Εμβόλια κατά του καρκίνου και κατά της καρδιοπάθειας: Πού βρισκόμαστε σήμερα;
Εξελίξεις, ευκαιρίες και όρια της σύγχρονης ανάπτυξης εμβολίων
Φίλες και φίλοι,
με το σύντομο αυτό γράφημα απευθύνομαι κυρίως σε όσους δεν έχουν επαγγελματική σχέση με την ιατρική, αλλά ενδιαφέρονται για τις εξελίξεις στον τομέα αυτό. Προφανώς, το κείμενο δεν αφορά εμβολιοαρνητές, εμβολιοφοβικούς ή λάτρεις των θεωριών συνωμοσίας.
Θα ήθελα να επισημάνω πως οι πληροφορίες που ακολουθούν είναι ιδιαίτερα ελπιδοφόρες, κυρίως για τους νεότερους από εσάς. Για τη δική μου γενιά, ενδεχομένως να είναι λίγο αργά για να ωφεληθεί ουσιαστικά — αλλά αυτό δεν μειώνει τη σημασία των εξελίξεων.
Αν είχατε την εντύπωση ότι η τεχνολογία mRNA προοριζόταν αποκλειστικά για την COVID ή γενικά για λοιμώδη νοσήματα, είναι καιρός να την αναθεωρήσετε. Τα σημερινά δεδομένα δείχνουν ξεκάθαρα ότι οι δυνατότητες της ξεπερνούν κατά πολύ αυτό το πλαίσιο.
Η πρόοδος προς την ανάπτυξη εμβολίων για τις κυριότερες αιτίες θανάτου — όπως ο καρκίνος και τα καρδιαγγειακά νοσήματα — έχει επιταχυνθεί θεαματικά. Ιδιαίτερη πρόοδος καταγράφεται στην ανοσοθεραπεία για τον καρκίνο. Παρότι τα περισσότερα από αυτά τα εμβόλια βρίσκονται ακόμη σε στάδιο κλινικών δοκιμών και δεν έχουν φτάσει στην ευρεία κυκλοφορία, τα πρώτα σημάδια είναι εξαιρετικά ενθαρρυντικά.
Προσωπικά, πιστεύω πως, με τα τεράστια άλματα της ιατρικής επιστήμης τα τελευταία χρόνια και τη ραγδαία είσοδο της τεχνητής νοημοσύνης στον τομέα της υγείας, ίσως σε λίγες δεκαετίες να έχουμε καταφέρει να εξαλείψουμε τις περισσότερες ασθένειες.
Μην ανησυχείτε, όμως — αν δεν έχουμε καταστρέψει τον πλανήτη μέχρι τότε, σίγουρα θα βρούμε άλλους τρόπους να το κάνουμε. Ήδη βαδίζουμε προς αυτή την κατεύθυνση...
Αυτό που με ανησυχεί περισσότερο είναι πως, τελικά, αυτές οι προηγμένες —και συχνά δαπανηρές— θεραπείες θα είναι διαθέσιμες μόνο σε μια μικρή, προνομιούχα μειοψηφία. Οι υπόλοιποι, οι «κοινοί θνητοί», θα αρκούμαστε στα «αποφάγια» της φαρμακευτικής καινοτομίας. Ακόμη κι έτσι, βέβαια, θα μπορούμε να ελπίζουμε σε κάποιο θεραπευτικό όφελος.
Εμβόλια mRNA κατά του καρκίνου και εξατομικευμένες ανοσοθεραπείες
Περισσότερα από 60 υποψήφια εμβόλια mRNA κατά του καρκίνου βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε στάδιο κλινικών δοκιμών παγκοσμίως, με τουλάχιστον δύο να έχουν φτάσει στη Φάση ΙΙΙ, ενώ πολλά άλλα βρίσκονται σε Φάσεις Ι ή ΙΙ.
Ένα από τα πιο υποσχόμενα είναι το mRNA-4157/V940 (Moderna/Merck), το οποίο χορηγείται σε συνδυασμό με πεμπρολιζουμάμπη (pembrolizumab) – ένα μονοκλωνικό αντίσωμα που αναστέλλει τον υποδοχέα PD-1. Ορισμένοι τύποι καρκίνου εκφράζουν την πρωτεΐνη PD-L1, η οποία προσδένεται στον PD-1 και εμποδίζει το ανοσοποιητικό σύστημα να αναγνωρίσει και να επιτεθεί στα καρκινικά κύτταρα. Η πεμπρολιζουμάμπη αποτρέπει αυτή τη δέσμευση, επαναενεργοποιώντας την ανοσολογική απόκριση.
Σε μελέτη Φάσης 2b για το μελάνωμα, ο συνδυασμός του mRNA-4157/V940 με πεμπρολιζουμάμπη οδήγησε σε μείωση 44% του κινδύνου υποτροπής, σε σύγκριση με τη μονοθεραπεία με πεμπρολιζουμάμπη. Αυτή τη στιγμή διεξάγεται μελέτη Φάσης 3 για επιβεβαίωση των αποτελεσμάτων.
Παράλληλα, εξατομικευμένα εμβόλια νεοαντιγόνων, όπως το autogene cevumeran (BioNTech/Genentech), έχουν δείξει ενθαρρυντικά πρώιμα αποτελέσματα στον καρκίνο του παγκρέατος. Σε μελέτη Φάσης Ι, οι ασθενείς που ανταποκρίθηκαν στο εμβόλιο δεν παρουσίασαν υποτροπή για 18 μήνες, έναντι περίπου 13 μηνών για όσους δεν είχαν ανταπόκριση. Η Φάση ΙΙ βρίσκεται σε στάδιο στρατολόγησης, με την ολοκλήρωσή της να αναμένεται γύρω στο 2029.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το NHS σχεδιάζει τη θεραπεία έως και 10.000 ασθενών με εξατομικευμένα
εμβόλια κατά του καρκίνου μέσα στα επόμενα
πέντε χρόνια, καλύπτοντας καρκίνους όπως του
πνεύμονα, του εγκεφάλου και του παγκρέατος.
Η
συνεργασία μεταξύ GSK και Οξφόρδης, με χρηματοδότηση
ύψους £50 εκατομμυρίων, πρωτοπορεί στην ανάπτυξη
εμβολίων πρόληψης καρκίνου, τα οποία εκπαιδεύουν
το ανοσοποιητικό σύστημα για την εξάλειψη
προκαρκινικών κυττάρων.
Παράλληλα, βρίσκονται
σε εξέλιξη κλινικές δοκιμές για εμβόλια DNA, έτοιμα
προς χρήση (αντί εξατομικευμένων), για τη θεραπεία
του μελανώματος, μέσω της συνεργασίας Scancell–NHS, με
στόχο την ένταξη δεκάδων ασθενών έως τα τέλη
του 2025.
Βελτίωση Πλατφορμών και Ενσωμάτωση Τεχνητής Νοημοσύνης
Στον καρκίνο κεφαλής και τραχήλου, το εξατομικευμένο εμβόλιο TG4050 της εταιρείας Transgene έδειξε ενθαρρυντικά αποτελέσματα σε τυχαιοποιημένη δοκιμή Φάσης Ι: κανένας ασθενής που έλαβε το εμβόλιο δεν παρουσίασε υποτροπή, σε αντίθεση με περίπου 20% των ασθενών της ομάδας ελέγχου. Η Φάση ΙΙ της μελέτης ξεκίνησε στα μέσα του 2024.
Η ενσωμάτωση τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) επιταχύνει σημαντικά τη διαδικασία επιλογής αντιγόνων. Χάρη σε προηγμένους αλγόριθμους πρόβλεψης νεοαντιγόνων, ο σχεδιασμός εξατομικευμένων εμβολίων μπορεί πλέον να ολοκληρώνεται σε λιγότερο από τέσσερις εβδομάδες — έναντι περίπου εννέα εβδομάδων στο παρελθόν — βελτιστοποιώντας την ανοσολογική απόκριση.
Εμβόλια ή Θεραπείες Κατά της Καρδιοπάθειας;
Πρόσφατες έρευνες υποδεικνύουν την ύπαρξη αυτοάνοσων μηχανισμών στη μη ισχαιμική καρδιακή ανεπάρκεια, κατά τους οποίους Τ-λεμφοκύτταρα επιτίθενται σε στρεσαρισμένους καρδιακούς ιστούς.
Σε αυτό το πλαίσιο, επιστήμονες ανέπτυξαν ένα πρωτότυπο «εμβόλιο ανεκτικότητας», το οποίο επανεκπαιδεύει το ανοσοποιητικό σύστημα με στόχο τη μείωση της φλεγμονής. Σε προκλινικά μοντέλα, η προσέγγιση αυτή οδήγησε σε βελτίωση της καρδιακής λειτουργίας, μέσω καταστολής της αυτοάνοσης δραστηριότητας.
Τα ευρήματα είναι ενθαρρυντικά, ωστόσο παραμένουν σε πρώιμο στάδιο, καθώς περιορίζονται σε εργαστηριακές και ζωικές μελέτες. Κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους δεν έχουν ξεκινήσει ακόμη.
Συμπεράσματα
-
Η πρόοδος των εμβολίων mRNA κατά του καρκίνου επιβεβαιώνει τη δυναμική αυτής της πλατφόρμας πέρα από τα λοιμώδη νοσήματα. Καθώς οι τεχνολογίες αλληλούχισης DNA και τεχνητής νοημοσύνης επιτρέπουν πιο ακριβή στόχευση νεοαντιγόνων και εξατομικευμένη προσέγγιση, ανοίγει ο δρόμος για θεραπείες που προσαρμόζονται στα μοναδικά γενετικά χαρακτηριστικά κάθε ασθενούς.
Αν και απαιτούνται ακόμη αρκετά χρόνια μελετών για την πλήρη επιβεβαίωση της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας αυτών των εμβολίων, τα μέχρι τώρα δεδομένα δείχνουν ότι το μέλλον της ογκολογίας μπορεί να είναι πιο ελπιδοφόρο και προσωπικό από ποτέ. -
Αναλυτές εκτιμούν ότι η πρώτη εμπορική έγκριση εμβολίου mRNA κατά του καρκίνου θα μπορούσε να δοθεί έως το 2029. Τα πρώιμα δεδομένα από μελέτες σε μελάνωμα, καρκίνο παγκρέατος, γλοιοβλάστωμα και άλλες μορφές δερματικού καρκίνου είναι ενθαρρυντικά, ωστόσο οι μεγάλες κλινικές δοκιμές Φάσης ΙΙΙ βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη.
-
Τα εμβόλια κατά της καρδιοπάθειας βρίσκονται ακόμη σε προκλινικό στάδιο, με στόχο την επανεκπαίδευση του ανοσοποιητικού συστήματος. Δεν έχουν ξεκινήσει δοκιμές σε ανθρώπους, επομένως οι κλινικές εφαρμογές τους είναι πιο μακρινές.
-
Αναμένεται να έχουμε θεραπείες βασισμένες στο mRNA για σπάνιες ασθένειες που μέχρι πρότινος θεωρούνταν μη θεραπεύσιμες. Πιστεύω ότι σε δέκα χρόνια από σήμερα θα κινούμαστε προς έναν κόσμο όπου θα μπορούμε να εντοπίζουμε τη γενετική αιτία μιας ασθένειας και, με σχετική ευκολία, να την επεξεργαζόμαστε και να τη διορθώνουμε χρησιμοποιώντας τεχνολογία βασισμένη στο mRNA.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου