιτάκη
Φίλες και φίλοι,
αυτή τη φορά θ’ ασχοληθώ μ’ ένα σύνθετο, πολύμορφο και δύσκολο θέμα που ταλαιπωρεί αρκετούς συνανθρώπους μας και χρήζει μιας πολύπλευρης προσέγγισης.
Αυτισμός, ένας όρος, μια λέξη, που το άκουσμα της μόνο προκαλεί στενοχώρια στις οικογένειες των πασχόντων και άγχος, αγωνία, τρόμο σ’ αυτές των οποίων τα παιδιά παρουσιάζουν διαταραχές συμπεριφοράς, και δεν έχει τεθεί η διάγνωση ακόμη.
Ο όρος ''αυτισμός'' πρωτοχρησιμοποιήθηκε το 1943 από τον Αυστριακό παιδοψυχίατρο Leo Kanner (1894 – 1981),
αποκαλούμενο πατέρα της παιδοψυχιατρικής, υπάρχουν όμως περιγραφές ανάλογων συμπεριφορών από τον 13ο αιώνα οι οποίες ανταποκρίνονται στην αυτιστική συμπτωματολογία, άρα δεν είναι μια καινούρια πάθηση. Στα μέσα της δεκαετίας του 1940, ο επίσης Αυστριακός παιδίατρος Hans Asperger (1906 – 1980) περιέγραψε μία ελαφρότερη μορφή αυτισμού που επηρέαζε λιγότερο τις γλωσσικές δεξιότητες, αλλά ήταν μόλις το 1980 όταν ονομάστηκε ''Σύνδρομο Άσπεργκερ'' από την ψυχίατρο/ψυχολόγο Loma Wing, η οποία συνέχισε τις μελέτες του.
Το σύνδρομο Rett είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή που επηρεάζει σχεδόν αποκλειστικά τα κορίτσια και που το περιέγραψε για πρώτη φορά το 1966, σ’ ένα άρθρο του σε ιατρικό περιοδικό ο επίσης Αυστριακός νευρολόγος Andreas Rett. Η βαρύτητα της διαταραχής διαφέρει από παιδί σε παιδί.
Ο άτυπος αυτισμός που αποτελεί και την συχνότερη μορφή του φάσματος, εμφανίζει διαταραχές στους τομείς της κοινωνικής αλληλεπίδρασης, της επικοινωνίας ή της στερεότυπης συμπεριφοράς.
Στην έκδοση του DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders = Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών), τον Μάιο του 2013, όλες οι αυτιστικές διαταραχές ομαδοποιήθηκαν σε μια κατηγορία, με διαφορετικούς βαθμούς σοβαρότητας, υπό την ονομασία «ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ». Οι διάφορες έρευνες σ’ αυτόν τον τομέα υποδεικνύουν πολυπαραγοντικές, ρέουσες μεταβάσεις των συμπτωμάτων και μια αλληλεπικαλυπτόμενη αιτιολογία.
Για, απροσδιόριστους μέχρι στιγμής λόγους, ο αυτισμός προσβάλλει περισσότερο τ’ αγόρια σε αναλογία 4:1 (εκτός του συνδρόμου Ρεττ που προανέφερα). Σύμφωνα με παλαιότερες εργασίες η συχνότητα εμφάνισης αυτισμού κυμαινόταν μεταξύ 4 έως 6 ανά 10.000 παιδιά. Νεότερες μελέτες ανεβάζουν την συχνότητα όλων των διαταραχών του αυτιστικού φάσματος στην παιδική ηλικία, στην εφηβεία και στην ενηλικιότητα στο 1% περίπου. Η πάθηση παρατηρείται παγκοσμίως και σ’ όλες τις κοινωνικές τάξεις.
Ο αυτισμός δεν οφείλεται σε έλλειψη γονικής αγάπης, θαλπωρής ή οποιασδήποτε άλλης συναισθηματικής ή ψυχολογικής φροντίδας, ούτε σχετίζεται με την ανατροφή του παιδιού. Ιδίως οι μητέρες είχαν κατηγορηθεί αιτιολογικά για την πρόκληση του αυτισμού, ως συναισθηματικά απόμακρες και ως μητέρες ψυγεία (refrigerator mothers). Εν τούτοις, μετά από εμπεριστατωμένες μελέτες, η υπόθεση αυτή έχει απορριφθεί και είναι άδικο να ενοχοποιούνται οι γονείς όταν το παιδάκι τους παρουσιάζει συμπτώματα αυτισμού.
Τα κάτωθι συμπεριφορικά και αναπτυξιακά χαρακτηριστικά είναι ενδεικτικά για την ύπαρξη μιας αυτιστικής διαταραχής:
- Αναπτυξιακή οπισθοδρόμηση.
- Μη φυσιολογικές αντιδράσεις σε περιβαλλοντικούς ερεθισμούς, μεγαλύτερη ευαισθησία όσον αφορά τις αισθήσεις αφής, όρασης, ακοής.
- Απουσία της σημαντικής χειρονομίας ένδειξης με τον δείκτη, που χρησιμοποιείται για την αίτηση ενός αντικειμένου (protoimperative pointing) ή για να επιστήσει την προσοχή σ’ ένα αντικείμενο προκειμένου να το σχολιάσει ή να μοιραστεί το ενδιαφέρον γι’ αυτό (protodeclarative pointing). Η ικανότητα αυτής της χειρονομίας αποκτάται συνήθως στην ηλικία των 12 μηνών.
- Απουσία τυπικών αντιδράσεων στον πόνο και στον σωματικό τραύμα.
- Καθυστέρηση στην ανάπτυξη γλώσσας και ομιλίας.
- Δυσκολία ή απουσία αυθόρμητης ανταπόκρισης με χαμόγελο στο χαμόγελο των γονέων και άλλων οικείων προσώπων (6ος μήνας).
- Ευαισθησία στις λοιμώξεις.
- Δυσκολία στη κοινωνική αλληλεπίδραση και στην επικοινωνία.
- Επαναλαμβανόμενη και στερεότυπη συμπεριφορά.
- Απουσία συμβολικού παιχνιδιού.
Η τακτική παρακολούθηση των βρεφών και των μικρών παιδιών για συμπτώματα και σημεία αυτιστικής διαταραχής είναι ζωτικής σημασίας επειδή επιτρέπει την έγκαιρη παραπομπή των ασθενών για περαιτέρω αξιολόγηση και θεραπεία. Οι καταλληλότεροι που είναι σε θέση ν’ αντιληφθούν την προαναφερθείσα συμπτωματολογία ως πρώτοι, είναι οι γονείς του παιδιού. Ακολουθούν, η/ο παιδίατρος και κατόπιν ανάλογα με την περίπτωση, παιδοψυχίατρος, παιδοψυχολόγος, αναπτυξιολόγος
Με την έγκαιρη διάγνωση, το αυτιστικό παιδί πρέπει να ενταχθεί, άνευ χρονοτριβής, σε πρόγραμμα πρώιμης παρέμβασης. Ναι μεν, για την ώρα, δεν δυνάμεθα να αντιμετωπίσουμε τα αυτιστικά συμπτώματα αιτιολογικά, τουλάχιστον όμως, μπορούμε να βελτιώσουμε τις ικανότητες επικοινωνίας, την κοινωνική και στερεοτυπική συμπεριφορά, καθώς επίσης, να καταπολεμήσουμε αποτελεσματικά τις συνυπάρχουσες ψυχικές/ψυχολογικές διαταραχές.
Τ’ αδέλφια πρέπει επίσης να υποβληθούν σε ανάλογη εξέταση διότι διατρέχουν επίσης τον κίνδυνο ν’ αναπτύξουν αυτιστικά συμπτώματα.
Αίτια που προκαλούν αυτισμό
Αν και η αιτιολογία του αυτισμού είναι άγνωστη, υφίστανται υποθετικές συνδέσεις με γενετικές ανωμαλίες, μαιευτικές επιπλοκές, έκθεση σε τοξικούς παράγοντες, νευροχημικές ανισορροπίες, μεταβολικές ανωμαλίες, ανοσολογικές δυσλειτουργίες καθώς επίσης με προγεννητικές, περιγεννητικές και μεταγεννητικές λοιμώξεις. Ωστόσο, καμμία δεν έχει καθιερωθεί ως οριστική αιτιολογία.
• Απ’ όσα γνωρίζουμε μέχρι στιγμής ο αυτισμός είναι μια πολύπλοκη διαταραχή του κεντρικού νευρικού συστήματος, κυρίως στον τομέα επεξεργασίας των αντιλήψεων, η οποία παρεμποδίζει ποικιλοτρόπως την δημιουργία διασυνδέσεων με το περιβάλλον, την συμμετοχή στην κοινωνική ζωή και την ικανότητα ενσωμάτωσης στην κοινωνία, αφού εμπλέκονται γνωστικές, γλωσσικές, κινητικές, συναισθηματικές και αλληλεπιδραστικές δυσλειτουργίες.
• Η προσβολή από ερυθρά κατά την εγκυμοσύνη π.χ., μεταξύ άλλων, σχετίζεται με σημαντικά αυξημένα ποσοστά αυτισμού στα παιδιά.
• Σε μια εκτεταμένη Δανική εργασία, οι επιστήμονες μελέτησαν τα στοιχεία/δεδομένα 655.615 παιδιών που γεννήθηκαν στην Δανία μεταξύ 1996 και 2006. Εξ αυτών τα 5.437 εμφάνισαν διαταραχές του αυτιστικού φάσματος, εκ των οποίων 2.644 οι μητέρες έπαιρναν αντιεπιληπτικά φάρμακα. Οι μητέρες των 508 παιδιών χρησιμοποιούσαν για την θεραπεία τους βαλπροϊκό οξύ. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων συνέδεσε την χρήση του βαλπροϊκού οξέος κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μ' ένα σημαντικά αυξημένο κίνδυνο για αυτισμό στους απογόνους.
Για μια γυναίκα που πάσχει από συχνές επιληπτικές κρίσεις η θεραπεία είναι απαραίτητη! Οι κρίσεις μιας μέλλουσας μητέρας μπορούν να οδηγήσουν σε σοβαρή νοσηρότητα και θνησιμότητα για την ίδια και το έμβρυο. Γι’ αυτόν τον λόγο, πριν από τον προγραμματισμό μιας εγκυμοσύνης, οι γυναίκες που συγκαταλέγονται στην κατηγορία αυτή, πρέπει οπωσδήποτε να συμβουλεύονται τον γιατρό τους.
• Η χρήση αντικαταθλιπτικών του τύπου SSRI (selective serotonin reuptake inhibitors = επιλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης), ιδίως κατά το πρώτο τρίμηνο, μπορεί ν’ αυξήσει την πιθανότητα ΔΑΦ στους απογόνους.
• Γυναίκες με πολύ χαμηλά επίπεδα θυροξίνης διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να αποκτήσουν αυτιστικό παιδί.
• Το ποσοστό ανάπτυξης ΔΑΦ στα παιδιά που γεννιούνται σε οικογένειες που έχουν ήδη ένα παιδί με αυτισμό είναι 18,7% και ο κίνδυνος διπλασιάζεται για τα παιδιά που γεννιούνται σε οικογένειες με 2 ή περισσότερα αυτιστικά παιδιά.
• Επιδημιολογικές μελέτες υποδεικνύουν πως με την αυξανόμενη ηλικία των γονέων μεγαλώνει κι ο κίνδυνος ανάπτυξης αυτισμού στους απογόνους. Οι Sandin και συνεργάτες ανέφεραν υψηλότερη επικινδυνότητα σε μητέρες άνω των 35 ετών σε σύγκριση με μητέρες 25-29 ετών. Σε μια παρόμοια μελέτη με άνδρες οι Hultman και συνεργάτες παρουσιάζουν αυξημένη επικινδυνότητα σε πατέρες άνω των 50 ετών σε σύγκριση με πατέρες κάτω των 29 ετών.
• Όπως είχα γράψει και στο άρθρο μου για την εμβολιοφοβία (στις 20.11.2016), τα εμβόλια ιλαράς-παρωτίτιδας-ερυθράς ΔΕΝ προκαλούν αυτισμό. Μετά από πολλές δημογραφικές μελέτες δεν έχει αποδειχθεί καμία συσχέτιση μεταξύ εμβολιασμών στην παιδική ηλικία και ανάπτυξης ΔΑΦ. Οι γονείς δεν πρέπει να στερούν τα παιδιά τους από την προστασία που προσφέρεται από τα εμβόλια.
• Έχει αναφερθεί πως οι αυτιστικές διαταραχές ενδεχομένως να επιδεινώνονται από την κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων, σοκολάτας, καλαμποκιού, ζάχαρης, μήλων και μπανάνας. Ωστόσο, δεν έχει επιβεβαιωθεί από καμία μεγάλη πληθυσμιακή μελέτη!
Διαγνωστική – Διαφορική διαγνωστική
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, σε πολλές χώρες παρατηρείται μια αύξηση των περιπτώσεων διαταραχής αυτιστικού φάσματος. Αδιευκρίνιστο παραμένει όμως, κατά πόσο αυτά τα δεδομένα αντιπροσωπεύουν μια πραγματική αύξηση και κατά πόσο αντανακλούν τις αλλαγές των διαγνωστικών ορισμών και πρακτικών, καθώς επίσης την ολοένα αυξανόμενη επίγνωση/ευαισθητοποίηση, τόσο στο ευρύ κοινό, όσο και στο ιατρικό επάγγελμα.
Προς το παρόν δεν υφίστανται βιολογικοί δείκτες για την διάγνωση του αυτισμού. Σ’ ένα πολύ πρόσφατο άρθρο διάβασα για μία εξέταση αίματος, απέχουμε όμως αρκετά ακόμη…
( https://www.medscape.com/viewarticle/901643)
Οι διαταραχές του αυτιστικού φάσματος χαρακτηρίζονται από έλλειψη κοινωνικής επικοινωνίας και κοινωνικής αλληλεπίδρασης, από περιορισμένες επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, δραστηριότητες καθώς επίσης από περιορισμένα ενδιαφέροντα.
Η διάγνωση τίθεται συνήθως μέσα στα πρώτα τρία χρόνια ζωής του παιδιού.
Η ποικιλία των συμπτωμάτων, ιδίως στις ελαφρότερες μορφές ΔΑΦ, δυσκολεύουν την διάγνωση. Αρκετά άτομα μάλιστα, διάγουν μια φυσιολογική ζωή, φτιάχνουν οικογένεια, εργάζονται κανονικά, απλώς ορισμένες συμπεριφορές τους θεωρούνται εκκεντρικές από το περιβάλλον τους.
Ο αυτισμός μπορεί να συντροφεύεται από συνοδές παθήσεις όπως π.χ. από:
- Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ).
Το άτομο παρουσιάζει δυσκολίες συγκέντρωσης που μπορεί να οφείλονται στην εύκολη απόσπαση της προσοχής από εξωτερικά ερεθίσματα ή σκέψεις και να συνδυάζεται με παρορμητικότητα και υπερκινητικότητα.
- Κατάθλιψη.
- Επιληψία.
- Μαθησιακές/γνωστικές δυσκολίες
- Φοβίες.
- Διαταραχή μετατραυματικού στρες.
- Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.
- Ανορεξία, βουλιμία.
- Διαταραχές ύπνου.
- Τραυλισμός.
Θεραπευτική προσέγγιση
Όπως ο καθένας από εμάς είναι μοναδικός, έτσι και κάθε αυτιστικό παιδί/άτομο είναι μοναδικό. Η διαταραχή αυτή θα το συνοδεύει εφ’ όρου ζωής. Όσο λοιπόν πιο έγκαιρη η διάγνωση, τόσο πιο γρήγορη θα είναι και η πρώιμη παρέμβαση, η οποία μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στη βελτίωση των συμπτωμάτων.
Απ’ ό,τι γνωρίζουμε σήμερα, τα εκπαιδευτικά προγράμματα πρέπει να σχεδιάζονται και να εφαρμόζονται εξατομικευμένα, προσαρμοσμένα στις ανάγκες κάθε αυτιστικού παιδιού. Δυστυχώς, δεν είμαι σε θέση να κρίνω ακριβώς, πόσο και τι μπορεί να προσφέρει η χώρα μας σ’ αυτά τα παιδιά! Κρίνοντας έμμεσα, από άλλες καταστάσεις, όπως τις βιώνω κατά καιρούς όταν επισκέπτομαι την Πατρίδα μας, μόνο την στενοχώρια μου μπορώ να εκφράσω και λυπάμαι που το γράφω! Οι περισσότεροι από εσάς αντιλαμβάνεστε τι εννοώ!
Για να μην παρεξηγηθώ όμως, φίλες και φίλοι, δεν λέω πως δεν έχουμε προγράμματα, γνώσεις και εξειδίκευση! ΑΛΛΟΙΜΟΝΟ, ΚΑΘΕ ΑΛΛΟ! Διαθέτουμε απ’ όλα τα είδη και ικανότατους επιστήμονες, θεραπευτές, νοσηλευτές! Το ερώτημα είναι, ποια είναι η πρόσβαση για τα παιδάκια που έχουν ανάγκη και δεν διαθέτουν οι γονείς τους χρήματα!
Τα προγράμματα αυτά απαιτούν συντονισμένη δράση απ’ όλους τους συμμετέχοντες, ήτοι γονείς, φροντιστές, φίλους, εκπαιδευτές, θεραπευτές κτλ.
Τα κέντρα που φροντίζουν αυτιστικά παιδάκια συγκεντρώνονται:
* Στην προώθηση των επικοινωνιακών δυνατοτήτων του παιδιού ώστε να μπορέσει να αναπτύξει αυτοπεποίθηση και να βρει τη θέση του στην κοινωνία. Σήμερα, ακόμη και άτομα που παρουσιάζουν σοβαρά προβλήματα επικοινωνίας μπορούν να βοηθηθούν με ειδικά παιδαγωγικά προγράμματα εκπαίδευσης.
* Στην παιδαγωγική/θεραπευτική τροποποίηση της συμπεριφοράς. Στόχος αυτής της μεθόδου είναι η αύξηση του συναισθήματος ασφάλειας, σταθερότητας και προσανατολισμού. Έτσι, τα άτομα αυτά. θα κατανοήσουν καλύτερα το περιβάλλον τους, και τις καθημερινές εμπειρίες τους.
* Στην εκμάθηση/ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων/συμπεριφορών στις καθημερινές διαπροσωπικές επαφές και αλληλεπιδράσεις.
* Στην παιδαγωγική παιχνιδοθεραπεία, με στόχο την δυνατότητα αυτοεκδήλωσης, αυτοθεραπείας και αυτοσυνειδησίας.
* Στην θεραπεία διαμέσου της τέχνης, όπου ερευνώνται οι δημιουργικές ικανότητες των αυτιστικών παιδιών/ατόμων.
* Στην μουσικοθεραπεία, μια επικοινωνία χωρίς λόγια. Ο ρυθμός προσφέρει χρονικό προσανατολισμό και ασφάλεια. Η μουσική προάγει επίσης και την αντίληψη.
* Στην προώθηση της αντίληψης. Τα αυτιστικά άτομα βιώνουν τον εαυτό τους και το περιβάλλον μ' έναν ξεχωριστό, προσωπικό τρόπο. Έτσι, όταν καμιά φορά εκτεθούν σε κάποια περιβαλλοντικά ερεθίσματα μπορούν να υπερφορτιστούν και ν' αντιδράσουν ανάλογα.
* Στην παιδαγωγική αισθητήρια ολοκλήρωση, η οποία προωθεί την επεξεργασία αισθητικών εντυπώσεων από το περιβάλλον και από το ίδιο το σώμα.
Για τις χρόνιες παθήσεις αυτού του τύπου, τα ταμεία στην Γερμανία αναλαμβάνουν την μακροχρόνια κάλυψη των εξόδων φυσιοθεραπείας, εργοθεραπείας και λογοθεραπείας.
Δεν εισέρχομαι στην παθοφυσιολογία των ΔΑΦ. Όσες και όσοι από σας ενδιαφέρεστε για περισσότερες λεπτομέρειες, σας παραπέμπω στην βιβλιογραφία που παραθέτω.
Γιάννης Αρβανιτάκης
ΠΗΓΕΣ
https://emedicine.medscape.com/article/912781-overview
https://www.neurologen-und-psychiater-im-netz.org/kinder-jugend-psychiatrie/erkrankungen/autismus-spektrum-stoerung-ass/was-sind-autismus-spektrum-stoerungen/
https://www.noesi.gr/book/syndrome/autism-myths
http://www.autismus-ambulanz.de/cms/front_content.php?idcat=86
https://www.g-ba.de/downloads/40-268-2117/HeilM-RL_Merkblatt_Genehmigung%20langfristiger%20Heilmittelbehandlungen.pdf
Autism spectrum disorder (ASD)
του Γιάννη Αρβανιτάκη
Φίλες και φίλοι,
αυτή τη φορά θ’ ασχοληθώ μ’ ένα σύνθετο, πολύμορφο και δύσκολο θέμα που ταλαιπωρεί αρκετούς συνανθρώπους μας και χρήζει μιας πολύπλευρης προσέγγισης.
Αυτισμός, ένας όρος, μια λέξη, που το άκουσμα της μόνο προκαλεί στενοχώρια στις οικογένειες των πασχόντων και άγχος, αγωνία, τρόμο σ’ αυτές των οποίων τα παιδιά παρουσιάζουν διαταραχές συμπεριφοράς, και δεν έχει τεθεί η διάγνωση ακόμη.
Ο όρος ''αυτισμός'' πρωτοχρησιμοποιήθηκε το 1943 από τον Αυστριακό παιδοψυχίατρο Leo Kanner (1894 – 1981),
Το σύνδρομο Rett είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή που επηρεάζει σχεδόν αποκλειστικά τα κορίτσια και που το περιέγραψε για πρώτη φορά το 1966, σ’ ένα άρθρο του σε ιατρικό περιοδικό ο επίσης Αυστριακός νευρολόγος Andreas Rett. Η βαρύτητα της διαταραχής διαφέρει από παιδί σε παιδί.
Ο άτυπος αυτισμός που αποτελεί και την συχνότερη μορφή του φάσματος, εμφανίζει διαταραχές στους τομείς της κοινωνικής αλληλεπίδρασης, της επικοινωνίας ή της στερεότυπης συμπεριφοράς.
Στην έκδοση του DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders = Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών), τον Μάιο του 2013, όλες οι αυτιστικές διαταραχές ομαδοποιήθηκαν σε μια κατηγορία, με διαφορετικούς βαθμούς σοβαρότητας, υπό την ονομασία «ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ». Οι διάφορες έρευνες σ’ αυτόν τον τομέα υποδεικνύουν πολυπαραγοντικές, ρέουσες μεταβάσεις των συμπτωμάτων και μια αλληλεπικαλυπτόμενη αιτιολογία.
Για, απροσδιόριστους μέχρι στιγμής λόγους, ο αυτισμός προσβάλλει περισσότερο τ’ αγόρια σε αναλογία 4:1 (εκτός του συνδρόμου Ρεττ που προανέφερα). Σύμφωνα με παλαιότερες εργασίες η συχνότητα εμφάνισης αυτισμού κυμαινόταν μεταξύ 4 έως 6 ανά 10.000 παιδιά. Νεότερες μελέτες ανεβάζουν την συχνότητα όλων των διαταραχών του αυτιστικού φάσματος στην παιδική ηλικία, στην εφηβεία και στην ενηλικιότητα στο 1% περίπου. Η πάθηση παρατηρείται παγκοσμίως και σ’ όλες τις κοινωνικές τάξεις.
Ο αυτισμός δεν οφείλεται σε έλλειψη γονικής αγάπης, θαλπωρής ή οποιασδήποτε άλλης συναισθηματικής ή ψυχολογικής φροντίδας, ούτε σχετίζεται με την ανατροφή του παιδιού. Ιδίως οι μητέρες είχαν κατηγορηθεί αιτιολογικά για την πρόκληση του αυτισμού, ως συναισθηματικά απόμακρες και ως μητέρες ψυγεία (refrigerator mothers). Εν τούτοις, μετά από εμπεριστατωμένες μελέτες, η υπόθεση αυτή έχει απορριφθεί και είναι άδικο να ενοχοποιούνται οι γονείς όταν το παιδάκι τους παρουσιάζει συμπτώματα αυτισμού.
Τα κάτωθι συμπεριφορικά και αναπτυξιακά χαρακτηριστικά είναι ενδεικτικά για την ύπαρξη μιας αυτιστικής διαταραχής:
- Αναπτυξιακή οπισθοδρόμηση.
- Μη φυσιολογικές αντιδράσεις σε περιβαλλοντικούς ερεθισμούς, μεγαλύτερη ευαισθησία όσον αφορά τις αισθήσεις αφής, όρασης, ακοής.
- Απουσία της σημαντικής χειρονομίας ένδειξης με τον δείκτη, που χρησιμοποιείται για την αίτηση ενός αντικειμένου (protoimperative pointing) ή για να επιστήσει την προσοχή σ’ ένα αντικείμενο προκειμένου να το σχολιάσει ή να μοιραστεί το ενδιαφέρον γι’ αυτό (protodeclarative pointing). Η ικανότητα αυτής της χειρονομίας αποκτάται συνήθως στην ηλικία των 12 μηνών.
- Απουσία τυπικών αντιδράσεων στον πόνο και στον σωματικό τραύμα.
- Καθυστέρηση στην ανάπτυξη γλώσσας και ομιλίας.
- Δυσκολία ή απουσία αυθόρμητης ανταπόκρισης με χαμόγελο στο χαμόγελο των γονέων και άλλων οικείων προσώπων (6ος μήνας).
- Ευαισθησία στις λοιμώξεις.
- Δυσκολία στη κοινωνική αλληλεπίδραση και στην επικοινωνία.
- Επαναλαμβανόμενη και στερεότυπη συμπεριφορά.
- Απουσία συμβολικού παιχνιδιού.
Η τακτική παρακολούθηση των βρεφών και των μικρών παιδιών για συμπτώματα και σημεία αυτιστικής διαταραχής είναι ζωτικής σημασίας επειδή επιτρέπει την έγκαιρη παραπομπή των ασθενών για περαιτέρω αξιολόγηση και θεραπεία. Οι καταλληλότεροι που είναι σε θέση ν’ αντιληφθούν την προαναφερθείσα συμπτωματολογία ως πρώτοι, είναι οι γονείς του παιδιού. Ακολουθούν, η/ο παιδίατρος και κατόπιν ανάλογα με την περίπτωση, παιδοψυχίατρος, παιδοψυχολόγος, αναπτυξιολόγος
Με την έγκαιρη διάγνωση, το αυτιστικό παιδί πρέπει να ενταχθεί, άνευ χρονοτριβής, σε πρόγραμμα πρώιμης παρέμβασης. Ναι μεν, για την ώρα, δεν δυνάμεθα να αντιμετωπίσουμε τα αυτιστικά συμπτώματα αιτιολογικά, τουλάχιστον όμως, μπορούμε να βελτιώσουμε τις ικανότητες επικοινωνίας, την κοινωνική και στερεοτυπική συμπεριφορά, καθώς επίσης, να καταπολεμήσουμε αποτελεσματικά τις συνυπάρχουσες ψυχικές/ψυχολογικές διαταραχές.
Τ’ αδέλφια πρέπει επίσης να υποβληθούν σε ανάλογη εξέταση διότι διατρέχουν επίσης τον κίνδυνο ν’ αναπτύξουν αυτιστικά συμπτώματα.
Αίτια που προκαλούν αυτισμό
Αν και η αιτιολογία του αυτισμού είναι άγνωστη, υφίστανται υποθετικές συνδέσεις με γενετικές ανωμαλίες, μαιευτικές επιπλοκές, έκθεση σε τοξικούς παράγοντες, νευροχημικές ανισορροπίες, μεταβολικές ανωμαλίες, ανοσολογικές δυσλειτουργίες καθώς επίσης με προγεννητικές, περιγεννητικές και μεταγεννητικές λοιμώξεις. Ωστόσο, καμμία δεν έχει καθιερωθεί ως οριστική αιτιολογία.
• Απ’ όσα γνωρίζουμε μέχρι στιγμής ο αυτισμός είναι μια πολύπλοκη διαταραχή του κεντρικού νευρικού συστήματος, κυρίως στον τομέα επεξεργασίας των αντιλήψεων, η οποία παρεμποδίζει ποικιλοτρόπως την δημιουργία διασυνδέσεων με το περιβάλλον, την συμμετοχή στην κοινωνική ζωή και την ικανότητα ενσωμάτωσης στην κοινωνία, αφού εμπλέκονται γνωστικές, γλωσσικές, κινητικές, συναισθηματικές και αλληλεπιδραστικές δυσλειτουργίες.
• Η προσβολή από ερυθρά κατά την εγκυμοσύνη π.χ., μεταξύ άλλων, σχετίζεται με σημαντικά αυξημένα ποσοστά αυτισμού στα παιδιά.
• Σε μια εκτεταμένη Δανική εργασία, οι επιστήμονες μελέτησαν τα στοιχεία/δεδομένα 655.615 παιδιών που γεννήθηκαν στην Δανία μεταξύ 1996 και 2006. Εξ αυτών τα 5.437 εμφάνισαν διαταραχές του αυτιστικού φάσματος, εκ των οποίων 2.644 οι μητέρες έπαιρναν αντιεπιληπτικά φάρμακα. Οι μητέρες των 508 παιδιών χρησιμοποιούσαν για την θεραπεία τους βαλπροϊκό οξύ. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων συνέδεσε την χρήση του βαλπροϊκού οξέος κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μ' ένα σημαντικά αυξημένο κίνδυνο για αυτισμό στους απογόνους.
Για μια γυναίκα που πάσχει από συχνές επιληπτικές κρίσεις η θεραπεία είναι απαραίτητη! Οι κρίσεις μιας μέλλουσας μητέρας μπορούν να οδηγήσουν σε σοβαρή νοσηρότητα και θνησιμότητα για την ίδια και το έμβρυο. Γι’ αυτόν τον λόγο, πριν από τον προγραμματισμό μιας εγκυμοσύνης, οι γυναίκες που συγκαταλέγονται στην κατηγορία αυτή, πρέπει οπωσδήποτε να συμβουλεύονται τον γιατρό τους.
• Η χρήση αντικαταθλιπτικών του τύπου SSRI (selective serotonin reuptake inhibitors = επιλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης), ιδίως κατά το πρώτο τρίμηνο, μπορεί ν’ αυξήσει την πιθανότητα ΔΑΦ στους απογόνους.
• Γυναίκες με πολύ χαμηλά επίπεδα θυροξίνης διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να αποκτήσουν αυτιστικό παιδί.
• Το ποσοστό ανάπτυξης ΔΑΦ στα παιδιά που γεννιούνται σε οικογένειες που έχουν ήδη ένα παιδί με αυτισμό είναι 18,7% και ο κίνδυνος διπλασιάζεται για τα παιδιά που γεννιούνται σε οικογένειες με 2 ή περισσότερα αυτιστικά παιδιά.
• Επιδημιολογικές μελέτες υποδεικνύουν πως με την αυξανόμενη ηλικία των γονέων μεγαλώνει κι ο κίνδυνος ανάπτυξης αυτισμού στους απογόνους. Οι Sandin και συνεργάτες ανέφεραν υψηλότερη επικινδυνότητα σε μητέρες άνω των 35 ετών σε σύγκριση με μητέρες 25-29 ετών. Σε μια παρόμοια μελέτη με άνδρες οι Hultman και συνεργάτες παρουσιάζουν αυξημένη επικινδυνότητα σε πατέρες άνω των 50 ετών σε σύγκριση με πατέρες κάτω των 29 ετών.
• Όπως είχα γράψει και στο άρθρο μου για την εμβολιοφοβία (στις 20.11.2016), τα εμβόλια ιλαράς-παρωτίτιδας-ερυθράς ΔΕΝ προκαλούν αυτισμό. Μετά από πολλές δημογραφικές μελέτες δεν έχει αποδειχθεί καμία συσχέτιση μεταξύ εμβολιασμών στην παιδική ηλικία και ανάπτυξης ΔΑΦ. Οι γονείς δεν πρέπει να στερούν τα παιδιά τους από την προστασία που προσφέρεται από τα εμβόλια.
• Έχει αναφερθεί πως οι αυτιστικές διαταραχές ενδεχομένως να επιδεινώνονται από την κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων, σοκολάτας, καλαμποκιού, ζάχαρης, μήλων και μπανάνας. Ωστόσο, δεν έχει επιβεβαιωθεί από καμία μεγάλη πληθυσμιακή μελέτη!
Διαγνωστική – Διαφορική διαγνωστική
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, σε πολλές χώρες παρατηρείται μια αύξηση των περιπτώσεων διαταραχής αυτιστικού φάσματος. Αδιευκρίνιστο παραμένει όμως, κατά πόσο αυτά τα δεδομένα αντιπροσωπεύουν μια πραγματική αύξηση και κατά πόσο αντανακλούν τις αλλαγές των διαγνωστικών ορισμών και πρακτικών, καθώς επίσης την ολοένα αυξανόμενη επίγνωση/ευαισθητοποίηση, τόσο στο ευρύ κοινό, όσο και στο ιατρικό επάγγελμα.
Προς το παρόν δεν υφίστανται βιολογικοί δείκτες για την διάγνωση του αυτισμού. Σ’ ένα πολύ πρόσφατο άρθρο διάβασα για μία εξέταση αίματος, απέχουμε όμως αρκετά ακόμη…
( https://www.medscape.com/viewarticle/901643)
Οι διαταραχές του αυτιστικού φάσματος χαρακτηρίζονται από έλλειψη κοινωνικής επικοινωνίας και κοινωνικής αλληλεπίδρασης, από περιορισμένες επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, δραστηριότητες καθώς επίσης από περιορισμένα ενδιαφέροντα.
Η διάγνωση τίθεται συνήθως μέσα στα πρώτα τρία χρόνια ζωής του παιδιού.
Η ποικιλία των συμπτωμάτων, ιδίως στις ελαφρότερες μορφές ΔΑΦ, δυσκολεύουν την διάγνωση. Αρκετά άτομα μάλιστα, διάγουν μια φυσιολογική ζωή, φτιάχνουν οικογένεια, εργάζονται κανονικά, απλώς ορισμένες συμπεριφορές τους θεωρούνται εκκεντρικές από το περιβάλλον τους.
Ο αυτισμός μπορεί να συντροφεύεται από συνοδές παθήσεις όπως π.χ. από:
- Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ).
Το άτομο παρουσιάζει δυσκολίες συγκέντρωσης που μπορεί να οφείλονται στην εύκολη απόσπαση της προσοχής από εξωτερικά ερεθίσματα ή σκέψεις και να συνδυάζεται με παρορμητικότητα και υπερκινητικότητα.
- Κατάθλιψη.
- Επιληψία.
- Μαθησιακές/γνωστικές δυσκολίες
- Φοβίες.
- Διαταραχή μετατραυματικού στρες.
- Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.
- Ανορεξία, βουλιμία.
- Διαταραχές ύπνου.
- Τραυλισμός.
Θεραπευτική προσέγγιση
Όπως ο καθένας από εμάς είναι μοναδικός, έτσι και κάθε αυτιστικό παιδί/άτομο είναι μοναδικό. Η διαταραχή αυτή θα το συνοδεύει εφ’ όρου ζωής. Όσο λοιπόν πιο έγκαιρη η διάγνωση, τόσο πιο γρήγορη θα είναι και η πρώιμη παρέμβαση, η οποία μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στη βελτίωση των συμπτωμάτων.
Απ’ ό,τι γνωρίζουμε σήμερα, τα εκπαιδευτικά προγράμματα πρέπει να σχεδιάζονται και να εφαρμόζονται εξατομικευμένα, προσαρμοσμένα στις ανάγκες κάθε αυτιστικού παιδιού. Δυστυχώς, δεν είμαι σε θέση να κρίνω ακριβώς, πόσο και τι μπορεί να προσφέρει η χώρα μας σ’ αυτά τα παιδιά! Κρίνοντας έμμεσα, από άλλες καταστάσεις, όπως τις βιώνω κατά καιρούς όταν επισκέπτομαι την Πατρίδα μας, μόνο την στενοχώρια μου μπορώ να εκφράσω και λυπάμαι που το γράφω! Οι περισσότεροι από εσάς αντιλαμβάνεστε τι εννοώ!
Για να μην παρεξηγηθώ όμως, φίλες και φίλοι, δεν λέω πως δεν έχουμε προγράμματα, γνώσεις και εξειδίκευση! ΑΛΛΟΙΜΟΝΟ, ΚΑΘΕ ΑΛΛΟ! Διαθέτουμε απ’ όλα τα είδη και ικανότατους επιστήμονες, θεραπευτές, νοσηλευτές! Το ερώτημα είναι, ποια είναι η πρόσβαση για τα παιδάκια που έχουν ανάγκη και δεν διαθέτουν οι γονείς τους χρήματα!
Τα προγράμματα αυτά απαιτούν συντονισμένη δράση απ’ όλους τους συμμετέχοντες, ήτοι γονείς, φροντιστές, φίλους, εκπαιδευτές, θεραπευτές κτλ.
Τα κέντρα που φροντίζουν αυτιστικά παιδάκια συγκεντρώνονται:
* Στην προώθηση των επικοινωνιακών δυνατοτήτων του παιδιού ώστε να μπορέσει να αναπτύξει αυτοπεποίθηση και να βρει τη θέση του στην κοινωνία. Σήμερα, ακόμη και άτομα που παρουσιάζουν σοβαρά προβλήματα επικοινωνίας μπορούν να βοηθηθούν με ειδικά παιδαγωγικά προγράμματα εκπαίδευσης.
* Στην παιδαγωγική/θεραπευτική τροποποίηση της συμπεριφοράς. Στόχος αυτής της μεθόδου είναι η αύξηση του συναισθήματος ασφάλειας, σταθερότητας και προσανατολισμού. Έτσι, τα άτομα αυτά. θα κατανοήσουν καλύτερα το περιβάλλον τους, και τις καθημερινές εμπειρίες τους.
* Στην εκμάθηση/ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων/συμπεριφορών στις καθημερινές διαπροσωπικές επαφές και αλληλεπιδράσεις.
* Στην παιδαγωγική παιχνιδοθεραπεία, με στόχο την δυνατότητα αυτοεκδήλωσης, αυτοθεραπείας και αυτοσυνειδησίας.
* Στην θεραπεία διαμέσου της τέχνης, όπου ερευνώνται οι δημιουργικές ικανότητες των αυτιστικών παιδιών/ατόμων.
* Στην μουσικοθεραπεία, μια επικοινωνία χωρίς λόγια. Ο ρυθμός προσφέρει χρονικό προσανατολισμό και ασφάλεια. Η μουσική προάγει επίσης και την αντίληψη.
* Στην προώθηση της αντίληψης. Τα αυτιστικά άτομα βιώνουν τον εαυτό τους και το περιβάλλον μ' έναν ξεχωριστό, προσωπικό τρόπο. Έτσι, όταν καμιά φορά εκτεθούν σε κάποια περιβαλλοντικά ερεθίσματα μπορούν να υπερφορτιστούν και ν' αντιδράσουν ανάλογα.
* Στην παιδαγωγική αισθητήρια ολοκλήρωση, η οποία προωθεί την επεξεργασία αισθητικών εντυπώσεων από το περιβάλλον και από το ίδιο το σώμα.
Για τις χρόνιες παθήσεις αυτού του τύπου, τα ταμεία στην Γερμανία αναλαμβάνουν την μακροχρόνια κάλυψη των εξόδων φυσιοθεραπείας, εργοθεραπείας και λογοθεραπείας.
Δεν εισέρχομαι στην παθοφυσιολογία των ΔΑΦ. Όσες και όσοι από σας ενδιαφέρεστε για περισσότερες λεπτομέρειες, σας παραπέμπω στην βιβλιογραφία που παραθέτω.
Γιάννης Αρβανιτάκης
ΠΗΓΕΣ
https://emedicine.medscape.com/article/912781-overview
https://www.neurologen-und-psychiater-im-netz.org/kinder-jugend-psychiatrie/erkrankungen/autismus-spektrum-stoerung-ass/was-sind-autismus-spektrum-stoerungen/
https://www.noesi.gr/book/syndrome/autism-myths
http://www.autismus-ambulanz.de/cms/front_content.php?idcat=86
https://www.g-ba.de/downloads/40-268-2117/HeilM-RL_Merkblatt_Genehmigung%20langfristiger%20Heilmittelbehandlungen.pdf
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου