ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΟΥΜΕΛΑ - ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑ

18 Ιουλίου 2011

Η θλιβερή επέτειος της σφαγής του Ποντιακού Ελληνισμού, μου είχε δώσει το ερέθισμα για να αναρτήσω μερικές φωτογραφίες από την Μονή Σουμελά, την οποία ευτύχησα να επισκεφθώ τον Ιούλιο του 2011.
Περιληπτικά παραθέτω κάποιες βασικές ιστοριογραφικές πληροφορίες, των οποίων μεγάλο μέρος προέρχεται από τις σημειώσεις του αγαπημένου μου αδελφικού φίλου, συμμαθητή και συναδέλφου, Γιάννη Ντοκμετζίογλου.

Η Ιερά Μονή Παναγίας Σουμελά ή Μονή Σουμελά (ποντιακά: σου Μελά, από το όρος Μελά), είναι ένα πασίγνωστο χριστιανικό ορθόδοξο μοναστήρι 40χλμ. από την Τραπεζούντα και 16χλμ. από την Ματσούκα, επί 16 αιώνες σύμβολο του Ποντιακού Ελληνισμού.

Ιδρύθηκε από τους Aθηναίους μοναχούς Bαρνάβα και Σωφρόνιο, στους οποίους κατά την παράδοση φανερώθηκε η Παναγία και με την εντολή της μετέφεραν την εικόνα της, που φυλασσόταν στην Αθήνα, αγιογραφημένη από τον Απόστολο και Ευαγγελιστή Λουκά (πάντα κατά την παράδοση) στις απάτητες βουνοκορφές του όρους Μελά.

Η χρονολογία της ίδρυσης της Μονής δεν είναι επακριβώς γνωστή. Κατά την παράδοση, ανάγεται στο 386. Η άλλη εκδοχή που φαίνεται να είναι πιο πιθανή ανάγεται στο 2ο μισό του 10ου αιώνα, αφού οι μοναχοί στη λεπτομερή περιγραφή του ταξιδιού τους προς το όρος Μελά περιγράφουν το Βυζάντιο της εποχής της δυναστείας των Μακεδόνων αφενός και αφετέρου η εικόνα της Παναγίας που ήταν στην κατοχή του Οσίου Λουκά της Φωκίδος μεταφέρθηκε στην Αθήνα από τον μαθητή του Ανανία το 953, μετά τον θάνατο του Οσίου.

Oι θεραπευτικές ιδιότητες του αγιασματικού νερού, που αναβλύζει μέσα από ένα γρανιτώδη βράχο έκαναν πασίγνωστο το μοναστήρι όχι μόνο στους χριστιανούς, αλλά και στους μουσουλμάνους. Πολλοί σουλτάνοι οι οποίοι ευεργέτησαν τη μονή είχαν προσωπικές εμπειρίες των θαυμάτων που επιτελούσε η Παναγία Σουμελά. Εξ αιτίας της φήμης και του πλούτου που απέκτησε, η μονή κατά καιρούς υπέφερε από τις επιδρομές των αλλόπιστων και των κλεπτών.

Οι αυτοκράτορες της δυναστείας των Κομνηνών της παραχώρησαν πολλά προνόμια και κτήματα. Τον 14ο αιώνα ο Αλέξιος Γ΄ Κομνηνός ο Μέγας (βασ. 1349-1390) έκτισε πύργους, ανακαίνισε τα κτίσματα και εγκατέστησε 40 μόνιμους φρουρούς για την προστασία της Μονής. Τον 15ο αιώνα ο Μανουήλ Γ΄ Κομνηνός (1390-1417) προσέφερε στη Μονή σταυρό με Τίμιο Ξύλο ο οποίος σήμερα μετά από πολλές περιπέτειες, βρίσκεται μαζί με τα άλλα κειμήλια της μονής στο νέο της θρόνο, στην Kαστανιά της Bέροιας.

Από τον 15ο αιώνα που καταλήφθηκε η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας από τους Οθωμανούς και μέχρι τον 19ο αιώνα όλοι οι σουλτάνοι με τα φιρμάνια που εκδίδουν επικυρώνουν όλα τα προνόμια που παραχώρησαν στη Μονή οι βυζαντινοί αυτοκράτορες. Τη δεκαετία του 1910 ζούσαν εδώ πάνω από 100 μοναχοί.

Το 1922 η Μονή καταστρέφεται από τη βάρβαρη και ασεβή συμπεριφορά των Nεότουρκων. Τον Φεβρουάριο του 1923 οι τελευταίοι εναπομείναντες μοναχοί, λίγο προτού εγκαταλείψουν το μοναστήρι, κρύβουν την εικόνα της Παναγίας, τον σταυρό του αυτοκράτορα Μανουήλ Γ΄ Κομνηνού και το χειρόγραφο ευαγγέλιο του Οσίου Χριστόφορου σε κρύπτη, στο παρεκκλήσι της Aγίας Bαρβάρας.

Το 1931 ο μοναχός Αμβρόσιος ο Σουμελιώτης επέστρεψε στη Μονή και με την άδεια του τότε πρωθυπουργού Ισμέτ Ινονού μετέφερε στην Ελλάδα τα ιερά κειμήλια και την εικόνα της Παναγίας που τοποθετήθηκαν στο Βυζαντινό Μουσείο. Το 1951 ο Φίλων Κτενίδης θεμελίωσε το Ναό της Παναγίας Σουμελά στο Βέρμιο του Νομού Ημαθίας, όπου μεταφέρθηκε η εικόνα της Παναγίας

Πολύτιμα έγγραφα και πολλά αρχαία χειρόγραφα φυλάγονταν στη βιβλιοθήκη του μοναστηριού, μέχρι τον ξεριζωμό. Mέσα στη βιβλιοθήκη της μονής βρήκε το 1868 ο ερευνητής Σάββας Iωαννίδης το πρώτο ελληνικό χειρόγραφο του Διγενή Aκρίτα.

Το κύριο μέρος του αρχαίου μοναστηριού απαρτίζουν ένας πανοραμικός τετραώροφος ξενώνας 72 δωματίων με 

διάφορους λειτουργικούς χώρους καθώς και  βιβλιοθήκη για τις ανάγκες των προσκυνητών (κτίστηκε το 1860), η ιερή σπηλιά με τις αγιογραφίες, το Αγίασμα, το κωδωνοστάσιο και τα εννιά παρεκκλήσια.

Όλα τα κτίσματα της Μονής είναι μισοκατεστραμμένα λόγω των βανδαλισμών και λεηλασιών. Επίσης πολλές από τις υπέροχες αγιογραφίες έχουν υποστεί ανεπανόρθωτες φθορές. Σχετικά πρόσφατα άρχισαν εργασίες αποκατάστασης και αναστήλωσης της Μονής με σκοπό να περισωθεί ό,τι είναι πλέον δυνατό.

Η Μονή υπήρξε σημαντικό πνευματικό κέντρο στο παρελθόν, που προσέφερε πολλά στη μόρφωση των κατοίκων της περιοχής.

Με την Τουρκία να προσδοκά τόσο στην έξωθεν καλή μαρτυρία για σεβασμό των θρησκευτικών ελευθεριών όσο και σε οικονομικά οφέλη από την αύξηση των τουριστών στην περιοχή τις ημέρες αυτές, στις 15 Αυγούστου 2010,

γιορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, και μετά από την άδεια που χορήγησε το Τουρκικό Κράτος στις 10 Ιουνίου 2010
στην αίτηση του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, μετά από 88 ολόκληρα χρόνια, τελέστηκε στη Μονή πανηγυρική Θεία Λειτουργία.

ΑΦΗΣΤΕ ΤΙΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΝΑ ΜΙΛΗΣΟΥΝ

Sümela Manastırı, Trabzon ili, Maçka ilçesi, Altındere vadisi sınırları içerisinde yer alan (Yunanca adı: Panagia) deresinin batı yamaçlarında Kara (Yunanca adı: Mela) tepesi üzerinde deniz seviyesinden 1.150 m yükseklikteki eski Rum Ortodoks manastır ve kilise kompleksi olup, tam adı Panagia Sumela (Παναγία Σουμελά) veya Theotokos Sumela'dır.

Das Sumela-Kloster (türkisch: Sümela Manastırı, griechisch:

Παναγία Σουμελά, deutsch: Muttergottes von Sumela) ist ein ehemals griechisch-orthodoxes Kloster aus byzantinischer Zeit in der Nordosttürkei in Maçka (Provinz Trabzon). Der Name stammt vom griechischen Melas (Schwarz), nach dem griechischen Namen des Berges, auf dem das Kloster steht.

The Sumela Monastery

(Greek: Μονή Παναγίας Σουμελά, Moní Panagías Soumelá; Turkish: Sümela Manastırı) is a Greek Orthodox monastery dedicated to the Virgin Mary (Panagia, meaning "All Holy" in Greek) at Melá Mountain (Turkish: Karadağ, which is a direct translation of the Greek name Ssou Melá, "Black Mountain") within the Pontic Mountains (Turkish: Kuzey Anadolu Dağları) range, in the Maçka district of Trabzon Province in modern Turkey.