ΛΙΓΕΣ ΛΕΞΕΙΣ για τον ΕΡΩΤΑ, την ΠΡΩΤΗ ΜΑΤΙΑ και... τη ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ

ΛΙΓΕΣ ΛΕΞΕΙΣ για τον ΕΡΩΤΑ, την ΠΡΩΤΗ ΜΑΤΙΑ και... τη ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ
του Γιάννη Αρβανιτάκη

Το ερέθισμα να γράψω δύο λόγια επί του θέματος, μου το έδωσε μία ανάρτηση της φίλης Γιάννας, καθώς και οι τοποθετήσεις του καλού μου φίλου Λάκη που με ταλαιπωρεί αρκετά συχνά με τα δύσκολα ερωτηματικά που θέτει, η οποία αφορούσε τον ''έρωτα της πρώτης στιγμής''. Υπάρχει τελικά ή όχι;

Ως γνωστόν, τα συναισθήματα είναι υποκειμενικά, λειτουργούν διαφορετικά για τον καθέναν από μας, κι επομένως ποικίλουν κι οι αντιλήψεις μας! Ανάλογα με την ερμηνεία που δίνουμε στα συναισθήματά μας, χρησιμοποιούμε και τις λέξεις που κρίνουμε κατάλληλες για να τα εκφράσουμε.
Ό,τι γράφω τώρα, πηγάζει μέσα από τις προσωπικές μου απόψεις, στηριζόμενες εν μέρει σε επιστημονικές μελέτες, εκ των οποίων όμως, οι περισσότερες έγιναν με σχετικά μικρό αριθμό συμμετεχόντων.

Την έλξη, αμοιβαία ή όχι, που νιώθουμε προς το αντίθετο φύλο, την ονομάζουμε ''έρωτα''. Τι είναι όμως ο έρωτας;
Ίσως, το πιο συναρπαστικό από όλα τα ανθρώπινα συναισθήματα, να είναι ένας όμορφος, πανέξυπνος τρόπος της φύσης για να διαιωνίζει το ανθρώπινο είδος! Φτιάχνοντας ένα ακαταμάχητο κοκτέιλ χημικών ουσιών (Έρως ανίκατε μάχαν), ο εγκέφαλος μας, μας προτρέπει να ερωτευθούμε. Εμείς πιστεύουμε, πως επιλέγουμε την/τον σύντροφό μας, αλλά μπορεί πιθανότατα να είμαστε τα ευτυχισμένα θύματα ενός φανταστικού σχεδίου που σκαρφίσθηκε η φύση.

Ψυχολογικές μελέτες δεικνύουν πως χρειαζόμαστε 90 μέχρι 240 δευτερόλεπτα για ν’ αποφασίσουμε αν μας αρέσει κάποια ή κάποιος. Οι ισχυρισμοί του Syracuse University, το ότι δήθεν ο εγκέφαλος χρειάζεται μόλις ένα πέμπτο του δευτερολέπτου για να αποφασίσει, αν κάποια/ος μπορεί να είναι το ιδανικό μας ταίρι, δεν μπορεί να ευσταθεί! Όπως ήδη προανέφερα, οι μελέτες έχουν γίνει με πολύ μικρό αριθμό συμμετεχόντων.

Μήπως αυτό που νιώθουμε αρχικά είναι μια σεξουαλική έλξη; Το άτομο που συναντούμε δεν το γνωρίζουμε καν για να το ερωτευθούμε, πόσο μάλιστα να πιστέψουμε πως είναι το ιδανικό ταίρι! Ενδεχομένως θα ταίριαζε καλύτερα, αν λέγαμε ''έρωτας με την πρώτη γνωριμία'', παρά με την πρώτη ματιά! Ποία η διαφορά μεταξύ συμπάθειας, έρωτος και αγάπης; Μήπως θάπρεπε να λέμε, ''συμπάθεια πρώτης γνωριμίας'' κι’ όχι έρωτας; Ποιος μπορεί να διευκρινίσει, αν αυτό που αισθάνεται κανείς μετά την πρώτη γνωριμία, είναι συμπάθεια ή έρωτας;

Τι προϋποθέσεις πρέπει να πληρεί η πραγματική αγάπη; Θα μου πείτε ίσως, και θα με βρείτε απολύτως σύμφωνο: ειλικρίνεια, πίστη, συνέπεια, κατανόηση, φροντίδα, αξιοπιστία, εμπιστοσύνη, διακριτικότητα, αλληλεγγύη, ευεργετικότητα, ανοχή και γενικά την παρουσία μας εκεί, όταν μας χρειάζεται η/ο σύντροφός μας.
Και...το ερώτημα: Όταν πιστεύουμε στον έρωτα με την πρώτη ματιά και πως βρήκαμε το ιδανικό ταίρι, έχουμε φροντίσει να αφομοιώσουμε μέσα μας, όλα αυτά τα χαρακτηριστικά ώστε να επιτύχει αυτή η σχέση; Επιτρέψτε μου να αμφιβάλλω! Δεν είναι έρωτας αυτό που αισθάνονται οι ομοφυλόφιλοι; Τι γίνεται με τα άτομα που έχουν χάσει την όρασή τους; Δεν είναι δηλαδή ικανά να ερωτευθούν ακαριαίως; Σ’ αυτή την περίπτωση, η ''πρώτη ματιά'', είναι απούσα! 

Ερχόμαστε, στην επιστήμη! Από την στιγμή που την ενέπλεξε ο καλός μου φίλος Λάκης, εισήλθαμε σε άλλα ύδατα και σε άλλες διαστάσεις! Τώρα, χάνοντας λιγάκι τον ρομαντισμό μου και επικαλούμενος επιστημονικές μελέτες, θα επιχειρήσω να διευκρινίσω ορισμένα πράγματα. Από νευροφυσιολογικής και νευροανατομικής άποψης τα πάντα είναι απόρροιες πολυπλόκων βιοχημικών αντιδράσεων. Νευροανατομικά στην διαδικασία της ρομαντικής αγάπης ή του έρωτα συμμετέχουν αρκετές περιοχές του εγκεφάλου, όπως οι αμυγδαλές (του εγκεφάλου), ο ιππόκαμπος, ο προμετωπιαίος φλοιός, ο υποθάλαμος, η έλικα προσαγωγίου,
το ραβδωτό σώμα, ο πρόσθιος νησιδιακός φλοιός (νησίδα). Οι τελευταίες δύο δομές του εγκεφάλου, ήτοι η νησίδα και
το ραβδωτό σώμα, φαίνεται να είναι υπεύθυνες για την προοδευτική μετάβαση της σεξουαλικής επιθυμίας προς την αγάπη. Δεν υπεισέρχομαι σε λεπτομερέστερες διευκρινίσεις, επειδή θα ξεφύγω τελείως. Η φυσιολογία της αγάπης δεν είναι απόλυτα κατανοητή και οι έρευνες συνεχίζονται. Σύμφωνα με νευροφυσιολογικές μελέτες, στο πρώτο στάδιο της ρομαντικής αγάπης απελευθερώνονται οι ίδιοι νευροδιαβιβαστές που ο εγκέφαλός θέτει σε κυκλοφορία υπό την επήρεια χρήσης ναρκωτικών ουσιών, όπως π.χ. κοκαΐνη.
Αρχίζουμε να ποθούμε, να περνάμε όλο και περισσότερο χρονικό διάστημα μ’ αυτό το πρόσωπο, κατά τον ίδιο τρόπο, που το σώμα ενός ναρκομανούς εκλιπαρεί για ναρκωτικά
Από τους νευροδιαβιβαστές, η ντοπαμίνη διεγείρει το συναίσθημα ''της επιθυμίας και της ανταμοιβής'', πυροδοτώντας μια έντονη βιασύνη για απόλαυση/ηδονή. Παρεμπίπτοντος, η ευφορία που νιώθουμε όταν απολαμβάνουμε ένα καλό φαγητό, μία ταινία, όταν διασκεδάζουμε, αυξάνουν επίσης τα επίπεδα της ντοπαμίνης. Στα πρώτα στάδια του έρωτα, παρατηρούνται χαμηλότερα επίπεδα του νευροδιαβιβαστή σεροτονίνη και ενός υποδοχέα σεροτονίνης.

Η σεροτονίνη ελέγχει την διάθεσή μας. Σημειωτέον πως και τα δύο μόρια, είναι επίσης μειωμένα στις ψυχαναγκαστικές-καταναγκαστικές διαταραχές (OCD-obsessive-compulsive disorder).

Αν και ακούγεται παράξενο, η φυσιολογία της αγάπης και του στρες (άγχους) είναι παρόμοια. Αμφότερα προκαλούν την απελευθέρωση αδρεναλίνης και κορτιζόλης, ουσίες που θέτουν τον οργανισμό μας σε κατάσταση εγρήγορσης και αναμονής.
Η ορμόνη ωκυτοκίνη, εκτός του τοκετού, σχετίζεται επίσης με τον οργασμό και τα αυξημένα επίπεδα συντελούν στη δημιουργία μιας μακρόχρονης σχέσης. Η βασοπρεσίνη ή αντιδιουρητική ορμόνη (ADH), είναι μια άλλη σημαντική ορμόνη που συνδέεται με την μακροπρόθεσμη δέσμευση και απελευθερώνεται μετά τη συνουσία.
Παράλληλα, τα συστήματα ενδορφίνης, αναλαμβάνουν την πρωτοβουλία να μας παρέχουν, τα συναισθήματα της σταθερότητας, της ασφάλειας και της ηρεμίας κατά το διάστημα που οι σχέσεις μας βρίσκονται σε εξέλιξη.

Τώρα, ξεχάστε ανατομίες, φυσιολογίες, χημείες και συνεχίστε να ερωτεύεστε και ν’ αγαπάτε και να κάνετε έρωτα όπως εσείς ξέρετε!

Γιάννης Αρβανιτάκης