Λαμβάνοντας υπόψη την αυξανόμενη μείωση του ποσοστού εμβολιασμού ανά τον κόσμο τα τελευταία χρόνια, σαν οικογενειακός γιατρός που άσκησε και ασκεί ακόμη, κατά διαστήματα, το επάγγελμα στη Γερμανία, και βασιζόμενος σε προσωπικές μου εμπειρίες αλλά και στη διεθνή βιβλιογραφία, θέλησα να πάρω μια συνοπτική θέση πάνω στο επίμαχο αυτό θέμα. Ήδη πολλές χώρες έχουν θέσει ως στόχο την ενισχυμένη εκπαίδευση του κοινού σχετικά με τον εμβολιασμό και τις συνέπειές του.
Επί του παρόντος, σύμφωνα με την έκθεση της UNICEF του 2015, μολονότι τα τελευταία 25 χρόνια, η παιδική θνησιμότητα κάτω των 5 ετών έχει μειωθεί σχεδόν κατά το ήμισυ, εξακολουθούν να πεθαίνουν 5,9 εκατομμύρια παιδάκια τον χρόνο, ήτοι 16.000 ημερησίως, 700 την ώρα, 11 το λεπτό, 1 κάθε 5,5 δευτερόλεπτα!
Το μεγαλύτερο βάρος της παιδικής θνησιμότητας, κατά 80%, επωμίζονται οι χώρες της Νότιας Αφρικής και Νότιας Ασίας. Στην Αγκόλα, ένα στα έξη παιδάκια δεν επιβιώνει τα πέμπτα του γενέθλια! Η παιδική θνησιμότητα σ’ αυτή τη χώρα ανέρχεται σε 157:1000, εν συγκρίσει με 4:1000 στην Γερμανία.
Δεν εισέρχομαι στις ποικίλες αιτίες θανάτου αυτών των παιδιών, θέλω μόνο να τονίσω, πως τα εμβόλια σώζουν περί τα 2,5 εκατομμύρια παιδιά ετησίως (Shot@Life, a United Nations Foundation partner organization). Εν τούτοις, σύμφωνα με μια έκθεση του BBC, περίπου 1,5 εκατομμύρια παιδιά σε όλο τον κόσμο, εξακολουθούν να πεθαίνουν ετησίως από ασθένειες που προλαμβάνονται με εμβολιασμό.
Σύμφωνα με μια έρευνα υποτρόφων από την Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής (American Academy of Pediatrics - AAP), το ποσοστό των παιδιάτρων που αναφέρουν γονικές αρνήσεις εμβολιασμού, αυξήθηκε σημαντικά μεταξύ του 2006 και του 2013. Στην παρούσα μελέτη, η αντίληψη μεταξύ των ερωτηθέντων παιδιάτρων ήταν ότι οι γονείς που αρνούνται τα εμβόλια, θεωρούν όλο και περισσότερο τους εμβολιασμούς περιττούς, ήτοι κατά 63,4% το 2006 έναντι 73,1% το 2013 (P = .002). Συμπληρωματικά ανέφεραν ότι οι διαφωτιστικές συνεντεύξεις περί των εμβολίων έπεισε μόνο το ένα τρίτο των αρνητών να αλλάξουν γνώμη.
Γονείς που παίρνουν αποφάσεις για τον εμβολιασμό των παιδιών τους, δεν έχουν ζήσει ποτέ τις καταστροφικές συνέπειες που μπορεί να προκαλέσουν ασθένειες προλήψιμες με εμβολιασμό.
Ο Moritz Gottsauner-Wolf, αναφέρει πως σύμφωνα με μια δημοσκόπηση του Karl-Landsteiner-Vereins για την Προώθηση της ιατρικής και επιστημονικής έρευνας, το 57% των αυστριακών γονέων είναι επιφυλακτικοί έναντι των εμβολιασμών, η δε τάση αυξανόμενη (DIE ZEIT Nr. 19/2014).
Η ψυχολόγος Cornelia Betsch και οι συνεργάτες της, του Πανεπιστημίου Erfurt, σε μία εργασία σχετικής συμπεριφοράς, αναφέρουν πως σε άτομα που σερφάρουν σε εμβόλιο-επικριτικές σελίδες του διαδικτύου, εντός 5 - 10 λεπτών, ενισχύεται η αντίληψη του κινδύνου πιθανών παρενεργειών από τον εμβολιασμό, ενώ ταυτόχρονα μειώνεται η αντίληψη των πιθανών συνεπειών της παράλειψης του, καθώς και της πρόθεσης για τον εμβολιασμό.
Κατά την Betsch δημιουργείται έτσι μία εμβολιοφοβία, όπου λείπει η ισορροπία, δηλαδή η συγκεκριμένη αντίληψη για τις συνέπειες που μπορεί να προκύψουν στην υγεία του παιδιού τους αν δεν το αφήσουν να εμβολιαστεί. Για να εκτιμήσουν, οι αρνητές των εμβολιασμών, την επικινδυνότητα μιας μεταδοτικής νόσου, θα πρέπει να γνωρίζουν και τα πιθανά επακόλουθα, σε περίπτωση που θα προκύψουν σοβαρές επιπλοκές.
Δυστυχώς, το διαδίκτυο είναι γεμάτο από μύθους και αυτοί που ήδη έχουν κρυσταλλοποιήσει την άποψή τους, δεν πρόκειται να την αλλάξουν, ακόμη κι’ αν τους προβάλλουμε επιστημονικές αποδείξεις και στοιχεία. Πιθανότατα μάλιστα, να τις χαρακτηρίσουν ως ψευδείς!
Οι μεμονωμένες προσωπικές αναρτήσεις γονέων στο διαδίκτυο, οι οποίοι, δίχως καμμία ιατρική τεκμηρίωση, αποδίδουν κάποιες ανεπιθύμητες παρενέργειες που προέκυψαν, στον εμβολιασμό, επιφέρουν μεγαλύτερο αρνητικό αντίκτυπο στη λήψη της απόφασης περί εμβολιασμού, συγκριτικά με τα αμιγή στατιστικά στοιχεία. Πιστεύουν. πως όσο υψηλότερος ο αριθμός των προσωπικών αναφορών κατά ενός εμβολίου, τόσο υψηλότερη εκτιμάται πως είναι και η επικινδυνότητα του.
Δημοσιεύματα όπως π.χ. κατά του εμβολίου Gardasil ή Silgard, παρερμηνεία των όσων έχει πει στις 2-4 Οκτωβρίου 2009, στο Reston, Virginia η ερευνήτρια Diane Harper, η παραπληροφόρηση, σκορπούν ακόμη περισσότερη αβεβαιότητα στον κόσμο. Η ίδια έχει ήδη τοποθετηθεί επί του θέματος και ξεκαθάρισε τη θέση της.
Ο ιός HPV πιστεύεται ότι προκαλεί περίπου 5% όλων των νέων κρουσμάτων καρκίνου ανά τον κόσμο. Σύμφωνα με τα CDC, περίπου 79 εκατομμύρια Αμερικανών μολύνονται ετησίως από τον ιό. Στην πλειονότητά τους, ούτε γνωρίζουν καν, πως έχουν μολυνθεί. Στις ΗΠΑ, κάθε χρόνο διαγιγνώσκονται περίπου 27.000 καρκίνοι που σχετίζονται με τον HPV.
Έστω κι’ αν η συχνότητα των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας που σχετίζονται με τον HPV είναι σχετικά χαμηλή, το εμβόλιο κατά του ιού HPV, ενισχύει το δυναμικό μας.
Αρχές του Απριλίου 2014, η βρετανική φαρμακευτική εταιρία γίγαντας GlaxoSmithKline, κατηγορήθηκε για τη δωροδοκία γιατρών στην Πολωνία, στο Ιράκ και την Ιορδανία για την προώθηση ορισμένων φαρμάκων της. Το σκάνδαλο δεν επηρέασε μεν τα εμβόλια, αλλά έσπειρε υποψίες για τη βιομηχανία, η οποία είναι επίσης υπεύθυνη για τις μελέτες ασφάλειας των προϊόντων της. Σίγουρα, τέτοια περιστατικά ρίχνουν λάδι στη φωτιά των αντιδραστικών.
Βέβαια, από μια άποψη, το άγχος των εμβολιοσκεπτικιστών γονέων είναι κάπως παράδοξο επειδή συνδέεται με το άγχος της λήψης, μιας πιθανώς λανθασμένης, απόφασης για το παιδί τους.
Επιχειρηματολογία και ισχυρισμοί των εμβολιοσκεπτικιστών ή εμβολιοαγχωτικών είτε εμβολιοφοβικών, κατασταλάζουν στα ακόλουθα:
1. Αμφιβολίες για την σοβαρότητα ή επικινδυνότητα των λοιμωδών νόσων με το σκεπτικό, ''γιατί να εμβολιασθούμε εναντίον της ιλαράς ή παρωτίτιδας, εφ’ όσον αυτοί που νόσησαν δεν παρουσίασαν επιπλοκές;'' ή ''γιατί εναντίον της ηπατίτιδας Β, αφού δεν ανήκω στην κατηγορία υψηλού κινδύνου;'' ή πάλι, ''γιατί εναντίον της πολιομυελίτιδας, αφού έχει σχεδόν εξαλειφθεί και δεν υπάρχουν κρούσματα στη χώρα μου;''
2. Αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων, ακόμη κι’ όταν ο τίτλος των αντισωμάτων, μετά τον εμβολιασμό, έχει ανέλθει σε προστατευτικά επίπεδα, με την δικαιολογία πως δήθεν δεν υφίστανται αντίστοιχες μελέτες που να την τεκμηριώνουν! Επίσης, πάντα κατά την ίδια λογική των αντιδραστικών, δεν υπάρχουν επαρκείς εργασίες που να αποδεικνύουν πως τα εμβολιασμένα παιδιά νοσούν λιγότερο συχνά από αυτά που δεν έχουν εμβολιασθεί!
3. Κατά την γνώμη τους, η μέθοδος χορήγησης των εμβολίων δεν είναι φυσιολογική, δηλαδή δεν ακολουθεί την κατ’ εξοχήν φυσιολογική οδό μόλυνσης δια μέσου των επιθηλίων της μύτης και του στόματος, αλλά εγχέεται άμεσα στους ιστούς, παρακάμπτοντας πλήρως τον προστατευτικό χιτώνα του δέρματος και των βλεννογόνων. Επί πλέον υποστηρίζουν, πως δι’ αυτού του τρόπου ενισχύεται μόνο η ειδική ανοσοαντίδραση μέσω των αντισωμάτων και παραγνωρίζεται η μη ειδική κυτταρική.
4. Υποστηρίζουν, πως στις ανεπτυγμένες και βιομηχανοποιημένες χώρες, η υψηλή τεχνολογία, τα εξελιγμένα υγειονομικά μέτρα με τους κανόνες βασικής υγιεινής, αρκούν για να εξαλείψουν τα μεταδοτικά νοσήματα!
5. O Hans Tolzin, γαλακτοκόμος στο επάγγελμα, ερασιτέχνης της ιατρικής, αυτοαποκαλούμενος δημοσιογράφος, και μέγας πολέμιος των εμβολιασμών, μέσω διαδικτύου, διαλέξεων και του περιοδικού Impfreport, που εκδίδει ο ίδιος, με κριτικές αναφορές εναντίον των εμβολίων, χρόνια τώρα, καταφέρνει να σκορπίζει την ανασφάλεια και αβεβαιότητα στον γερμανόφωνο κόσμο.
Ούτως ή άλλως, μετά από ένα χρονικό διάστημα, οι επιδημίες υποχωρούν και αυτοπεριορίζονται, δίχως τα εμβόλια,...λέει! Ως παράδειγμα δε, αναφέρει την επιδημία ευλογιάς που ξέσπασε κατά τον Γαλλο-Πρωσσικό (Γερμανικό) πόλεμο του 1870-1871, βρήκε την έξαρση της κατά τα έτη 1871-72, αυτοπεριορίστηκε το επόμενο έτος και τελείωσε το 1874. Δεν κατονομάζει όμως τον αριθμό των θυμάτων, όχι του πολέμου, αλλά της επιδημίας που κατ’ εκτίμηση κόστισαν τη ζωή 170.000 ανθρώπων!
Ο Tolzin αρνείται γενικά, την ύπαρξη παθογόνων μολυσματικών μικροοργανισμών και πιστεύει ότι τα βακτήρια αποτελούν μέρος της φυσικής χλωρίδας του αίματος, καθώς επίσης πως οι ιοί αποτελούν μέρος της φυσικής κληρονομιάς και ως εκ τούτου είναι ενδογενούς προέλευσης. Όλες οι λοιμώδεις νόσοι είναι θεραπεύσιμες μέσω φυσιολογικής ιατρικής, τονίζει ο Tolzin. Και....ο κόσμος τον πιστεύει, βλέπετε!!
6. Οι συμπληρωματικές ουσίες μερικών εμβολίων, όπως το υδροξείδιο αργιλίου και φορμαλδεΰδη, οι οποίες, σε υψηλές συγκεντρώσεις είναι επιβλαβείς για την υγεία, τρομάζουν τους σκεπτικούς, μολονότι η περιεκτικότητα τους στα συγκεκριμένα εμβόλια είναι χαμηλή. Ισχυρίζονται, πως η ακινδυνότητά τους δεν έχει επιβεβαιωθεί επαρκώς και πως δεν έγιναν αρκετές μελέτες που να εγγυώνται την ασφάλεια των εμβολίων, οι δε υφιστάμενες, έχουν γίνει με μικρό αριθμό συμμετεχόντων και δεν αναλύουν τις πιθανές μακροχρόνιες επιπτώσεις στον οργανισμό. Είναι πεπεισμένοι πως δεν γίνονται επαρκείς γνωστοποιήσεις για τις παρενέργειες των εμβολίων, μερικοί μάλιστα πιστεύουν πως αποκρύπτονται σκοπίμως.
7. Επειδή τα ιατρικά περιοδικά εξαρτώνται οικονομικά από τις διαφημίσεις των φαρμακοβιομηχανιών, αμφισβητούν κάθε σχετική, επίσημη δημοσίευση ή ανακοίνωση των αρχών. Χορός δισεκατομμυρίων λένε, δεν πρόκειται να μας πουν την αλήθεια. Πιστεύουν πως όλες οι επιστημονικές μελέτες, εργασίες και στατιστικές χειραγωγούνται και οι άδειες κυκλοφορίας των εμβολίων χορηγούνται πολύ γρήγορα, δίχως την αναγκαία μακροχρόνια αξιολόγηση, ανάλυση και εκτίμηση των δεδομένων.
Κάποιοι συνάδελφοι ή μη της εναλλακτικής ιατρικής, υποστηρίζουν πως πρέπει να δοθεί στα παιδιά η δυνατότητα, να αναπτύξουν αντισώματα εναντίων των λοιμωδών νόσων φυσιολογικά και όχι μέσω εμβολιασμού, υποστηρίζοντας ταυτόχρονα, πως έτσι ή αλλιώς, τα εμβόλια δεν είναι φυσιολογικές ουσίες από τη φύση τους.
Στην Γερμανία, για όσους δεν το γνωρίζουν ήδη, υπάρχει ένα παραϊατρικό επάγγελμα του Heilpraktiker (χαϊλπράκτικερ=πρακτικός θεραπευτής), η πλειονότητα των οποίων είναι αντίθετη του εμβολιασμού και συμβουλεύουν τους γονείς ασθενείς τους, να μην εμβολιάζουν τα παιδιά τους. Σημειωτέον πως μόνο στην Γερμανία και στην Ελβετία (κάτι ανάλογο του Heilpraktiker) επιτρέπεται η άσκηση αυτού του επαγγέλματος! Ο χρόνος που απαιτείται για την σπουδή και εκμάθηση του, δεν έχει καθορισθεί νομικά. Ο κύκλος/ρυθμός των μαθημάτων κυμαίνεται από 2-3 φορές την εβδομάδα ή και ολόκληρη την εβδομάδα, αλλά και μόνο Σαββατοκύριακα. Ακολουθούν εξετάσεις και πρακτική ενός έτους δίπλα σε συνάδελφό τους ο οποίος ήδη ασκεί το επάγγελμα. Η δραστηριότητά τους επεκτείνεται από την ινδική Ayurveda, παραδοσιακή κινεζική Ιατρική (TCM), βελονισμό, ομοιοπαθητική, φυσική ιατρική, φυσικοθεραπεία, μέχρι και ψυχοθεραπευτική! Δεν τους επιτρέπεται η συνταγολόγηση, παρά μόνο ομοιοπαθητικών φαρμάκων.
Εν τω μεταξύ, οι εμβολιοσκεπτικιστές, αρνούμενοι τον εμβολιασμό των παιδιών τους, αγνοούν πως τα μη εμβολιασμένα παιδιά τους, μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο άλλα παιδιά. Τα κατά καιρούς δημοσιεύματα, περί συνομωσιολογίας φαρμακοβιομηχανιών και γιατρών καθώς και η υπεροπτική συμπεριφορά μερικών από μας, με το ''εγώ είμαι ο γιατρός και θα κάνεις αυτά που σου λέω'', συμβάλλουν επίσης αρνητικά στην όλη κατάσταση.
Ο ψυχολόγος Jan-Willem von Prooijen του Πανεπιστημίου VU του Amsterdam, γράφει πως οι θεωρητικοί της συνομωσιολογίας, τείνουν να χωρίζουν τον κόσμο σε μαύρο και άσπρο.
Οι γονείς που στερούν από τα παιδιά τους το δικαίωμα του εμβολιασμού, δεν είναι μήτε αδαείς, μήτε αμόρφωτοι ούτε και παραμελούντες, αλλά συνήθως, με ακαδημαϊκή μόρφωση και υψηλά εισοδήματα!
Τα σημαντικότερα υπέρ και κατά επιχειρήματα έναντι των εμβολιασμών:
ΥΠΕΡ 1: Τα εμβόλια μπορούν να σώσουν τις ζωές των παιδιών. Η American Academy of Pediatrics (Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής) αναφέρει ότι η αποτελεσματικότητα των περισσότερων εμβολίων της παιδικής ηλικίας για την πρόληψη της νόσου, ανέρχεται στα επίπεδα του 90% -99%.
ΥΠΕΡ 2: Συστατικά, όπως η θιμεροζάλη (αφαιρέθηκε ή χρησιμοποιούνται μόνο ίχνη της για τα παιδικά εμβόλια κάτω των 6 χρόνων), η φορμαλδεΰδη και το αλουμίνιο, στις ποσότητες που χρησιμοποιούνται στα εμβόλια δεν είναι επιβλαβείς. Σημειωτέον, πως το μητρικό γάλα και τα παρασκευάσματα για βρέφη περιέχουν περισσότερο αλουμίνιο απ’ ό,τι τα εμβόλια. Ο Paul A. Offit, παιδίατρος από τη Βαλτιμόρη, σημειώνει ότι τα παιδιά εκτίθενται σε περισσότερα βακτήρια, ιούς, τοξίνες και άλλες βλαβερές ουσίες κατά την καθημερινή τους δραστηριότητα. Τέλος η FDA (Food and Drug Administration) απαιτεί 10 ή περισσότερα χρόνια δοκιμών για όλα τα εμβόλια προτού χορηγηθεί άδεια κυκλοφορίας.
ΥΠΕΡ 3: Οι ανεπιθύμητες αντιδράσεις στα εμβόλια είναι εξαιρετικά σπάνιες. Η Ellen Clayton, MD, JD, Καθηγήτρια Παιδιατρικής και Νομικής, στη Νομική Σχολή Vanderbilt, και συν-συγγραφέας της έκθεσης 2011 του ΙΟΜ (Επιτροπή για την αναθεώρηση δυσμενών επιπτώσεων των εμβολίων), συνοψίζοντας τα αποτελέσματα της έκθεσης γράφει: "Το MMR εμβόλιο δεν προκαλεί αυτισμό, ... το MMR και το DTaP δεν προκαλούν διαβήτη τύπου 1, το αδρανές εμβόλιο της γρίπης δεν προκαλεί παράλυση τύπου Bell και δεν εκλύει επεισόδια άσθματος.
ΥΠΕΡ 4: Μεγάλοι ιατρικοί οργανισμοί όπως, CDC, FDA, Institute of Medicine (IOM), AMA, AAP, UNICEF, US Department of Health and Human Services (HHS), WHO, Public Health Agency of Canada, Canadian Paediatric Society, National Foundation for Infectious Diseases (NFID), and American Academy of Family Physicians (AAFP), δηλώνουν ότι τα εμβόλια είναι ασφαλή.
ΥΠΕΡ 5: Τα εμβόλια προστατεύουν όλη την κοινότητα. Αυτό θα συμβεί, όταν οι εμβολιασθέντες φθάσουν το λεγόμενο "κρίσιμο τμήμα'' (critical portion, γύρω στο 85%), δηλαδή το ποσοστό των ανθρώπων που πρέπει να εμβολιαστούν, ώστε να παρέχεται ανοσία στο σύνολο του πληθυσμού. Σ’ αυτή την περίπτωση, επειδή τα περισσότερα μέλη της κοινότητας θα προστατεύονται, το ξέσπασμα μιας επιδημίας καθίσταται απίθανο. Όσο περισσότερα άτομα εμβολιαστούν, τόσο μεγαλύτερη θα είναι και η προστατευτική ασπίδα η οποία καλύπτει και άτομα που αντενδείκνυται ο εμβολιασμός.
ΥΠΕΡ 6: Τα εμβόλια προστατεύουν τις επόμενες γενιές, υπό την έννοια πως οι εμβολιασμένες μητέρες παρέχουν προστασία στα αγέννητα παιδιά τους από τους ιούς, που δυνητικά, θα μπορούσαν να προκαλέσουν γενετικές ανωμαλίες. Επίσης, εμβολιασμένες κοινότητες συμβάλουν, με τη σειρά τους, στην εξάλειψη των ασθενειών για τις μελλοντικές γενιές.
ΥΠΕΡ 7: Τα εμβόλια εξαφάνισαν την ευλογιά και έχουν σχεδόν εξαλείψει
άλλες ασθένειες όπως την πολιομυελίτιδα. Επειδή η ασθένεια της ευλογιάς έχει εξαλειφθεί, τα παιδιά δεν εμβολιάζονται πλέον εναντίον της. Το τελευταίο περιστατικό ευλογιάς στις ΗΠΑ σημειώθηκε το 1948 και του κόσμου το 1977 στη Σομαλία. Σύμφωνα με την UNICEF, το 2014 κατεγράφησαν παγκοσμίως μόνο 500 κρούσματα πολυομυελίτιδος, κι' αυτά μόνο σε τρεις χώρες: το Αφγκανιστάν, τη Νιγηρία και το Πακιστάν.
ΥΠΕΡ 8: Μεταδοτικά νοσήματα προλαμβανόμενα με εμβολιασμό δεν έχουν εξαφανιστεί. Οι εμβολιασμοί εξακολουθούν να είναι αναγκαίοι. Ο ιός της πολιομυελίτιδας π.χ. μπορεί να επωάζεται για πολλά χρόνια σ’ ένα ασυμπτωματικό άτομο. Το πρόσωπο αυτό, θα εδύνατο να μολύνει ένα μη εμβολιασμένο παιδί ή ενήλικα, στους οποίους ο ιός ενδέχεται να μεταλλαχθεί στη παραλυτική του μορφή και να εξαπλωθεί μεταξύ των μη εμβολιασμένων ατόμων.
ΥΠΕΡ 9: Τα εμβόλια παρέχουν οικονομικά οφέλη για την κοινωνία, υπό την έννοια εξοικονόμησης χρημάτων από την πρόληψη της απώλειας παραγωγικότητας που οφείλεται στην αναπηρία ή πρόωρο θάνατο καθώς και από τα έξοδα θεραπείας/νοσηλείας σε περίπτωση νόσησης.
ΚΑΤΑ 1: Aν και πολύ σπάνια, τα εμβόλια μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές και μερικές φορές θανατηφόρες παρενέργειες. Σύμφωνα με τα CDC (Centers for Desease Control and Prevention), ο κίνδυνος αναφυλαξίας από τα εμβόλια είναι περίπου 1:1.000.000. Το εμβόλιο της γρίπης μπορεί να σχετίζεται με το σύνδρομο Guillain-Barré, με πιθανότητα 1-2:1.000.000. Το εμβόλιο εναντίον ροταϊών μπορεί να προκαλέσει εγκολεασμό σε 1:20.000 μωρά. Τα εμβόλια DTaP και MMR μπορεί να σχετίζονται με μακροχρόνιες επιληπτικές κρίσεις, κώμα και μόνιμη εγκεφαλική βλάβη, αλλά η σπανιότητα τους, κατά τα CDC, καθιστά δύσκολη την αιτιολογική τους σύνδεση. Επίσης, το εμβόλιο της ανεμοβλογιάς μπορεί να προκαλέσει πνευμονία.
ΚΑΤΑ 2: Μερικοί γιατροί πιστεύουν πως η προαναφερθείσα θιμεροζάλη συνδέεται με τον αυτισμό. Κάποια εμβόλια DTaP περιέχουν γλουταραλδεΰδη, ένα απολυμαντικό το οποία μπορεί να προκαλέσει άσθμα και άλλα αναπνευστικά προβλήματα, μερικά αντιγριπικά εμβόλια περιέχουν βρωμιούχο κετυλοτριμεθυλαμμώνιο (CTMB), ένα αντισηπτικό που ίσως προκαλέσει ερεθισμό των οφθαλμών, του δέρματος και του αναπνευστικού, κάποια εμβόλια εναντίον της πολιομυελίτιδας, TD και DTaP περιέχουν 2-φαινοξυαιθανόλη, ένα αντιβακτηριδιακό που μπορεί να προκαλέσει πονοκέφαλο, σοκ, σπασμούς, νεφρική βλάβη, καρδιακή και νεφρική ανεπάρκεια, ακόμη και θάνατο.
ΚΑΤΑ 3: Η φυσική ανοσία είναι αποτελεσματικότερη από τον εμβολιασμό. Το Νοσοκομείο Παίδων της Φιλαδέλφειας σημειώνει ότι "Είναι γεγονός πως η φυσική μόλυνση προκαλεί σχεδόν πάντα καλύτερη ανοσία από τα εμβόλια. Ενώ η ανοσία από τη νόσο ακολουθεί μια ενιαία φυσική μόλυνση, από τα εμβόλια πραγματοποιείται μόνο μετά από αρκετές δόσεις." Η κλινική Mayo δηλώνει πως η φυσική μόλυνση, συχνά παρέχει πληρέστερη ανοσία από μια σειρά εμβολιασμών.
ΚΑΤΑ 4: Ο William Posey, μέλος του Κογκρέσσου, στις 8 Απριλίου του 2014, δήλωσε σε συνέντευξη του, πως ''δεν πρέπει να επιτρέψουμε να συνεχιστεί η αιμομικτική σχέση μεταξύ της Κοινότητας για τη δημόσια υγεία, τους κατασκευαστές εμβολίων και τους κυβερνητικούς αξιωματούχους. Εννοώ, ξέρετε, πως πάρα πολλά κορυφαία μέλη του προσωπικού του CDC, όταν φεύγουν πάνε να εργαστούν για τους κατασκευαστές εμβολίων''.
ΚΑΤΑ 5: Οι περισσότερες ασθένειες που στοχεύουν τα εμβόλια, σε πολλές περιπτώσεις, είναι σχετικά αβλαβείς, καθιστώντας έτσι τα εμβόλια περιττά.
ΚΑΤΑ 6: Ασθένειες που στοχεύουν τα εμβόλια έχουν ουσιαστικά εξαφανιστεί, άρα δεν είναι αναγκαίο να εμβολιαζόμαστε εναντίον αυτών των νόσων.
Σύμφωνα με τους επιστημονικούς κύκλους, πολλοί από τους ισχυρισμούς των αντίπαλων των εμβολιασμών, στερούνται πραγματικών βάσεων. Το 1998, οι συγγραφείς μιας μελέτης στο Lancet (Andrew Wakefield και συνεργάτες), συσχέτισαν τον αυτισμό με το εμβόλιο ιλαράς-παρωτίτιδας-ερυθράς (MMR).
Αυτή ήταν η στιγμή που γεννήθηκε και το κίνημα αντι-ανοσοποίησης. Σε μία δωδεκάδα επιδημιολογικών μελετών που ακολούθησαν, δεν βρέθηκε καμία σύνδεση μεταξύ του εμβολίου και του αυτισμού. Τελικά, η μελέτη ανακλήθηκε το 2010 με την κατηγορία της πλαστογραφίας. Επίσης, όπως διαφαίνεται από αρκετές μελέτες, ακόμη και η υποτιθέμενη σχέση μεταξύ εμβολίων και αλλεργιών, πιθανότατα δεν υφίσταται. Ένας συσχετισμός των εμβολίων με το SIDS, είναι ανυπόστατος.
Τι θα συνέβαινε τώρα, αν σταματούσαμε τους εμβολιασμούς;
• Στις ανεπτυγμένες χώρες, πριν από το εμβόλιο εναντίον της ιλαράς, σχεδόν κάθε άτομο νοσούσε απ’ αυτήν και εκατοντάδες πέθαιναν ετησίως. Σήμερα, οι περισσότεροι γιατροί δεν έχουν δει ούτε ένα κρούσμα ιλαράς.
• Το ίδιο ισχύει και για την διφθερίτιδα. Την διφθερίτιδα την γνωρίζω μόνο από τα ιατρικά συγγράμματα και τους άτλαντες.
• Τα έτη 1964-65, μία επιδημία ερυθράς μεταδόθηκε σε 12,5 εκατομμύρια Αμερικανούς, σκότωσε 2.000 μωρά και προκάλεσε 11.000 αποβολές. Για το έτος 2012, τα CDC ανέφεραν μόνο 9 περιπτώσεις ερυθράς.
Εκεί που φαινομενικά πιστεύουμε, πως μία ασθένεια ελέγχεται, μπορεί ξαφνικά να επιστρέψει. Το είδαμε να συμβαίνει, στη Ιαπωνία, στην Αυστραλία και στη Σουηδία.
Το 1974 π.χ., 80% από τα Ιαπωνόπουλα, εμβολιάζονταν ενάντια του κοκκύτη. Εκείνη τη χρονιά καταγράφηκαν μόνο 393 περιπτώσεις κοκκύτη σε ολόκληρη τη χώρα και ούτε ένας θάνατος σε σχέση μ’ αυτόν. Εν συνεχεία, τα ποσοστά ανοσοποίησης άρχισαν να μειώνονται, έως ότου είχαν εμβολιαστεί μόνο περίπου το 10% των παιδιών. Εντός του 1979, περισσότερα από 13.000 άτομα αρρώστησαν και 41 εξ αυτών έχασαν τη ζωή τους από τον κοκκύτη.
Τα συμπεράσματα μπορούμε να τα βγάλουμε μόνοι μας.
Σε γενικές γραμμές, όλα όσα έχω αναφέρει, αντανακλούν λίγο ή πολύ και την νοοτροπία των συμπατριωτών μας.
Εφ’ όσον ο εμβολιασμός, και κατά την γνώμη μου πολύ ορθώς, δεν είναι υποχρεωτικός, αποτελεί καθήκον του παιδιάτρου, του οικογενειακού ή θεράποντος γιατρού να διαφωτίσει τους γονείς περί της αναγκαιότητας των εμβολίων και της σχετικά μηδαμινής επικινδυνότητας παρενεργειών. Δυστυχώς συχνά, παραγνωρίζουμε τα αρχέγονα άγχη και τις ευαισθησίες των γονέων, προβάλλουμε τις γνώσεις μας και δεν προσπαθούμε να τους προσεγγίσουμε συναισθηματικά.
Σήμερα, η πρώην πατερναλιστική μορφή του γιατρού έχει αντικατασταθεί μ’ αυτή του σερβιτόρου. Έρχεται δηλαδή η/ο ασθενής, βασιζόμενη/ος στις συμβουλές διαφόρων σοβαρών ή μη περιοδικών, τα οποία δημοσιεύουν επιλεκτικά και αποσπασματικά κάποιες έρευνες, μ’ ένα κατάλογο στο χέρι και παραγγέλνει ''α λα κάρτ'' τα εργαστηριακά τεστ και τις θεραπείες που θα επιθυμούσε!
Επειδή ταξιδεύω συχνά και κατά καιρούς συνοδεύω ομάδες ταξιδιωτών στο εξωτερικό, ασχολήθηκα ευρέως με την ταξιδιωτική ιατρική και ιδιαίτερα με τα εμβόλια, σας πληροφορώ πως ελάχιστα είναι τα εμβόλιο που δεν έχω κάνει!
Στα 42 χρόνια που ασκώ το επάγγελμα μου, οι παρενέργειες λόγω εμβολιασμών, που μπορώ ν’ αναφερθώ, περιορίζονται μόνο σε ήπιες μορφές, όπως ελαφρά πυρετική κίνηση για μια δυο μέρες, ευαισθησία, πονάκι ή ερυθρότητα στο σημείο της ένεσης, κεφαλαλγίες, μυαλγίες, σωματική αδυναμία, αδιαθεσίες. Ο εμβολιασμός σώζει ζωές και παραμένω ένθερμος υποστηρικτής του.
Γιάννης Αρβανιτάκης
Σημείωση: Ο εμβολιασμός είναι υποχρεωτικός στην Πατρίδα μας.
ΠΗΓΕΣ
1. http://www.unicef.org/ Fakten zur weltweiten Kindersterblichkeit 2015
Die wichtigsten Ergebnisse des UNICEF-Berichts „Committing to Child Survival: A Promise Renewed. Progress Report 2015“.
2. http://www.vaccinenation.org/2013/10/17/1-5-million-children-year-die-vaccine-preventable-diseases/ 1.5 million children a year die from vaccine-preventable diseases.
3. http://www.who.int/mediacentre/news/releases/2015/measles-vaccination/en/ Measles vaccination has saved an estimated 17.1 million lives since 2000.
4. Vaccine Delays, Refusals, and Patient Dismissals: A Survey of Pediatricians
Catherine Hough-Telford, David W. Kimberlin, Inmaculada Aban, William P. Hitchcock, Jon Almquist, Richard Kratz, Karen G. O’Connor - Pediatrics, August 2016.
5. Die falsche Angst, Moritz Gottsauner-Wolf, DIE ZEIT Nr. 19/2014.
6. The Influence of Vaccine-critical Websites on Perceiving Vaccination Risks,
Cornelia Betsch - University of Erfurt, Germany, cornelia.betsch@uni-erfurt.de
7. http://www.skepticalraptor.com/skepticalraptorblog.php/gardasil-researcher-against-vaccine-myth-debunked/ The myth of Gardasil researcher Diane Harper – debunked, 17/03/2015
8. http://www.telegraph.co.uk/finance/newsbysector/pharmaceuticalsandchemicals/10771122/ GSK-adds-Jordan-and-Lebanon-to-bribery-investigations-list.htmlGSK adds Jordan and Lebanon to bribery investigations list.
9. https://www.theguardian.com/business/2014/apr/16/glaxosmithkline-doctor-bribery-jordan-lebanon GlaxoSmithKline says it is investigating bribery claims in Jordan and Lebanon...
10. http://www.naturheilmagazin.de/natuerlich-wachsen/kinderzeit/impfen/argumente-absoluter-impfgegner.html/
11. https://www.tolzin.de/
12. Smallpox: A History, By S.L. Kotar, J.E. Gessler
13. http://www.janwillemvanprooijen.com/new-page/ Injustice, Conspiracy Beliefs, and Ideology.
14. http://vaccines.procon.org/#arguments Top Pro & Con Arguments.
15. http://www.who.int/features/qa/84/en/ What are some of the myths – and facts – about vaccination?
16. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2831678/ Lancet retracts 12-year-old article linking autism to MMR vaccines.
17.http://www.pkids.org/immunizations/vaccines_safe_choice/consequences_not_vaccinating.html Vaccine Safety - What Happens When We Don't Vaccinate?
18. http://www.cdc.gov/vaccines/vac-gen/whatifstop.htm What Would Happen If We Stopped Vaccinations?
19. http://www.cdc.gov/vaccines/adults/vpd.html Vaccine-Preventable Adult Diseases.
20. http://vaccines.procon.org/view.answers.php?questionID=001606 Should Any Vaccines Be Required for Children?
21. http://www.who.int/bulletin/volumes/86/2/07-040089/en/ Vaccination greatly reduces disease, disability, death and inequity worldwide, FE Andre a, R Booy b, HL Bock c, J Clemens d, SK Datta c, TJ John e, BW Lee f, S Lolekha g, H Peltola h, TA Ruff i, M Santosham j, HJ Schmitt k.
ΥΠΕΡ 8: Μεταδοτικά νοσήματα προλαμβανόμενα με εμβολιασμό δεν έχουν εξαφανιστεί. Οι εμβολιασμοί εξακολουθούν να είναι αναγκαίοι. Ο ιός της πολιομυελίτιδας π.χ. μπορεί να επωάζεται για πολλά χρόνια σ’ ένα ασυμπτωματικό άτομο. Το πρόσωπο αυτό, θα εδύνατο να μολύνει ένα μη εμβολιασμένο παιδί ή ενήλικα, στους οποίους ο ιός ενδέχεται να μεταλλαχθεί στη παραλυτική του μορφή και να εξαπλωθεί μεταξύ των μη εμβολιασμένων ατόμων.
ΥΠΕΡ 9: Τα εμβόλια παρέχουν οικονομικά οφέλη για την κοινωνία, υπό την έννοια εξοικονόμησης χρημάτων από την πρόληψη της απώλειας παραγωγικότητας που οφείλεται στην αναπηρία ή πρόωρο θάνατο καθώς και από τα έξοδα θεραπείας/νοσηλείας σε περίπτωση νόσησης.
ΚΑΤΑ 1: Aν και πολύ σπάνια, τα εμβόλια μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές και μερικές φορές θανατηφόρες παρενέργειες. Σύμφωνα με τα CDC (Centers for Desease Control and Prevention), ο κίνδυνος αναφυλαξίας από τα εμβόλια είναι περίπου 1:1.000.000. Το εμβόλιο της γρίπης μπορεί να σχετίζεται με το σύνδρομο Guillain-Barré, με πιθανότητα 1-2:1.000.000. Το εμβόλιο εναντίον ροταϊών μπορεί να προκαλέσει εγκολεασμό σε 1:20.000 μωρά. Τα εμβόλια DTaP και MMR μπορεί να σχετίζονται με μακροχρόνιες επιληπτικές κρίσεις, κώμα και μόνιμη εγκεφαλική βλάβη, αλλά η σπανιότητα τους, κατά τα CDC, καθιστά δύσκολη την αιτιολογική τους σύνδεση. Επίσης, το εμβόλιο της ανεμοβλογιάς μπορεί να προκαλέσει πνευμονία.
ΚΑΤΑ 2: Μερικοί γιατροί πιστεύουν πως η προαναφερθείσα θιμεροζάλη συνδέεται με τον αυτισμό. Κάποια εμβόλια DTaP περιέχουν γλουταραλδεΰδη, ένα απολυμαντικό το οποία μπορεί να προκαλέσει άσθμα και άλλα αναπνευστικά προβλήματα, μερικά αντιγριπικά εμβόλια περιέχουν βρωμιούχο κετυλοτριμεθυλαμμώνιο (CTMB), ένα αντισηπτικό που ίσως προκαλέσει ερεθισμό των οφθαλμών, του δέρματος και του αναπνευστικού, κάποια εμβόλια εναντίον της πολιομυελίτιδας, TD και DTaP περιέχουν 2-φαινοξυαιθανόλη, ένα αντιβακτηριδιακό που μπορεί να προκαλέσει πονοκέφαλο, σοκ, σπασμούς, νεφρική βλάβη, καρδιακή και νεφρική ανεπάρκεια, ακόμη και θάνατο.
ΚΑΤΑ 3: Η φυσική ανοσία είναι αποτελεσματικότερη από τον εμβολιασμό. Το Νοσοκομείο Παίδων της Φιλαδέλφειας σημειώνει ότι "Είναι γεγονός πως η φυσική μόλυνση προκαλεί σχεδόν πάντα καλύτερη ανοσία από τα εμβόλια. Ενώ η ανοσία από τη νόσο ακολουθεί μια ενιαία φυσική μόλυνση, από τα εμβόλια πραγματοποιείται μόνο μετά από αρκετές δόσεις." Η κλινική Mayo δηλώνει πως η φυσική μόλυνση, συχνά παρέχει πληρέστερη ανοσία από μια σειρά εμβολιασμών.
ΚΑΤΑ 4: Ο William Posey, μέλος του Κογκρέσσου, στις 8 Απριλίου του 2014, δήλωσε σε συνέντευξη του, πως ''δεν πρέπει να επιτρέψουμε να συνεχιστεί η αιμομικτική σχέση μεταξύ της Κοινότητας για τη δημόσια υγεία, τους κατασκευαστές εμβολίων και τους κυβερνητικούς αξιωματούχους. Εννοώ, ξέρετε, πως πάρα πολλά κορυφαία μέλη του προσωπικού του CDC, όταν φεύγουν πάνε να εργαστούν για τους κατασκευαστές εμβολίων''.
ΚΑΤΑ 5: Οι περισσότερες ασθένειες που στοχεύουν τα εμβόλια, σε πολλές περιπτώσεις, είναι σχετικά αβλαβείς, καθιστώντας έτσι τα εμβόλια περιττά.
ΚΑΤΑ 6: Ασθένειες που στοχεύουν τα εμβόλια έχουν ουσιαστικά εξαφανιστεί, άρα δεν είναι αναγκαίο να εμβολιαζόμαστε εναντίον αυτών των νόσων.
Σύμφωνα με τους επιστημονικούς κύκλους, πολλοί από τους ισχυρισμούς των αντίπαλων των εμβολιασμών, στερούνται πραγματικών βάσεων. Το 1998, οι συγγραφείς μιας μελέτης στο Lancet (Andrew Wakefield και συνεργάτες), συσχέτισαν τον αυτισμό με το εμβόλιο ιλαράς-παρωτίτιδας-ερυθράς (MMR).
Αυτή ήταν η στιγμή που γεννήθηκε και το κίνημα αντι-ανοσοποίησης. Σε μία δωδεκάδα επιδημιολογικών μελετών που ακολούθησαν, δεν βρέθηκε καμία σύνδεση μεταξύ του εμβολίου και του αυτισμού. Τελικά, η μελέτη ανακλήθηκε το 2010 με την κατηγορία της πλαστογραφίας. Επίσης, όπως διαφαίνεται από αρκετές μελέτες, ακόμη και η υποτιθέμενη σχέση μεταξύ εμβολίων και αλλεργιών, πιθανότατα δεν υφίσταται. Ένας συσχετισμός των εμβολίων με το SIDS, είναι ανυπόστατος.
Τι θα συνέβαινε τώρα, αν σταματούσαμε τους εμβολιασμούς;
• Στις ανεπτυγμένες χώρες, πριν από το εμβόλιο εναντίον της ιλαράς, σχεδόν κάθε άτομο νοσούσε απ’ αυτήν και εκατοντάδες πέθαιναν ετησίως. Σήμερα, οι περισσότεροι γιατροί δεν έχουν δει ούτε ένα κρούσμα ιλαράς.
• Το ίδιο ισχύει και για την διφθερίτιδα. Την διφθερίτιδα την γνωρίζω μόνο από τα ιατρικά συγγράμματα και τους άτλαντες.
• Τα έτη 1964-65, μία επιδημία ερυθράς μεταδόθηκε σε 12,5 εκατομμύρια Αμερικανούς, σκότωσε 2.000 μωρά και προκάλεσε 11.000 αποβολές. Για το έτος 2012, τα CDC ανέφεραν μόνο 9 περιπτώσεις ερυθράς.
Εκεί που φαινομενικά πιστεύουμε, πως μία ασθένεια ελέγχεται, μπορεί ξαφνικά να επιστρέψει. Το είδαμε να συμβαίνει, στη Ιαπωνία, στην Αυστραλία και στη Σουηδία.
Το 1974 π.χ., 80% από τα Ιαπωνόπουλα, εμβολιάζονταν ενάντια του κοκκύτη. Εκείνη τη χρονιά καταγράφηκαν μόνο 393 περιπτώσεις κοκκύτη σε ολόκληρη τη χώρα και ούτε ένας θάνατος σε σχέση μ’ αυτόν. Εν συνεχεία, τα ποσοστά ανοσοποίησης άρχισαν να μειώνονται, έως ότου είχαν εμβολιαστεί μόνο περίπου το 10% των παιδιών. Εντός του 1979, περισσότερα από 13.000 άτομα αρρώστησαν και 41 εξ αυτών έχασαν τη ζωή τους από τον κοκκύτη.
Τα συμπεράσματα μπορούμε να τα βγάλουμε μόνοι μας.
Σε γενικές γραμμές, όλα όσα έχω αναφέρει, αντανακλούν λίγο ή πολύ και την νοοτροπία των συμπατριωτών μας.
Εφ’ όσον ο εμβολιασμός, και κατά την γνώμη μου πολύ ορθώς, δεν είναι υποχρεωτικός, αποτελεί καθήκον του παιδιάτρου, του οικογενειακού ή θεράποντος γιατρού να διαφωτίσει τους γονείς περί της αναγκαιότητας των εμβολίων και της σχετικά μηδαμινής επικινδυνότητας παρενεργειών. Δυστυχώς συχνά, παραγνωρίζουμε τα αρχέγονα άγχη και τις ευαισθησίες των γονέων, προβάλλουμε τις γνώσεις μας και δεν προσπαθούμε να τους προσεγγίσουμε συναισθηματικά.
Σήμερα, η πρώην πατερναλιστική μορφή του γιατρού έχει αντικατασταθεί μ’ αυτή του σερβιτόρου. Έρχεται δηλαδή η/ο ασθενής, βασιζόμενη/ος στις συμβουλές διαφόρων σοβαρών ή μη περιοδικών, τα οποία δημοσιεύουν επιλεκτικά και αποσπασματικά κάποιες έρευνες, μ’ ένα κατάλογο στο χέρι και παραγγέλνει ''α λα κάρτ'' τα εργαστηριακά τεστ και τις θεραπείες που θα επιθυμούσε!
Επειδή ταξιδεύω συχνά και κατά καιρούς συνοδεύω ομάδες ταξιδιωτών στο εξωτερικό, ασχολήθηκα ευρέως με την ταξιδιωτική ιατρική και ιδιαίτερα με τα εμβόλια, σας πληροφορώ πως ελάχιστα είναι τα εμβόλιο που δεν έχω κάνει!
Στα 42 χρόνια που ασκώ το επάγγελμα μου, οι παρενέργειες λόγω εμβολιασμών, που μπορώ ν’ αναφερθώ, περιορίζονται μόνο σε ήπιες μορφές, όπως ελαφρά πυρετική κίνηση για μια δυο μέρες, ευαισθησία, πονάκι ή ερυθρότητα στο σημείο της ένεσης, κεφαλαλγίες, μυαλγίες, σωματική αδυναμία, αδιαθεσίες. Ο εμβολιασμός σώζει ζωές και παραμένω ένθερμος υποστηρικτής του.
Γιάννης Αρβανιτάκης
Σημείωση: Ο εμβολιασμός είναι υποχρεωτικός στην Πατρίδα μας.
ΠΗΓΕΣ
1. http://www.unicef.org/ Fakten zur weltweiten Kindersterblichkeit 2015
Die wichtigsten Ergebnisse des UNICEF-Berichts „Committing to Child Survival: A Promise Renewed. Progress Report 2015“.
2. http://www.vaccinenation.org/2013/10/17/1-5-million-children-year-die-vaccine-preventable-diseases/ 1.5 million children a year die from vaccine-preventable diseases.
3. http://www.who.int/mediacentre/news/releases/2015/measles-vaccination/en/ Measles vaccination has saved an estimated 17.1 million lives since 2000.
4. Vaccine Delays, Refusals, and Patient Dismissals: A Survey of Pediatricians
Catherine Hough-Telford, David W. Kimberlin, Inmaculada Aban, William P. Hitchcock, Jon Almquist, Richard Kratz, Karen G. O’Connor - Pediatrics, August 2016.
5. Die falsche Angst, Moritz Gottsauner-Wolf, DIE ZEIT Nr. 19/2014.
6. The Influence of Vaccine-critical Websites on Perceiving Vaccination Risks,
Cornelia Betsch - University of Erfurt, Germany, cornelia.betsch@uni-erfurt.de
7. http://www.skepticalraptor.com/skepticalraptorblog.php/gardasil-researcher-against-vaccine-myth-debunked/ The myth of Gardasil researcher Diane Harper – debunked, 17/03/2015
8. http://www.telegraph.co.uk/finance/newsbysector/pharmaceuticalsandchemicals/10771122/ GSK-adds-Jordan-and-Lebanon-to-bribery-investigations-list.htmlGSK adds Jordan and Lebanon to bribery investigations list.
9. https://www.theguardian.com/business/2014/apr/16/glaxosmithkline-doctor-bribery-jordan-lebanon GlaxoSmithKline says it is investigating bribery claims in Jordan and Lebanon...
10. http://www.naturheilmagazin.de/natuerlich-wachsen/kinderzeit/impfen/argumente-absoluter-impfgegner.html/
11. https://www.tolzin.de/
12. Smallpox: A History, By S.L. Kotar, J.E. Gessler
13. http://www.janwillemvanprooijen.com/new-page/ Injustice, Conspiracy Beliefs, and Ideology.
14. http://vaccines.procon.org/#arguments Top Pro & Con Arguments.
15. http://www.who.int/features/qa/84/en/ What are some of the myths – and facts – about vaccination?
16. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2831678/ Lancet retracts 12-year-old article linking autism to MMR vaccines.
17.http://www.pkids.org/immunizations/vaccines_safe_choice/consequences_not_vaccinating.html Vaccine Safety - What Happens When We Don't Vaccinate?
18. http://www.cdc.gov/vaccines/vac-gen/whatifstop.htm What Would Happen If We Stopped Vaccinations?
19. http://www.cdc.gov/vaccines/adults/vpd.html Vaccine-Preventable Adult Diseases.
20. http://vaccines.procon.org/view.answers.php?questionID=001606 Should Any Vaccines Be Required for Children?
21. http://www.who.int/bulletin/volumes/86/2/07-040089/en/ Vaccination greatly reduces disease, disability, death and inequity worldwide, FE Andre a, R Booy b, HL Bock c, J Clemens d, SK Datta c, TJ John e, BW Lee f, S Lolekha g, H Peltola h, TA Ruff i, M Santosham j, HJ Schmitt k.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου